جن و از ما بهتران در باور ايرانيان

تدبیر24:جادو از جمله مقوله‌هايي است که در مردم‌شناسي بسيار مورد توجه دانشمندان بوده است و در جهت تبيين و تفسير آن در جوامع مختلف انساني مطالعات بسياري صورت گرفته است. به نظر دانشمندان حوزه‌هاي مردم‌شناسي، قوم‌شناسي و فولکلور، جادو آن نيرو و قدرتي است که با استفاده از روش‌هاي رازآميز و به کمک نيروهاي ماورا‌ء‌الطبيعه براي نفوذ يا تغيير وقايع هستي به کار برده مي‌شود. در ايران، «از ما بهتران» هستند که مي‌توانند به بدن ما وارد شوند و بايد آن‌ها را از خود راند.

به گزارش ایسنا، معصومه ابراهيمي - پژوهشگر مردم‌شناسي - در اين‌باره اظهار کرد: به طور کلي هر عمليات جادويي در بستري از مناسک و آيين‌هاي رازآميز و با بهره‌گيري از نمادها و اوراد و دعا و رفتارهاي خاص صورت مي‌گيرد. جادو جزو پديده‌هاي فرهنگي بسيار کهن است که با دين و اسطوره، زبان، ادبيات و مهمتر از همه با درمانگري و پزشکي ارتباط تنگاتنگ دارد.

اين پژوهشگر بيان کرد: در شيوه‌ي پندار غير اثباتي و فارغ از جريان علت و معلولي، که «لوسين لوي برول» آن را شيوه‌ي پيش- منطقي مي‌نامد، نظامي از قوانين فکري حکم‌فرماست که با نظام عقلانيت کنوني متفاوت است و به شدت پديده‌هايي مانند جادو را در خود مي‌پرورد.او بيان کرد: برخي از قوانين فکري که موجد جادوست، عبارت‌اند از قانون «سرايت» و قانون «همانندي»، که نظام تفکر جادويي را معنا مي‌بخشد. برخي از نشانه‌هاي جادوي سرايت و همانندي را امروزه در مراسم و مناسک جن‌زدايي و دورکردن نيروهاي خبيث در مناطق مختلف ايران باز مي‌يابيم «پرخواني» و مراسم «زار» از اين جمله‌اند.

ابراهيمي همچنين گفت: باور به وجود ديو‌ها و شياطين از باورهاي کهن همه‌ي جوامع بشري است که مردم‌شناسان خاستگاه آن را «آنيميسم» و اسطوره‌هاي متحول شده مي‌دانند و آن را ردپايي مهم در مطالعه‌ي شيوه‌ي مردمان پيشين در نظر مي‌گيرند. من در «کتاب ديوشناسي ايراني» تلاش کرده‌ام با مطالعه‌ي مردم‌شناختي فرهنگ‌هاي شهري و روستايي پديده‌ي ديو‌پنداري، خويش‌کاري‌هاي ديوها و ارتباط آن‌ها را با آيين‌ها، مناسک و اعمال جادويي را پي‌گيري کنم. در اين کتاب بيشتر ديوها و هيولاهاي وهمي و حوزه‌ي عملکرد جادويي آن‌ها معرفي شده‌است. اين باور‌ها در ايران تا چندي پيش بسيار فراگير بود ولي از چند دهه‌ي قبل به اين سو کمتر شده يا به اشکال نوين و در کسوت پديده‌هاي ديگر امتداد يافته است.