فضا چه بویی می دهد؟

می دانستید که فضا هم بو دارد؟ در واقع فضا سرشار از انواع بوهای مختلف است، اما بوی غالب در این میان، بوی سوختن هیدروکربن‌هاست که منبع آن هم ستارگان در حال مرگ است.

مجید جویا: بوی آخرین لایه اتمسفر تا حد زیادی همانند یک میدان مسابقه نسکار است: یک دسته فلزات داغ، بخارهای دیزلی و باربیکیو. اما می‌دانید منبع این بوها از کجاست؟ پاسخ ساده است: عمدتا از ستاره‌های در حال مرگ.

محصولات جانبی این احتراق شایع، ترکیبات بویناکی به نام هیدروکربن‌های آروماتیکی چند حلقه‌ای هستند. لوییس آلماندولا که بنیان گذار و رییس آزمایشگاه اخترفیزیک و اخترشیمی مرکز پژوهشی ایمز ناسا است، می‌گوید: «به نظر می‌رسد که این مولکول‌ها کل دنیا را فرا گرفته‌اند و تا ابد هم در اطراف ما معلق خواهند ماند». آنها در دنباله‌دارها، شهاب‌ها و گرد و غبارهای فضا ظاهر می‌شوند. این هیدروکربن‌ها جزء نخستین شکل‌های حیات بر روی زمین بوده‌اند. خیلی تعجب‌آور نیست که هیدروکربن‌های آروماتیکی چند حلقه‌ای در زغال سنگ، نفت و یا حتی غذا نیز یافت می‌شوند.

به رغم این که استنشاق بوی خالص بدون ناخالصی فضای خارج جو برای بشر غیر ممکن است (چون هر چه باشد, آن بیرون محیط نزدیک به خلا مطلق است، و اگر ما هوس کنیم این بو را استنشاق کنیم خواهیم مرد)، زمانی که فضانوردان دست به راه‌پیمایی فضایی در بیرون از اتمسفر زمین می‌زنند، ترکیبات پراکنده در فضا به لباس‌هایشان می‌چسبند، تا اینکه آنها به ایستگاه فضایی برگردند. فضانوردان گزارش کرده‌اند که پس از هر راهپیمایی فضایی، بوی استیک «پخته» یا «سرخ شده» به مشامشان می‌رسد، یک بوی واقعی که هیچ ربطی به دلتنگ شدن فضانوردان برای غذای خانگی ندارد.

بوی فضا به حدی شدید و قابل تشخبص است که سه سال پیش، ناسا در تماسی که با استیون پیرس از شرکت عطر سازی امگا از او درخواست بازتولید این بو را برای استفاده در شبیه‌سازی‌های آموزشی‌اش داشته است. پیرس می‌گوید: «ما به تازگی این کار را برای بوی ماه انجام دادیم. فضانوردان آن را با باروت استفاده شده مقایسه کرده‌اند».

آلاماندولا توضیح می‌دهد که منظومه شمسی ما به طور خاصی بوی زننده‌ای دارد زیرا غنی از کربن و در فقر اکسیژن است، «و درست همانند یک ماشین، اگر شما به آن اکسیژن نرسانید، شاهد دوده سیاه خواهید بود و بوی سوختن ناقص را احساس می‌کنید». اما ستارگان غنی از اکسیژن بوهای خوبی دارند که یادآور سوختن زغال چوب است. اگر یک بار شما کهکشان‌مان را ترک کنید، این بوها واقعا می‌توانند جالب باشند. در حباب‌های فضایی تاریک دنیا، ابرهای مولکولی پر از ذرات ریز گرد و غبار، میزبان یک میز غذای مملو از انواع عطرها (ازبوی شکر شیرین تا بوی تخم مرغ گندیده گوگرد) هستند.