حضور وزراي خارجه تلاش براي بازكردن گره‌هاست

تدبیر24: چه كسي بايد انتخاب سخت را انجام دهد. مذاكرات ايران و 1+5 وارد مراحل حساس خود شده است. آيا حضور وزراي خارجه در وين به‌معناي رسيدن به توافق نهايي است؟ اين سوالي است كه از حميدرضا آصفي، ديپلمات سابق و سخنگوي دوران اصلاحات وزارت امورخارجه پرسيده‌ايم. او ما را از خوشبيني بيش از حد بر حذر مي‌دارد. من وارد جزئیات نمی‌شوم واقعیت امر این است که اختلافات میان ایران و اعضای 1+5 بر سر برخی موضوعات و موارد همچنان وجود داشته و به قوت خود باقی است. اما مهم این است که برای حل این اختلافات تا چه اندازه‌ای جدیت وجود داشته باشد. به‌نظرم این جدیت وجود دارد و دو طرف برای حل اختلافات سخت کار می‌کنند. تمرکز اصلی ما هم‌اکنون روی رسیدن به توافق نهایی تا 20 ژوئیه است. اين را چند روز پيش مايكل مان، سخنگوي اشتون گفت. با توجه به آمدن وزراي خارجه به وين، تصميم گرفتيم نظر ديپلمات‌هاي سابق كشورمان را در اين خصوص بپرسيم. مشروح گفت‌وگوي آرمان با حميدرضا آصفي در ذيل آمده است:

وزرای خارجه 1+5 وارد وین شدند. تحلیل شما از این رویداد چیست؟

بر اساس آن چیزی که سخنگوی خانم اشتون، آقای مایکل مان اعلام کرد، ظاهرا وزرای خارجه امروز به وین می‌روند. البته همه وزرای خارجه به وین نمی‌روند تا آنجایی که اعلام شده است و ما می‌دانیم فردا آقای کری، وزیر خارجه آمریکا، ویلیام هیگ وزیرخارجه انگلیس و فابیوس وزیرخارجه فرانسه وارد وین می‌شوند. آنچه مسلم است اینکه امروز اکثریت مقامات 1+5 به جز آقای لاوروف در مذاکرات شرکت می‌کنند. به نظر می‌رسد مسائل حل نشده زیادی باقی است بنابراین نمایندگان و افراد تاثیرگذار در این مذاکرات شرکت می‌کنند. به‌هر حال بعضی از مسائل مورد اختلاف لازم است که در مذاکرات طرح شود. به عقیده من حضور وزرای خارجه در وین دو پیام مهم دارد. پیام اول این است که به نظر می‌رسد هنوز مسائل حل نشده زیادی باقی است که قاعدتا باید مسائل جدی و مهمی باقی مانده باشد که اکنون لازم است وزرای خارجه در این مذاکرات شرکت کنند. نکته دوم نشان‌دهنده علاقه دو طرف در به نتیجه رسیدن مذاکرات است. دو طرف مذاکرات را جدی گرفته‌اند.

چرا وزیر خارجه روسیه در مذاکرات شرکت نمی‌کند و چرا چین با نماینده ارشد خود در مذاکرات حضور پیدا نمی‌کند. آیا اختلافات میان اعضای 1+5 زیاد است؟

من درمورد چین چیزی را نشنیده‌ام اما مساله‌ای که وجود دارد عدم حضور آقای لاوروف در مذاکرات امروز است. حضور آقای لاوروف در مذاکرات وین علامت مثبتی بود. به اعتقاد من روسیه در بحث مذاکرات هسته‌ای مواضع نزدیک‌تری به ایران داشت البته اعلام شده که ایشان به آمریکای لاتین سفر می‌کند. اما نفس نیامدن آقای لاوروف نشان می‌دهد که میان روسیه و سایر اعضا اختلافاتی وجود دارد. به‌نظرم حضور وزیر خارجه روسیه برای جمهوری اسلامی ایران مفیدتر بود. غیبت آقای لاوروف به تقویت مواضع گروه‌های غربی کمک می‌کند. به هر حال روسیه تا حدودی نقش متعادل‌کننده داشته است اما عدم حضور ایشان نمی‌تواند برای جمهوری اسلامی ایران خیلی مثبت باشد.

تا 30 تیرماه به توافق می‌رسیم. تا چه حد نسبت به این توافق امیدوارید؟

باید دید اختلافات در چه زمینه‌هایی عمیق‌تر است. حق مشروع جمهوری اسلامی ایران، ابعاد و ظرفیتی که ایران می‌تواند درمورد غنی‌سازی اورانیوم به کار بگیرد. اختلاف دیگر موضوع لغو تحریم‌ها و چگونگی زمانبندی لغو تحریم‌هاست و هم چگونگی لغو تحریم‌های سازمان ملل و اختلاف دیگر موضوع زمان نظارت برای راستی‌آزمایی عملکرد ایران توسط آژانس است. این سه مورد بیش از هر چیز دیگری در مذاکرات وین بحث می‌شود. به اعتقاد من باید دید که میزان اختلاف‌نظرها و دیدگاه‌ها در باب این مذاکرات چگونه است. اظهاراتی که آقای فابیوس مطرح کرد یا توجهی را که اوباما در مقاله اخیر خود نسبت به دغدغه‌های تل‌آویو نشان داد. تحرکی که کنگره داشت و حدود 300 نماینده نامه‌ای را به اوباما دادند، موجب نگرانی بیش از حد هر کسی می‌شود. از طرف دیگر بعضی موضوعات هم وجود دارد که باید از دیدگاه آن سوی مرزها به آن نگریست و آن را تحلیل کرد. به‌هر حال انتخابات کنگره آمریکا آبان‌ماه برگزار می‌شود و اوباما به‌عنوان رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا تاکنون کارنامه‌ای موفق در سیاست خارجی نداشته است. به جرات می‌توان گفت در مسائل مختلف آقای اوباما با ناکامی‌های گوناگونی روبه‌رو بوده است. در سوریه، در عراق، در خاورمیانه به‌عنوان یکی از روسای جمهور ناموفق آمریکا شناخته می‌شود. اوباما در تلاش است تا پیش از انتخابات کنگره به پرونده هسته‌ای ایران خاتمه دهد و به زعم خودش به این تهدید امنیتی پایان دهد.

نقش کشورهای اروپایی در مذاکرات چگونه است؟

کشورهای اروپایی به هر حال از تجارت با ایران محروم شدند. این کشورها دوست دارند وضعیت عادی شود. به هر حال تحریم‌ها چنین اجازه‌ای را به غرب نمی‌داد. البته مذاکرات اخیر دارای جنبه‌های مثبت و منفی گوناگونی است و نمی‌توان به قطعیت اعلام کرد که این مذاکرات به نتیجه می‌رسد. نمی‌شود با خوشبینی زائدالوصفی گفت در مدت 8 یا 9 روز آینده توافق صورت می‌پذیرد.

چرا خوشبین نیستید؟

دلیلش مواضعی است که طی چند روز اخیر کشورهای درگیر در مذاکرات مطرح کردند. به‌هر حال خوشبینی مطلق به ما کمک نمی‌کند. یکی از دلایلی که در حضور وزرای خارجه مورد بحث قرار می‌گیرد این است که اگر توافقات در این مدت باقیمانده به نتیجه نرسد چه زمانی برای ادامه مذاکرات در نظر گرفته شود. اینکه مذاکرات در چه بازه زمانی ادامه پیدا می‌کند به اعتقاد من بخشی از موضوعات است. چیزی که ما نباید در مذاکرات دنبالش باشیم حسن‌نیت است. به نظر من انتظار نشان دادن حسن‌نیت در مذاکرات انتظار به جایی نیست. آن چیزی که باید مبنای تحلیل ما در مذاکرات قرار بگیرد چیزی نیست جز اراده سیاسی. این اراده سیاسی است که منجر به توافق می‌شود نه حسن‌نیت طرفین. انتظار حسن‌نیت از غرب و اتحادیه اروپا توقع بی‌جایی است. آن چیزی که ما احتیاج داریم اراده سیاسی آنهاست. اگر در این مدت آنها اراده سیاسی را از خود بروز دهند به جرات می‌توان ادعا کرد که مذاکرات به نتیجه می‌رسد. در غیر این‌صورت باید منتظر زمان دیگری یا تمدید مذاکرات ماند.

اشاره کردید به کنگره و رفتار کنگره آمریکا؛ دو نفر از اعضای کنگره بحث تحریم رئیس‌جمهور و رهبری را مطرح کردند. نظر شما چیست؟

اشتباه بزرگی است که کنگره آمریکا مرتکب می‌شود. این اقدامات صددرصد بر مذاکرات تاثیر می‌گذارد. لابی صهیونیست‌ها به شدت علیه ایران در کنگره فعال است. البته آنها که بسیار خوشبین بودند اکنون دریافته‌اند که به این سرعت نمی‌توان به گفت‌وگوها خوشبین بود. هرچند که گفت‌وگوهای هسته‌ای با شکست روبه‌رو نشده است. گفتنی‌است بیشترین چالش میان نمایندگان ایران و 1+5 در مذاکرات در رابطه با سانتریفیوژ‌ها، میزان غنی‌سازی و چگونگی برداشتن تحریم‌ها بود؛ طبیعی هم است که این موضوعات چالش‌برانگیز موجب می‌شود برخی از لابی‌ها در آمریکا طلبکارانه از تیم هسته‌ای ما باج‌خواهی کنند به گمان بسیاری از کارشناسان آمدن وزرای خارجه ایران و 1+5 یک پوئن مثبت محسوب می‌شود بر این اساس، باید منتظر ماند و دید که در طول مذاکرات سطح توقعات دو طرف چه تغییری می‌کند. طبعا به وقوع پیوستن توافق برای تدوین پیش‌نویس جامع هسته‌ای نیازمند متناسب شدن سطح توقعات است. مذاکره‌کنندگان باید سوءتفاهمات را برطرف کنند تا زمینه برای تدوین نهایی پیش‌نویس ایجاد شود و بی‌تردید بی‌اخلاقی که در 11سال گذشته شاهد بودیم در یک یا دو مذاکره مرتفع نمی‌شود. انتظار می‌رود که 1+5 در آینده گام‌های عملی و مثمرثمر برای رفع این سوءتفاهمات بردارد. از سوی دیگر تیم مذاکره‌کننده کشورمان که در مقابل فشار خواسته‌های بی‌پایان غرب ایستاده است نیاز به حمایت و همراهی در داخل کشور دارد و بی‌تردید در شرایط فعلی نیاز است فعالان سیاسی و رسانه‌ای کشور بدون هیچ‌گونه شتابزدگی و قضاوت زودهنگام مذاکرات را دنبال کنند تا گفت‌وگوهای هسته‌ای به سرمنزل مقصود برسد. بنابراین صحبت از به نتیجه رسیدن و یا شکست در شرایط فعلی قضاوتی زودهنگام است. اکنون آگاهان می‌دانند گفت‌وگوهای ایران و 1+5 از چند وجه تشکیل شده است؛ وجه اول اختلافات میان اعضای 1+5 است؛ همین اختلافات موجب شد مذاکرات ایران و 1+5 در وین با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شود. از سوی دیگر پرونده هسته‌ای ایران با یک کارسیاسی، غیراخلاقی و البته غیرحقوقی کشورهایی چون آلمان، انگلستان، فرانسه و با حمایت آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده شد. بنابراین نمی‌توانیم از چنین کشورهایی طلب حسن‌نیت در مذاکرات داشته باشیم. با این توصیف یک راه بیشتر پیش روی ما نیست و لازم است با پایمردی، استقامت، هوشیاری و البته اتحاد مذاکرات پیش رو را که سخت‌ترین مرحله گفت‌وگوهاست به سمت جلو هدایت کنیم.

انتخاب سخت را چه طرفی باید انجام دهد؟

بر این اساس اگر اعضای 1+5 به‌جای دعوت ایران به یک انتخاب دشوار خود به یک انتخاب ساده که پذیرش حق هسته‌ای جمهوری اسلامی است، دست بزنند این مذاکرات می‌تواند با سرعت به نتیجه‌ای مطلوب و دلخواه طرفین برسد که نتیجه آن یک معامله دوسر سود است بنابراین اعضای 1+5 لازم است این شجاعت را داشته باشند که به شعار خود که بدون تبعیض برخورد کردن با کشورهای عضو ان‌‌پی‌تی است، جامه عمل بپوشانند زیرا عقل سلیم می‌گوید یک انتخاب ساده به‌مراتب مفید تر از یک انتخاب دشوار غیرعملی است.

مذاکره مستقیم با آمریکا مثمر ثمر است؟

مذاکره با آمریکا متمایزتر از مذاکرات با دیگر کشورهاست که برای این تمایز می‌توان چند دلیل بیان کرد؛ اول آنکه این مشکلات و بی‌اخلاقی را خود آمریکا در گذشته به‌وجود آورده، دوم آنکه اکثر تحریم‌ها از سوی آمریکا صورت گرفته و این کشور موجب شده ایران با برخی از کشورهای اروپایی و آسیایی مراودات بیشتری داشته باشد. دلیل سوم اینکه کشور آمریکا بر دیگر کشورهای 1+5 به‌ویژه کشورهای اروپایی نفوذ قابل‌توجهی دارد لذا این مذاکرات یعنی مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا از اهمیت بسزایی برخوردار است. از سوی دیگر این مذاکرات نشان می‌دهد طرفین چه طرف ایرانی و چه طرف مقابل، عزمشان جدی است تا در این مذاکرات به یک تفاهم دست پیدا کنند و این مساله کاملا مشهود است. اکنون تحرکاتی در رژیم‌صهیونیستی و همچنین تحرکات گسترده‌ای در میان سناتورها می‌بینیم درجهت تلاش برای به نتیجه نرسیدن مذاکرات. یادمان نرود در سال انتخابات کنگره هستیم و تغییراتی نیز در کنگره به‌وجود خواهد آمد که نقش کاردی دولبه برای اوباما را بازی می‌کند یعنی هم می‌تواند مفید باشد و هم تاثیری منفی داشته باشد که نمی‌توان از نظرها دور داشت. در مذاکرات وین6 بین ایران و اروپا و روسیه و در راس آن آمریکا مسائل گوناگونی مطرح می‌شود که دو طرف به‌دنبال راه‌حل خواهند بود. مسیر هموار گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و 1+5 پیموده شده و اکنون دو طرف وارد مسیر ناهموار و البته سخت گفت‌وگوهای هسته‌ای شده‌اند. آگاهان نیز پیش‌بینی می‌کنند ادامه مسیر برای مذاکره‌کنندگان طولانی باشد. به عقیده بسیاری از کارشناسان دو دسته در پیش‌بینی گفت‌وگوهای اخیر دچار اشتباه شدند؛ دسته اول کسانی هستند که خوشبینانه تصور می‌کردند نمایندگان ایران و 1+5 در مذاکرات اخیر به سرعت به توافق نهایی دست پیدا می‌کنند و دسته دوم برخلاف آنها از همان ابتدا در قضاوتی زودهنگام پس از انجام گفت‌وگوها، بحث شکست مذاکرات را پیش کشیدند