شهرفروشي كرد‌‌ند‌ مثل «كليه فروشي»!

تدبیر24: به احتمال فراوان فردا تكليف شهردار تهران مشخص مي شود و يكي از اين دو نفر ؛ محمد باقر قاليباف شهردار فعلي تهران يا محسن‌هاشمي شهردار مي شوند. قاليباف از حمايت اصولگرايان و‌هاشمي هم از حمايت اصلاح طلبان شوراي شهر تهران برخوردار هستند . آراي اين 2 آنقدر به‌هم نزديك است كه نمي توان با جرات گفت از فردا به بعد شايد ديگر قاليباف شهردار نباشد. اما اگر همه گمانه زني‌ها را هم نخواهيم باور كنيم اشاره اي كوچك اين احتمال را تقويت مي كند كه شايد از فردا به بعد قاليباف ديگر آقاي شهردار نباشد . المانيتور مي نويسد كه روحاني به قاليباف گفته است نمي توانم كمكي كنم چرا كه محسن‌هاشمي 17 راي دارد. اگر فردا فرزند آيت ا...‌هاشمي اين تعداد راي را داشته باشد، كار تمام است. او شهردار مي شود . محسن‌هاشمي از چند هفته پيش‌، ديپلماسي رسانه اي به راه انداخته و در گفت و گو با رسانه‌هاي مختلف آسيب‌ها و مشكلات مديريتي تهران و فرصت‌هاي پيش رو را تشريح كرده است. وي در آستانه راي گيري نهايي در شوراي شهر در گفت و گو با «قانون» از برنامه ريزي در تهران مي گويد.
نه بعنوان يك گزينه احتمالي شهرداري تهران بلكه بعنوان فردي كه بيش از دو دهه از عمر كاري اش را در نهاد شهرداري سپري كرده است‌، درباره مديريت و برنامه ريزي در اين نهاد چه نظري داريد؟
از سال 1290 تا كنون حدود 59 شهردار در تهران مشغو ل به‌كار شدند . يعني به‌طور متوسط هر شهردار كمتر از دو سال در پايتخت روي كار مانده است .
علم مديريت مي گويد كه تصدي يك پست چنانچه در كمتر از دو سال باشد امكان اعمال برنامه وجود ندارد . چراكه برنامه يعني تدوين‌، تصويب و اجرا كه اين مراحل در يك سازمان آنهم به عريض و طويلي شهرداري تهران وجود ندارد. بنابراين در این سال‌ها تهران همیشه از برنامه چشم انداز دراز مدت‌، برنامه‌های هم راستا منطبق بر آن چشم انداز محروم بوده است. اگر در سابقه برنامه ریزی بخواهیم بعد از انقلاب را بررسي كنيم مي‌بينيم كه فقط دو شهردار يعني آقايان کرباسچی و قالیباف توانستند هر كدام مدت 8 سال در مديريت شهرداری تهران بمانند . بقیه شهردارها‌، مدت كمي در مسند شهرداری بودند که نتوانستند برنامه ریزی دقيقي داشته باشند.
آنوقت برنامه ريزي در دوره آقايان كرباسچي و قاليباف اعمال شد ؟
اين دو البته كه به فکر برنامه ریزی افتادند ولي خيلي دير و با مسائلي كه خواهم گفت در دوره آقای کرباسچی تهران 80 نوشته شد. ولی همین طرح تا نوشته شد و تصویب شده سال‌هاي 76_ 75 فرارسيد و تا اجرا بکنند آن اتفاقات برای آقای کرباسچی افتاد از آن تاریخ به بعد ما دیگر برنامه نداشتیم تا سال 1388 . آقای قالیباف هم که سال 1384 شهردار شد. اولین برنامه ایشان را سال 1388 دادند تا سال 1392 علت اش هم این بوده که بعد از آقاي کرباسچی آقاي الويري 2 سال‌، آقای ملک مدنی 1 سال‌، آقای مقیمي‌چند ماه‌، آقای احمدی نژاد 2 سال و بعد آقای قالیباف بود . در نتیجه مي‌بینید که تهران کاملا بی برنامه بود.
اگر بخواهيم همين برنامه 4 ساله اخير را در دوره آقاي قاليباف بعنوان دم دست ترين برنامه نقد كنيم چه مي توان گفت ؟
در سال 1388 هم برنامه نوشته و تصویب شده است. سال 1389 کم وارد فضای انتخاباتی 92 مي‌شدیم. افرادی که در شهرداری فکر انتخاباتی داشتند برنامه تصویبی را به برنامه عملیاتی 92 – 90 تبديل كردند كه متأسفانه در آن آرامش در طراحی و تصميم گيري برنامه ریزی و اجرا نبود چون انتهاي اكثر فعاليت‌ها را اردیبهشت 1392 بستند. يكماه قبل از انتخابات . بنابراين، برنامه ای حالتي انتخاباتی داشت. برای اجرای این برنامه بودجه شهرداری تهران جهش بالایی پیدا کرد و به رقمي‌کمتر از 11 هزار میلیارد تومان رسید . چرا که برای اجرای این برنامه به نقدینگی بالایی احتیاج بود و چون درآمد پایداری در حد 10 یا 11 هزار میلیارد در تهران نبود مجبور به شهرفروشی شدند. برای اینکه بودجه شفاف باشد باید درآمد شفاف باشد . قبل از شفافیت هزینه باید به شفافیت درآمد بپردازیم . برای اینکار مهم خرد جمعی است و آرامش در تصمیم گیری و اجرا. چهار اصل اساسی را مهم‌ترین ویژگی‌های مدیریت بهینه شهر تهران مي‌دانم . " اتکا به خردجمعی و آرامش در تصمیم گیری و اجرا "، "پرهیز از قانون‌گریزی"‌، "درآمد پایدار " و " توسعه پایدار" چهار اصلی است که شهرداری تهران باید به انها پایبند باشد تا به برنامه‌های بعدی ورود کند و نهایتا هم در برنامه صورت گرفته از شفافیت برخوردار باشد.
همین بودجه شهرداري تهران چگونه هزينه مي شود ؟ شما آن‌را چقدر درست مي‌دانيد؟
بودجه شهرداری برای سال 92 حدود 10 هزار میلیارد تومان است. از این مبلغ 3هزار 800 ميليارد‌تومان را برای حقوق و نگهداشت شهر بصورت بودجه جاری هزینه مي‌شود. اگر فرض کنیم درآمد شهرداری حدود 10 هزار میلیارد است . باید دید از این مبلغ چند درصد درآمد پایدار است. به گفته مسئولان شهرداری حدود 30 درصد درآمد پایدار است و 70 درصد غیر پایدار. یعنی 7 هزار میلیارد از روش غير اصولي و تغيير كاربري و در شهر صدمه مي‌زنیم . در حالیکه وظیفه شهرداری حفظ و اداره شهر است نه اینکه با مجوزهای بی قاعده ساخت و ساز و تراکم فروشی به شهر صدمه بزند. مثل فردی که کلیه یا دیگر اعضاي بدن خود را بفروشد‌، شهر لطمه ديد. متاسفانه هم آمار و ارقام و هم ظاهر شهر از ساخت و سازهای بی‌قاعده حکایت دارد که علاوه بر کارشناسان شهری مردم عادی هم مي‌توانند این نابسامانی را مشاهده کنند.
درآمد‌هاي شهرداری تهران از كجا مي‌آید؟
درآمد پایداری شهرداری در تهران از طریق عوارض نوسازی و خدمات پسماند و عوارض كسب و پیشه تامین مي‌شود. البته تهرانی‌ها مالیات‌های مختلفی را به دولت پرداخت مي‌كنند از جمله مالیات بر ارزش افزوده كه اخیرا تجمیع شده. دولت و وزارت اقتصادو دارایی وصول مي‌كنند و بخشی از آن را به شهرداری تهران باز مي‌گردانند. در سال 90 حدود 400 میلیارد تومان عوارض نوسازی و كسب پیشه و خدمات پسماند دریافت شده است. از مالیات ارزش افزوده هم در حدود 1000 میلیارد تومان دریافت مي‌شود. نهایتا حدود 2000 میلیارد تومان درآمد پایدار از جهات مختلف به دست مي‌آید. البته عوارض ساخت و ساز و تراكم و پذیره بحث دیگری است كه البته در وضعیت فعلی شهر باید محدود شود. شهرداری فرصت‌هایی را هم برای سرمایه گذاری در شهر تهران برای بخش خصوصی فراهم مي‌سازد كه از این جهت نیز درآمدهایی به دست مي‌آورد.
خب، شهرداري تهران كه چاه نفت ندارد. چگونه مي شود براي اين نهاد دارآمد پايدار داشت ؟
درآمد پايدار، درآمدي است که براي کسب آن به شهر صدمه نزنيم. در دنيا شهرهاي بزرگ به هيچ وجه شهرفروشي نمي کنند مگر براساس طرح جامع، موضعي و تفصيلي، جايي باشد که طرح اجازه دهد و کاملابراساس قانون شکل مي گيرد و درآمدي که به دست مي آورند مانند درآمد حاصل از فروش نفت است.
اما در طول اين هشت سال نزديک به 60 هزار ميليارد تومان، هزينه شده است. از اين 60 هزار ميليارد تومان متوسط 20 درصد آن پايدار بوده است. يعني بين 12 تا 15 هزار ميليارد تومان درآمد پايدار داشته ايم و باقيمانده اش که چيزي در حدود 45 هزار ميليارد تومان است عمدتا از طريق فروش مازاد تراکم و صدمه زدن به شهر بوده است. علت اين است که به سراغ ساده ترين روش براي کسب درآمد رفته ايم. در نتيجه بايد راه حل‌هاي بهتري پيدا کنيم.
همان‌طور كه گفتم يكي از اثرات بي‌برنامگي در شهر تهران اين است كه ميلياردي هزينه كنيم ولي با اولويت نباشد.
از 10 هزار میلیارد تومان در قانون بودجه ساليانه شهر تهران حدود 3 هزار و 500 میلیارد آن در حوزه حمل و نقل هزینه مي‌شود كه عمدتا خودرو محور است و در مواردي مانند فرهنگ‌، هویت اسلامي‌و ملي هزینه‌هاي قابل توجهي در بودجه شهرداري ديده نمي شود . اگر هم كه هست كه قاعدتا بايد باشد هزينه‌ها عمدتاً جاري است و عمق فرهنگي – اجتماعي آن كم است.
البته هزينه ميلياردي در بخش حمل و نقل ظاهرا خوب است ولي برخي مي گويند طرح‌هايي مانند پل صدر ضرورت نداشت ؟
بر اساس برنامه‌هاي كلان كشوري و همچنين اولويت‌هاي شهر تهران‌، بايد هزینه‌های حمل و نقل در پايتخت به سمت حمل و نقل عمومي‌گرایش پیدا کند تا نهایتا وضعیت آلودگی هوا و دیگر مشکلات جاری شهری حل شود ولی این هزینه‌ها متاسفانه بیشتر در حوزه حمل و نقل شخصی و خودرو محور است. یعنی عمده هزينه برای ساخت معابر‌، اتوبان و در جهت استفاده خودروهای شخصی است. پل هوایی صدر و... عمدتا بر اساس سياست خودرو محوری بود که هم هزینه‌های زيربنايي را بالا مي‌برد و متأسفانه به حمل و نقل عمومي‌کمک نمي‌کند.
يعني براي شما اولويت مواردي جز كارهايي مانند پل صدر است؟
قرار است که حمل و نقل عمومي‌را اولویت بدانیم باید بجای این کار‌ها خطوط مترو و اتوبوسرانی شهری را گسترش بدهیم . کارشناسان به اجماع معتقدند که توسعه خطوط مترو عدالت محورتر از توسعه حمل و نقل خودوریی آنهم از نوع پل صدر است.
البته آقای قالبیاف گفته اند كه بعد از شما مترو رشد داشته است ؟
هم اكنون بايد حداقل 250 كيلومتر خطوط مترو داشته باشیم که متأسفانه 130 کیلیومتر خطوط مترو راه اندازي شده است. باید 30 در صد آمد و شد در شهر با مترو باشد که الان 6 درصد آن فقظ با متروست . براساس قانون توسعه حمل و نقل عمومي‌و مديريت مصرف سوخت بايد 25 درصد تاکسی 20 در صد اتوبوس و 30 درصد مترو و ريل باشد. برنامه شهرداري این بوده که طول اين 8 سال 120 کیلومتر مترو بسازيم. 50 کیلومتر ساختیم و حدود 35 کیلومتر تونل آماده است. كه متأسفانه هنوز بايد هزينه زيادي شود تا امكان مسافرگيري فراهم شود.
يعني اینکه آقای قالیباف مي‌گوید 166 کیلومتر ساخته ام درست نيست ؟
130 کیلومتر به اضافه 35 كيلومتر تونل آماده است .
يعني ايراد در برنامه پر تنش است يا در ديدگاه غلط ؟ شما چه اعتقادي داريد؟
من مي‌گویم اگر آرامش در تصمیم گیری و برنامه ریزی نباشد ناخود آگاه به پرو‍ژه‌هایی ورود مي‌کنید که مدیریت آن را بر عهده ندارید. تعداد پروژه‌هاي نيمه تمام زياد مي شود و مجبور مي‌شويد كاملاً از برنامه خارج شويد.
زلزله هم از مهم‌ترين دغدغه‌هاي شهروندان تهراني است‌، شما هم در برنامه خود به اين موضوع توجه كرديد ؟
تهران در منطقه فعال زلزله‌خیزی با ساختمان‌هایی آسیب‌پذیر در برابر زلزله قرار دارد. یكی از پرمخاطره‌ترین شهرهای جهان است. اكنون در تهدید جدید زلزله خانمان سوز قرار دارد. آمارها نشان می‌دهد كه در طول سال‌های گذشته حدود هزار زلزله كوچك و نسبتا بزرگ در شعاع 100 كیلومتری تهران ثبت شده است. بزرگ ترین زلزله تاریخی ثبت شده تهران بیشتر 7 ریشتر بوده است. این موضوع از نكات مهم طرح‌های جامع و تصمیم گیری مسوولان محلی، استانی و كشوری است.
و در انتها بيكاري و اشتغال براي مردمي كه بيشتر ايشان با سواد هستند‌، شما اين مسئله را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
تهران جمعیتی نسبتا جوان دارد یعنی 70درصد بین 15 تا 60 ساله هستند. پیرها كمتر از 6درصد است لذا مسئولیت مسئولان را برای ایجاد شغل و كار دو چندان مي‌كند. تعداد مردان در تهران از زنان بیشتر است. داشتن آمار بالای طلاق و زنان بیوه نمي‌تواند مناسب تهران باشد. 95درصد مردم تهران باسوادند كه بسیار مهم است. تهران مهاجر پذیری بالایی را تجربه كرده است. به‌طوري‌كه در زمان پیروزی انقلاب حدود 5/4 میلیون نفر جمعیت داشته است. اكنون از 8 میلیون نفر عبور كرده است. جمعیت شب و روز آن حداقل 1 تا 2 میلیون نفر تفاوت دارد. تهران رشد سالانه 5درصد را در سال‌های 1335 تا 1355 تجربه كرده است. ولی هم اكنون رشد متعادلی حدود 4/1درصد از نظر جمعیتی پیدا كرده است. ولی شهرهای اقماری اطراف آن كه اكنون نمي‌شود آنها را از تهران جدا دید، هم اكنون رشدی حدود 5درصد تا 7درصد را نیز تجربه مي‌كنند. البته اگر مدیریت نشوند خطر بالقوه‌ای را از نظر اجتماعی و اقتصادی برای تهران ایجاد مي‌كنند. سهم جمعیتی تهران از جمعیت كل كشور حدود 12درصد ولی از جمعیت شهری كشور بیش از 16درصد است در تهران حدود 5/2 میلیون خانوار زندگی مي‌كنند.

علیرضا شاکر