موانع آتش بس در غزه

تدبیر24: تراژدي حمله اسراييل به غزه در حالي وارد چهارمين هفته خود شده است که هيچ نوري در انتهاي تونل، درخصوص آتش بس و پايان گرفتن درگيري ها به چشم نمي خورد. تا به همين جا هم اين دور از درگيري ها ميان حماس و اسراييل، وارد رکورد جديدي شده است. درگيري هاي قبلي نه تنها به هفته سوم نمي رسيدند بلکه در همان يکي، دو هفته نخست به نوعي آتش بس و ترک مخاصمه مي انجاميد اما در دور جديد، پاياني در افق به چشم نمي خورد. سوال اساسي اين است که چرا هيچ يک از دو طرف، تمايلي براي آتش بس ندارند و چرا برخلاف دفعات گذشته، مناقشه وارد چهارمين هفته خود شده و هيچ نشانه اي از ترک مخاصمه وجود ندارد؟ در پاسخ بايد گفت سه عامل جديد اين بار وارد مناقشه شده اند که در دفعات قبلي وجود نداشتند: نخست اينکه هدف اصلي حماس و مقاومت، شکستن محاصره غزه بود. پذيرش آتش بس در شرايط فعلي با وجود اين همه تلفات و تخريب، عملابه معناي تداوم باقي ماندن غزه به عنوان يک «زندان بزرگ» خواهد بود. در سوي مقابل براي اسراييلي ها نيز مشکلات زيادي وجود دارد. آنها اگر بدون دسترسي به هدف اصلي شان -که خلع سلاح مقاومت بوده- آتش بس را بپذيرند؛ يقينا منتقدان و مخالفان نتانياهو خواهند گفت پس اين همه هزينه جنگ و آسيب هاي مالي و جاني که به فلسطيني ها وارد شد و اين همه ويراني غزه، قرار بود چه دستاوردي داشته باشد؟ دليل دوم تداوم وضع فعلي، اين است که با وجود قربانيان بالاي فلسطيني ها، مقاومت و حماس همچنان از حمايت مردم غزه برخوردارند. نه کشتار و نه تخريب، هيچ کدام تزلزلي در روحيه مردم غزه به وجود نياورده بلکه برعکس به نظر مي رسد باعث سخت ترشدن عزم و اراده آنها براي رسيدن به راه حلي بلندمدت شده است. مشابه همين وضعيت در طرف مقابل هم وجود دارد. بعد از گذشت سه هفته، بخشي از افکار عمومي در اسراييل از عمليات ارتش در غزه حمايت مي کنند. اگر همين امروز اعلان آتش بس شود، عملاحماس و مقاومت موفق شده و همچنان مسلح باقي مانده و هر زمان لازم باشد مي تواند پاسخ حملات اسراييل را بدهد. البته چپ ها و ليبرال هاي اسراييلي مخالفت هاي زيادي را با عمليات غزه نشان داده اند اما جناح راست و برخي از محافظه کاران اسراييلي، پشت جنگ در غزه هستند.

دليل سوم تداوم مناقشه اين است که در درگيري هاي قبلي، ميانجي و ميانجيگري نقش مهمي در برقراري آتش بس بر عهده داشت. در آخرين دور درگيري ها در سال 1391، دولت اسلامگراي مصر به رياست محمد مرسي، از وزن و اعتبار زيادي نزد حماس و رهبران اسلامگراي فلسطين برخوردار بودند اما رژيم فعلي نظامي مصر به رهبري ژنرال «سيسي» هيچ اعتباري نزد رهبران فلسطيني ندارد. دقيق تر گفته باشيم حماس مي داند اگر «سيسي» بيش از اسراييلي ها از اسلامگرايان فلسطيني و حماس انزجار نداشته باشد يقينا به اندازه آنها از جريان مقاومت نفرت داشته و خواهان محو کامل آنان در نوار غزه است. گفتن اين حرف، دردناک است اما حسني مبارک و مقامات امنيتي وي کمتر بغض و کينه نسبت به اسلامگرايان و حماس داشتند تا نظاميان فعلي حاکم بر مصر.

ختم کلام اينکه ميانجي مهمي مانند مصر که هم مورد قبول اسراييلي ها بود هم تا حدي هواي حماس را داشت اين بار حضور ندارد. جاي مصر را قطر و آنکارا گرفته اند اما مشکل اينجاست که طرف اسراييلي نه به قطر و نه به دولت اسلامگراي اردوغان اطميناني ندارد يا دست کم آن اطميناني که به حسني مبارک و مقامات نظامي- امنيتي وي به عنوان رابط و ميانجي با فلسطيني ها داشتند، نه به قطر دارند نه به آنکارا. مي رسيم به ميانجي مهم ديگر: آمريکا. تلاش آمريکايي ها تا به حال نه تنها هيچ آبي را نتوانسته «گرم» کند.

بنا بر دلايل پيچيده اي، روابط ميان اسراييلي ها و مقامات فعلي کاخ سفيد بسيار سرد و تيره شده است. اسراييلي ها مسوولان فعلي کاخ سفيد، ازجمله رييس جمهور اوباما و به ويژه وزير خارجه، جان کري را به عنوان ميانجي بي طرف به شمار نمي آورند. حضور قطر و آنکارا در جريان مذاکرات فشرده ميانجيگري، سبب شده تا تل آويو رسما مقامات آمريکايي را متهم کند در تنظيم شرايط آتش بس و فرمول بندي آن، بيشتر جانب همراهي با اين دو کشور را گرفته اند. در نتيجه، شرايط و پيشنهادات نحوه برقراري آتش بس را به نفع اسراييل ندانسته و در عمل هم آن را نپذيرفته اند. به علاوه اسراييلي ها از دولت فعلي آمريکا به واسطه آنچه به نظر آنان، انعطاف و اطمينان بيش ازحد به تهران در جريان مذاکرات هسته اي مي دانند گله مند بودند و حالاهم نزديکي مقامات کاخ سفيد با قطر و آمريکا بر تيرگي روابط ميان آمريکا و اسراييل افزوده است.

بنابراين اين فقط غيبت مصر نيست که جريان دشوار ميانجيگري و دستيابي به يک آتش بس ميان اسراييل و حماس را اين بار بسيار دشوار و پيچيده کرده است. ستون دوم ديگر ميانجيگري يعني آمريکا هم، با يک طرف منازعه يعني اسراييل، رابطه گرمي ندارد. در عين حال از اين واقعيت هم گريزي نيست شرايط فعلي نمي تواند خيلي دوام آورد. تا به همين جا هم افکار عمومي جهان به شدت عليه جنايات اسراييل موضع گيري کرده و بعيد به نظر مي رسد جريانات عاقبت انديش تر در اسراييل و آمريکا، حاضر شوند تا اين وضعيت نامطلوب – دست کم از نظر افکار عمومي- همچنان عليه آنها ادامه پيدا کند.