کمپین ضد تحریم جان می گیرد

کوشش های ایجاد شده بدان نقطه رسید که در بیست و چهارمین همایش بانکداری اسلامی برگزار کنندگان همایش نشستی را به منظور تبیین و حمایت از این حرکت در نظر گرفتند.

مینو کیانی راد معاون ارزی بانک مرکزی و یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، محمد مهدی بهکیش، موسی غنی نژاد و محمد طبیبیان سه اقتصاددان مطرح کشور حاضران نشست را شکل دادند. موسی غنی نژاد به تبیین موضوع پرداخت، یحیی آل اسحاق از نسبت این جنبش با مقاومت سخن گفت. محمد مهدی بهکیش ظرفیت های موجود در اعتراض به تحریم را تشریح کرد و محمد طبیبیان پشت صحنه تحریم ها را بیان کرد. مینو کیانی راد نیز که شنیده می شود آخرین روزهای ماموریت خود را در قالب معاون ارزی سپری می کند، در اولین نشستی که در مقام معاون ارزی شرکت کرده بود گزارش کاری از اقدامات انجام شده ارائه کرد.

بانوی ارزی و تحریم

سال گذشته در حاشیه همایش یکی از مدیران قدیمی بانک مرکزی خود را به مینو کیانی راد رساند و پس از خوش و بش اولیه از او پرسید سرنوشت درخواست ارزی که برای تبلیغات مذهبی ارسال شده چه شد. کیانی راد با اشاره دست و لبخند همیشگی که بر لب دارد به او پیام رساند که با درخواست مطرح شده موافقت نشده است. مدیر قدیمی به شوخی گفت به فکر آخرت مردم باشد و کیانی راد نیز حاضر جوابی کرد و گفت: نان و داروی مردم واجب تر است. این گفت و گو در شلوغی وقت استراحت همایش بیست و سوم ناتمام ماند. مینو کیانی راد آن گفت و گوی ناتمام را در همایش بیست و چهارم و در نشست کمپین ضد تحریم تمام کرد.

 او در ابتدای سخنان خود گفت: مملکت در شرایطی است که ناچاریم به موضوع تحریم بپردازیم تا شاید چهره های دانشگاه بیشتر روی تحریم کار کنند. تحریم موضوع عجیب و غریبی نیست. در ایران از بعد از انقلاب تحریم شروع شد؛ ولی از سال 1385 فشار تحریم در کشور به شدت افزایش یافت و زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. او هدف تحریم ها از سال 1385 را قطع کردن شریان های حیاتی اقتصاد کشور عنوان و بخش هایی را که تحت تاثیر تحریم قرار گرفت، معرفی کرد. معاون ارزی بانک مرکزی گفت: به خاطر تحریم نقل و انتقال پول، صادرات و واردات کالا و خدمات، وصول درآمدهای کشور و خدمات بیمه ای تحت تاثیر قرار گرفته است. کیانی راد با تاکید بر اینکه تحریم هر جریانی را که نشانه زندگی داشته باشد تحت تاثیر قرار می دهد، افزود: نحوه برخورد با تحریم نیز حائز اهمیت است؛ در سال های 1390 و 1391 و حتی امسال اقدامات مقابله با تحریم در کشور تشدید شده است. او با اشاره به تحریم بانک مرکزی در سال 1390 و همچنین صنعت نفت در سال 1391 گفت: از 6 فوریه 2013 (بهمن سال گذشته) زمزمه محدود کردن ایران مطرح شد و جریانات مالی را سخت تر از گذشته کرد. او پس از تشریح اقدامات اعمال شده برای تحت تاثیر قرار دادن جریان های مالی اقتصاد ایران به ارائه گزارشی در خصوص عملکرد بانک مرکزی در دوران تحریم پرداخت. او با اشاره به این اقدامات گفت: در شرایط تحریم 200 میلیارد دلار نقل و انتقال مالی صورت گرفته است. هر راهی را که بر روی ما بستند بانک مرکزی راه دیگری را پیدا کرد. اقدامی که او از آن با عنوان دور زدن تحریم ها یاد کرد. اولین زن هیات عامل بانک مرکزی گریزی به انتظارات موجود از بانک مرکزی نیز زد. او از منتقدان درخواست کرد: مقابله با تحریم با حقیقت و واقعیت تحریم نیز باید همخوان باشد چرا که تحریمی که علیه ایران به کار برده شد اتفاق جدیدی بود. تاکنون این حجم و روش علیه کشوری به کار برده نشده بود. هر جا ثروتی باشد تحریم هم وجود دارد و از آنجا که ایران دارای ثروت زیرزمینی است تحریم های بیشتری علیه اش اعمال شده است. کیانی راد با طرح این پرسش که بزرگ ترین حق و خاستگاه بخش خصوصی برای فعالیت داخل کشور چیست، گفت: ایجاد فضای کسب و کار سالم توام با امنیت کامل که بخش خصوصی بتواند به راحتی معادلات مدنظر خود را انجام بدهد، خواسته اصلی فعالان این بخش است. او با اشاره به اینکه فضای تحریم فضای کسب و کار را تحت تاثیر قرار داده است، تصریح کرد: اثرات روانی ناشی از تحریم ها به مراتب بیشتر از خود تحریم است. وقتی کسب و کار احساس امنیت نکند، تولید شکل نمی گیرد. جذب سرمایه گذاری خارجی شاخص دیگری از نگاه کیانی راد در پیشبرد کسب و کار است. اما وقتی نقل و انتقال مالی ممکن نباشد جریان سرمایه ای شکل نخواهد گرفت. این مقام مسوول در بانک مرکزی در همین ارتباط به مشکلات نقل و انتقال پول اشاره کرد و ادامه داد: در یک مقطع حتی خشکبار ایران را هم تحریم کردند تا فقط اثرات روانی تحریم در جامعه را بالا ببرند. کیانی راد البته اشاره ای هم به استفاده نشدن از ظرفیت ها در پیگیری حقوقی تحریم ها از سوی حقوقدان ها کرد؛ گلایه ای که با واکنش غنی نژاد روبه رو شد.

تبیین حرکت

موسی غنی نژاد در ابتدای سخنان خود به گلایه کیانی راد واکنش نشان داد و این سوال را مطرح کرد که کم کاری در پیگیری حقوقی از سوی چه کسی رخ داده است؟ گرچه این سوال را خود به صراحت پاسخ نداد اما روشن کرد که در پیگیری حقوقی نباید توقع داشت حقوقدانان خصوصی پیگیر کار به تنهایی باشند. او در ادامه به تبیین دلایل زیر سوال بودن تحریم ها پرداخت. او با اشاره به منطق طرف مقابل تلاش کرد از همان خاستگاه اعتقادی آنان به نقد موضوع بپردازد. پایه استدلالی دکتر غنی نژاد با اعلامیه جهانی حقوق بشر آغاز شد. بر پایه مقدمه این اعلامیه «از آنجا که بازشناسی حرمت ذاتی آدمی و حقوق برابر و سلب ناپذیر تمامی اعضای خانواده بشری بنیان آزادی، عدالت و صلح در جهان است، از آنجا که بی اعتنایی و تحقیر حقوق انسان به انجام کارهای وحشیانه انجامیده به طوری که وجدان آدمی را در رنج افکنده است، و [از آنجا که] پدید آمدن جهانی که در آن تمامی ابناء بشر از آزادی بیان و عقیده برخوردار باشند و به رهایی از هراس و نیازمندی رسند، به مثابه عالی ترین آرزوی همگی انسان ها اعلام شده است و...»

مجمع عمومی این «اعلامیه جهانی حقوق بشر» را به عنوان یک آرمان مشترک و دستاورد تمامی ملل و ممالک اعلان می کند تا هر انسان و هر عضو جامعه با به خاطر سپاری این «اعلامیه»، به جد در راه یادگیری و آموزش آن در جهت ارتقای حرمت برای چنین حقوق و آزادی هایی بکوشد و برای اقدام های پیش برنده در سطح ملی و بین المللی تلاش کند تا [همواره] بازشناسی موثر و دیده بانی جهانی [این حقوق] را چه در میان مردمان «ممالک عضو» و چه در میان مردمان قلمروهای زیر فرمان آنها [تحصیل و] تامین کند. غنی نژاد بر روی واژه صلح جهانی تاکید و این سوال را مطرح کرد که چرا برای یک بحث میان دولت ها شهروندان یک کشور باید از حق ذاتی خود محروم شوند؟ چرا باید هزینه دعوای دولت ها را شهروندان بپردازند. او با تبیین تعریف تحریم گفت: تحریم در دنیای مدرن به مانند محاصره قلعه ها در دوران باستان است. در تحریم شهروندان یک کشور به گروگان گرفته می شوند. این رفتار قبیله ای است. غنی نژاد با تاکید بر اینکه بر پایه اعلامیه حقوق بشر هر شهروند مسوول رفتار خودش است نه رفتار دولت ها، ماموریت جنبش مدنی علیه تحریم را شکایت به افکار عمومی اعلام کرد.

اعتراض به تحریم عین واقعیت و آرمان است

رئیس اتاق تهران نیز سخنان خود را در ادامه سخنان غنی نژاد اما با رویکرد انسانی و تجارت آزاد ارائه کرد. او ابتدا به جلوه های انسانی تحریم پرداخت و گفت: محدود کردن دسترسی بیماران به دارو و سوق دادن آنها برای استفاده از داروهای قاچاق و غیر استاندارد چه نسبت با کرامت انسانی دارد؟

او تحمیل هزینه به شهروندان برای تضمین سلامت خود را خارج از عرف و اخلاق دانست و گفت: این رویه ها ترجمه کامل جنایت علیه بشریت است. شاید بگویند ما دارو را تحریم نکرده ایم اما وقتی نقل و انتقال مالی را مسدود می کنند به طور غیر مستقیم راه را برای ورود همه کالاها بسته اند. او فاصله گیری از تجارت آزاد و حرکت به سوی رویه های غیر شفاف را نیز خلاف شعارها و منطق غرب عنوان کرد. رئیس اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه در برخورد با تحریم ها باید واقع نگر و آرمانگرا باشیم، پیشنهاد کرد: همه اتاق های بازرگانی داخل کشور در خصوص تحریم ها با اتاق های بازرگانی دنیا مکاتبه کنند. او ادامه داد: مشکلی که در کشور با آن مواجه هستیم این است که به دو مقوله جدی توجه جدی نداریم. یحیی آل اسحاق تصریح کرد: بخشی از تصمیمات کشور ناشی از آرمان های ماست که از آن به عنوان ارکان جهت ساز انسان یاد می شود و هرگونه عدم توجه به این موضوع ما را با مشکل مواجه می کند. او افزود: اما یک حوزه دیگر هم وجود دارد که آن واقعیت های حاکم بر نظام بین المللی، اقتصاد و روابط بین الملل است که عدم توجه به این واقعیت ها هم ما را به سمت عدم استفاده صحیح از زمان و مکان می برد. رئیس اتاق بازرگانی تهران افزود: مشکل این است که در توجه به یکی از دو موردی که اشاره شد، با افراط و تفریط رفتار کرده ایم و گاهی با توجه زیاد به یکی، از دیگری غافل شده ایم. به گفته وی، ما باید واقع نگر و آرمانگرا باشیم یعنی با توجه به واقعیت های موجود، آرمان ها را نیز حفظ کنیم. او با بیان اینکه تحریم یکی از واقعیت های موجودی است که با آن مواجه هستیم، گفت: توجه به واقعیت ها به معنای نفی آرمان ها نیست. او جنبش مدنی علیه تحریم را حرکتی عین مقاومت و آرمان دانست و از تمامی جریان ها خواست چنین حرکتی را تفسیر منفی نکنند زیرا با این حرکت می شود از فرصت ها استفاده کرد.

غفلت از یک نکته

محمد بهکیش اقتصاددان سخنران دیگر نشست بود. او سخنان خود را در دو بخش عمومی و تخصصی بیان کرد و محوریت سخنان را بر افکار عمومی قرار داد. در بخش عمومی او به وجود یک مشکل در ساختار سیاسی ایران اشاره و اظهار کرد. قبل و بعد از انقلاب همواره تاثیر بر افکار عمومی در دستور کار ما نبوده است. او با توضیح دنیای مدرن، افکار عمومی را عاملی مهمی در شکل گیری ساخت سیاسی دانست. بهکیش اهمیت افکار عمومی را در این حد دانست که اثرگذاری بر آن تبدیل به یک دانش شده است. این اقتصاددان در ادامه سخنان خود به ذکر یک خاطره پرداخت. هیات فرانسوی 16 سال پیش به ایران سفر می کند. سرپرست هیات یک دیپلمات سابق بوده است. او با توجه به تفاوت های ایران با شرایط ترسیم شده به بهکیش می گوید: در اروپا نهادهایی هستند که از طریق مقاله، گزارش و ... تصویر یک کشور را در افکار عمومی تغییر می دهند، چه خوب است ایران از این ابزار استفاده کند. بهکیش گفت: در آن دوران در حد خود تلاش کرده چنین پیامی را به گوش مسوولان برساند اما بی نتیجه بوده است.

او به دو آمار نیز اشاره کرد: بیش از 70 درصد آمریکاییان از ایران شناختی ندارند اما همان اندک کسانی نیز که ایران را می شناسند به لحاظ درجه محبوبیت آن را در رتبه آخر قرار داده اند. این اقتصاددان چنین اتفاقی را محصول فضایی در چند سال گذشته دانست. قطع ارتباط نخبگان با رسانه های دنیا و خود تحریمی داوطلبانه. به گفته او نتیجه این خود تحریمی برجسته شدن یک طرفه نکات منفی از رسانه ها بوده به گونه ای که آنها تصویر دلخواه خود از ایران را ساخته اند. او از مسوولان خواست اجازه دهند از ابزار رسانه ای علیه تحریم ها استفاده شود و افکار عمومی دنیا را متوجه وضعیت به وجود آمده کرد. حضور مستمر در رسانه ها، نهادهای بین المللی و برخورد فعالانه در این موضوع می تواند موجب شود بخش زیادی از افکار عمومی به واقعیت های پنهان تحریم پی ببرد.

بخش دوم سخنان این اقتصاددان، از بعد تخصصی بود. او تجارت آزاد را یک حق برای هر کشور و جامعه دانست. اشاره ای به گذشته کرد و اصراری که برخی اقتصاددانان موافق تجارت آزاد بر سر پیوستن به سازمان تجارت جهانی داشتند. او گفت: آن قدر تردید در این پیوستن به وجود آمد که نهایتاً آمریکا وارد شد و با سیاسی کردن موضوع اجازه نداد این اتفاق رخ دهد. به گفته او اگر ایران وارد این سازمان می شد، تحریم کشور به آسانی و شکل کنونی مقدور نبود. بهکیش از یک نگرانی نیز سخن گفت. نگرانی که به اجبار به سمت آن گام برداشته ایم اما در حال تبدیل به یک رویه است. شکل گیری شبکه های غیر رسمی برای مبادلات مالی و امور تجاری. او به شکل گیری شرکت ها با هدف دور زدن تحریم اشاره کرد که در ذات خود می توانند شفافیت را از بین ببرند و قاچاق را نهادینه کنند. او خواستار چاره اندیشی همه ارکان اقتصادی در این مورد شد و از تمامی فعالان اقتصادی خواست با استفاده از روش های گوناگون نسبت به اعمال تحریم ها اعتراض کنند. او یکی از ابتدایی ترین روش ها را ارتباط با همتایان اقتصادی و دانشگاهی دانست و گفت: در این ارتباط آثار زیان بار تحریم و تاثیر آن بر زندگی مردم باید به تصویر کشیده شود تا از این طریق دولتمردان و تصمیم گیران غربی تحت فشار برای تغییر رفتار قرار گیرند.

پشت صحنه تحریم

محمد طبیبیان که روزگاری خود برگزار کننده همایش بانکداری اسلامی بود آخرین سخنران این نشست بود. طبیبان از زاویه ای متفاوت به بحث نگاه کرد. او پشت صحنه تحریم را با مختصات جدیدی روایت کرد. روایتی که کمتر کسی به آن اشاره کرده بود. او در ابتدای سخنان خود به تاریخچه ای از تحریم پرداخت. تاریخچه ای که بعد از جنگ جهانی دوم در دستور کار آمریکا به عنوان یکی از ابرقدرت های جهان قرار داشته است. بنا بر آمار ارائه شده از سوی این اقتصاددان آمریکا پس از جنگ جهانی دوم 117 مورد تحریم علیه کشورهای مختلف بر اساس یک هدف از پیش تعیین شده اعمال کرده است.

این تحریم ها در کمتر از پنج درصد منجر به تغییر رفتار دولت های تحت تحریم شده است. طبیبیان اما از یک هدف دیگر در پشت اهداف مطرح شده تحریم ها پرده برداشت. او هدف اظهاری در اعمال تحریم ها را هدف اصلی ندانست بلکه هدف اول را ایجاد تزلزل در ساختار سیاسی دولت های مورد تحریم عنوان کرد. او تحریم ها در این بخش را موفق دانست و گفت: به همین دلیل تحریم یک جزئ مهم سیاست خارجی آمریکاست. او از دیدگاه کوهن نظریه پرداز آمریکایی نیز تحریم را توضیح داد و گفت: کوهن نظریه پلکان تحریم را طراحی کرده که بر اساس آن در هر سطح تحریمی یک بخش معارضه شرح داده شده است. طبیبیان گفت: کوهن تحریم را یک قدم مانده به عملیات نظامی تعریف کرده است.

او در ادامه به دلیل استفاده زیاد از تحریم در مقایسه با حمله نظامی پرداخت و گفت: جنگ های نظامی به دلیل سر و صدا زیادی که دارد سیستم های سیاسی را در مقابل افکار عمومی قرار می دهد. تبعات جنگ ها در رسانه ها برجسته می شود و موجب واکنش گروه های مختلف اجتماعی می شود اما در تحریم چنین واکنشی وجود ندارد. این اقتصاددان کشور با ذکر یک آمار از تحریم های اعمال شده علیه عراق بحث خود را تکمیل کرد. به گفته او نتیجه مطالعات پس از سقوط صدام نشان داد 500 هزار کودک عراقی بر اثر تحریم های اعمال شده جان خود را در آن سال ها از دست داده اند. طبیبیان گفت: این موضوع را در دوران تحریم هیچ رسانه متوجه نشد و هیچ کس گزارش نکرد در حالی که اگر یک دهم این اتفاق در جنگ نظامی رخ دهد، جامعه جهانی به شدت اعتراض خواهد کرد. او با تاکید بر اینکه افکار عمومی دنیا در حال حاضر شاید اطلاعی از تحریم های اعمال شده علیه ایران نداشته باشد از مسوولان خواست: اطلاعات مربوط به خسارت های تحریم را ذخیره و حتی برای مطلع کردن افکار عمومی منتشر کنند. او گفت: در هیچ دوره ای در نبردهای نظامی ایران آمار مربوط به کشته های جنگ و قحطی های ناشی از آن ذخیره نشده ولی خوب در این دوره چنین کاری صورت گیرد. او در ادامه یک هشدار اقتصادی نیز داد، هشداری که از جنس نگرانی دکتر بهکیش بود. طبیبیان گفت: پس از فاصله گیری از کوپن و نظام سهمیه بندی، رانت های ناشی از آن موجب سخت شدن اصلاح ساختار اقتصاد ایران شد. امروز نیز اتفاق های رخ داده در اقتصاد می تواند ترمزی برای بهبود سیستم اقتصادی شود. رانت های موجود در فضای تحریم مانعی و گروه فشاری علیه شکل دهی نظام مند به ساختار اقتصادی می شود. پدیده ای که از هم اکنون باید به آن اندیشید.

یک جنبش و حرکت های آینده

جنبش ضد تحریم یک حرکت مدنی است و باید در همین قالب بماند. نکته ای که تمام حاضران بر آن تاکید کردند. اما این حرکت نباید در انحصار یک بخش یا جریان بماند تمامی جریان های فکری و اقتصادی باید تلاش کنند، صدای خود را به گوش افکار عمومی جهان برساند. باید از انفعال خارج شد و فعالانه برخورد کرد.