یک راهکار برای صرفه جویی 300 میلیون دلاری در سال

تدبیر24: بیش از 10 سال از تاسیس سازمان ها و شرکت های مرتبط با بهینه سازی مصرف انرژی در کشور ، تدوین مبحث 19 مقررات ملی ساختمان می گذرد و در این مدت نصب برچسب انرژی بر روی اغلب لوازم مصرف کننده انرژی الزامی شده است و رسانه ها  مدام از اهمیت صرفه جویی انرژی می گویند. سال 88 به نام اصلاح الگوی مصرف نامگذاری و یک سال و نیم پس از آن نیز فاز اول هدفمندی یارانه ها  از اواخر آذر 89 با چند برابر شدن بهای حامل های انرژی  آغاز و مرحله دوم آن نیز از اردیبهشت ماه امسال عملیاتی شد، اما چرا شاخص های مصرف انرژی بهبود نمی یابد و خیلی آب از آب تکان نمی خورد؟!

دکتر جواد نوفرستی ، مشاور بهینه سازی مصرف انرژی و کارشناس اقتصادی در گفت وگو با تدبیر24 به این این موارد پاسخ گفته است ، او معتقد است که علیرغم گذشت بیش از 10 سال از اجرای طرح های بهینه سازی مصرف انرژی در کشور متاسفانه در مقام عمل  اراده ای جدی برای بهینه سازی مصرف انرژی وجود ندارد و تنها حرف آن را زده می شود.

وی با بیان اینکه هنوز عمق بحران انرژی را باور نکرده ایم، گفت: بخش ساختمان باحدود 40% سهم ، بالاترین سهم از کل مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده است  اما معلوم نیست چرا با توجه به فاصله حداقل پنج برابری شاخص مصرف انرژی در هر متر مربع ساختمان در ایران با اروپا و وجود فرصت و پتانسیل صرفه جویی 80% مصرف انرژی در این بخش، چرا به این مهم بصورت جدی و همه جانبه پرداخته نمی شود؟

نوفرستی با طرح این پرسش که استراتژی ها و راهبردهای اصلی رسیدن به  میزان صرفه جویی چه باید باشد ، اضافه کرد: چرا با وجود بیش از 10 سال سابقه اجرا، مبحث 19 مقررات ملی ساختمان که ناظر بر بهینه سازی مصرف انرژی در ساخت و ساز جدید است به درستی و کامل اجرا نمی شود و مبحث 19 در عمل، محدود به اجرای پنجره دوجداره شده است؟ و آیا اجرای ناقص و جزئـی مبحث 19، ریشه در برداشت سطحی از آن دارد یعنی آیا نسبت به اصل محوری مبحث 19 جهل و ناآگاهی وجود دارد؟ چطور واقف نبوده و نیستیم که اولویت در صرفه جویی انرژی در ساختمان "عایق ساختمان" است؟

این کارشناس بهینه سازی مصرف انرژی ادامه داد: وقتی بر اساس یافته های علمی منتشر شده، به علت عایق نبودن پوسته خارجی ساختمان، بطور میانگین و تقریبی، حدود 35% اتلاف انرژی از دیوارهای جانبی، 25% از سقف و 10% از کف ساختمانها است و 20 تا 25% اتلاف انرژی از پنجره ها و درب هاست، چگونه اولویت عایق ساختمان فراموش شده است؟ چرا عایق ساختمان که نقش بیشتر و چند برابری در صرفه جویی انرژی دارد، مغفول مانده است؟

نوفرستی افزود: با وجود اولویت عایق در صرفه جویی انرژی در ساختمان، با رعایت استانداردهای ایمنی و سلامت ساکنین ساختمان ها از طریق پیش بینی دریچه استاندارد تامین هوای تازه و تعویض هوا، نصب پنجره دوجداره صحیح، منطقی و در کاهش مصرف انرژی موثر است و حتی با اجرای عایق ساختمان، پنجره دوجداره "یو پی وی سی" استاندارد نیز نباید فراموش شود و اهمیت و جایگاه آن محفوظ است.

ساختمان های ما دوستدار انرژی و محیط زیست نیستند

وی با تاکید بر اینکه ساختمان های ما دوستدار انرژی و محیط زیست نیستند، اضافه کرد: ساختمان های ما به گونه ای ساخته شده اند که سرما و گرمایی که با هزینه های گزاف تامین می شود را حفظ نمی کنند و بواسطه عایق نبودن پوسته خارجی یا همان دیوارها، سقف و کف و عایق نبودن تاسیسات سرمایشی و گرمایشی ساختمان، سرما و گرما را به سرعت از دست می دهند و در نتیجه وسایل حرارتی یا سرمایشی باید بیشتر و بیشتر و چند برابر استاندارد کار کنند و انرژی مصرف کنند تا محل سکونت را سرد یا گرم کنند.

مردم نقش زیادی در مصرف زیاد انرژی ندارند

این کارشناس اقتصادی با با ابراز نگرانی از اینکه ساختمانی نمی سازیم که کم مصرف، عایق و دوست دار انرژی و محیط زیست باشد خاطرنشان کرد: چرا ساختمانی می سازیم که باید سالهای بعد برای بهینه سازی انرژی در آن هزینه کنیم، آنهم با اثربخشی و کارایی کم؟ یا بعضا" ناآگاهانه، مردم را به روشهای غیر ایمن مانند درز بندی کامل، برای کاهش مصرف تشویق کرده یا سوق دهیم. یا از مردم بخواهیم هر طور شده مصرف شان را کم کنند وگرنه جریمه می شوند در حالیکه آنها نقش زیادی در مصرف بالای انرژی ساختمان ندارند. اشکال در کیفیت ساختمان و سپس کیفیت و راندمان سیستم های انرژی بر گرمایشی و سرمایشی است.

 نوفرستی با اشاره به به مضمون سخنان دو نفر از مسئـولان ارشد مرتبط با صنعت ساختمان و بخش انرژی کشور ، گفت: مهندس ترکان، رئـیس شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان در همایش گرامیداشت روز مهندس سال 92، گفتند که ما ساختمان بی کیفیت می سازیم بعد از مردم می خواهیم در مصرف انرژی صرفه جویی کنند در حالیکه اشکال کار جای دیگر است همچنین مهندس زنگنه نیز در همین همایش، گفتند که وقتی ساختمانی بسازیم که عایق نیست، حال اگر بیایم بهترین وسلیه انرژی بر سرمایشی یا گرمایشی با بالاترین راندمان و رده برچسب انرژی هم استفاده کنیم، بی فایده است. بنابراین به نظرم  اولویت فراموش شده در بهینه سازی و کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان، عایق بندی مناسب و استاندارد پوسته خارجی و تاسیسات است.

وی افزود: بدیهی است، بعد از عایق حرارتی ساختمان، توجه به راندمان وسایل انرژی بر و استفاده از محصولات، سیستمها و فناوری های جدید کم مصرف، بسیار تعیین کننده است. چرا بعد از 10 سال از الزامی و اجرایی شدن استاندارد برچسب انرژی بخاری، هنوز عمده بخاری های تولیدی کشور، دارای رده های F یا G و حتی فاقد برچسب انرژی هستند و نظارت و برخوردی هم نمی شود؟ چرا بعد از 10 سال، هنوز آبگرمکن مخزنی تولید می شود که با اجرایی شدن استاندارد برچسب انرژی –که چند نوبت اجرای آن به تاخیر افتاده و به تولیدکنندگان مهلت داده شده است- بالای 90% آنها مردود می شود؟ اجازه دادن به تولید و فروش کالا و محصول با راندمان پایین و پرمصرف یعنی گرفتار شدن مصرف کننده در سالهای استفاده از آن وسیله، که باید تاوان آن را بپردازد. مسئول این وضعیت کیست؟

نوفرستی با تاکید بر اینکه علت عدم اجرای عایق مناسب و استاندارد در ساخت و ساز جدید، هزینه سنگین آن نبوده است ، گفت: بررسی ها نشان می دهد حداکثر هزینه ای که به هزینه ساخت اضافه می شود 5% هزینه سرانه هر متر مربع است. بنابراین جای طرح این پرسش وجود دارد که چرا در 10 سال گذشته، اراده جدی، الزام قانونی و نظارت جدی برای عایق بندی پوسته خارجی ساختمان و عایق بندی تاسیسات ساختمان ها –مشابه الزام پنجره های دوجداره- وجود نداشت و هنوز هم وجود ندارد و چرا پروژه بزرگ مسکن مهر، بدون پنجره دوجداره ساخته نشده و نمی شود اما از عایق بندی در آن خبری نیست؟ بنظر می رسد بیشتر از هر چیز، غفلت، ناآگاهی و جهل دست اندرکاران صنعت ساختمان و مسئـولان نقش دارد.

امکان صرفه جویی 3000 میلیارد دلاری که از دست داده شد

به گفته این کارشناس بهینه سازی مصرف انرژی اگر عایق بندی ساختمان ها از 10 سال گذشته اجرایی شده بود، هم اکنون قریب به یک سوم واحدهای مسکونی کشور که حدود 7 تا 8 میلیون از 22 میلیون واحد موجود را شامل می شود عایق بودند و در نتیجه آن، متوسط مصرف انرژی برای تامین سرمایش و گرمایش این ساختمان ها کمتر از نصف وضع موجود بود. اثر این اقدام در مقیاس ملی، صرفه جویی سالیانه بیش از 7 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی (در پیک مصرف گاز در روزهای سرد زمستان، روزانه بیش از 80 میلیون متر مکعب) و صرفه جویی سالیانه حدود 2 میلیون مگاوات ساعت برق (در پیک مصرف برق در روزهای گرم سال، روزانه 12بیش از 10 هزار مگاوات ساعت) و در نتیجه کاهش مصرف سوخت مورد نیاز برای تولید برق و ... جمعا به ارزش بیش از 3000 میلیارد دلار است که متاسفانه این فرصت را بدلیل عدم اجرای عایق در ساختمان ها در 10 سال گذشته از دست داده ایم.

اتلاف 300 میلیون دلار در سال!

نوفرستی اضافه کرد: هر سال تاخیر در اجرای این مهم که اصل و اساس مبحث 19 مقررات ملی ساختمان است، یعنی هزینه فرصت و هدر دادن و اتلاف انرژی به ارزش حداقل 300 میلیون دلار در سال! 

وی با اشاره به اینکه بهینه سازی انرژی در بخش های حمل و نقل، تولید و کشاورزی ضروری است اما به آسانی، سهولت و اهمیت بهینه سازی در بخش ساختمان نیست، گفت: بهینه سازی در بخشهای اشاره شده یک ضرورت اجتناب ناپذیر است اما واقعیت امر این است که نیازمند سرمایه گذاری سنگین و بواسطه اثرات چند جانبه اقتصادی و اجتماعی آن (نرخ تورم، تولید و اشتغال و ...)، پیچیدگی و دشواری خاص خود را دارد در عین حال با برنامه ریزی و هدفگذاری مشخص چند ساله می توانیم به آن برسیم. در کنار این موارد، حجم و سهم مصرف انرژی در بخش ساختمان بسیار بالاست (40% کل مصرف انرژی کشور) و اجرای پروژه های بهینه سازی در این بخش از نظر زمان و هزینه بسیار قابل توجیه و اهداف بهینه سازی در این بخش با هزینه کمتر و کمترین اثرات جانبی قابل تحقق است.

نوفرستی باتاکید بر اینکه نیازمند یک نهضت و انقلاب کیفی سازی در ساخت و ساز مسکن با کمک همه دست اندرکاران صنعت ساختمان و همه نهادها و دستگاههای قانون گذار، متولی، هدایت گر و ناظر هستیم، گفت: مجلس، وزارت مسکن، سازمان ملی استاندارد، بهینه سازی، سازندگان مسکن، تولیدکنندگان مصالح و تجهیزات ساختمانی، رسانه ها و ...از جمله نهادهای موثر در این حوزه هستند.

وی افزود : برای صرفه جویی در بخش ساختمان باید از گلوگاهها و شاهراه های اصلی اتلاف یا هدر رفت انرژی شروع کرد و اصطلاحا" جلوی اتلاف انرژی را باید از سرچشمه گرفت و به نظر می رسد که راهکار اصلی و اولویت اول قابل اجرا، هدف گذاری و هماهنگی و همسوسازی همه جانبه دستگاههای قانون گذار و اجرایی و ناظر برای ترویج گسترده انواع عایق های استاندارد و ساخت ساختمان های عایق (پوسته ساختمان و تاسیسات) در ساخت و سازهای جدید  است.