صدای جنگ خاموش شود

محمدجواد ظریف، دیروز در نخستین سفر خارجی خود راهی عراق شد؛ کشوری که از معدود دوستان جمهوری‌اسلامی ایران در منطقه محسوب می‌شود. به لطف سیاست دولت پیشین در حوزه روابط منطقه‌ای و بین‌المللی، دایره دوستان جمهوری‌اسلامی ایران کوچک و کوچک‌تر شد تا آنجا که در این دایره تنها چند کشور قرار گرفتند که عراق یکی از آن‌هاست. هرچند این روابط با دخالت‌های کشورهای فرامنطقه‌ای در برهه‌ای از زمان به‌خصوص این اواخر تا مرز تنش و بحران هم به دلیل اصرار عراقی‌ها به بازرسی سرزده از هواپیماهای جمهوری‌اسلامی ایران نیز پیش رفت. اگر نبود درایت لازم، ممکن بود این کشور دوست نیز از دایره دوستان جمهوری‌اسلامی ایران خارج شود. با این حال نخستین سفر خارجی وزیر خارجه دولت تدبیر و امید به عراق؛ دولتی که تنش‌زدایی و تعامل سازنده با جهان از رئوس برنامه و اهدافش است این پیام را حداقل برای بغداد داشت که جمهوری‌اسلامی ایران در مناسبات خود با همسایگان به‌خصوص همسایگانی که قرابت بیشتری با آن‌ها دارد از تنش و بحران آفرینی استقبال نمی‌کند. پیام این سفر در مجموع عام بوده و سایر همسایگان جمهوری‌اسلامی ایران را
در برمی‌گرفت و به نوعی حکایت از سیاست منطقه‌گرایی جمهوری‌اسلامی ایران در دوره جدید داشت.
ظریف از ابتدای دورانی که برای وزارت خارجه نامزد شد شروع به تهیه برنامه برای اداره این وزارتخانه کرد توجه ویژه‌ای به همسایگان به عنوان اولویت استراتژیک جمهوری‌اسلامی ایران در چهارسال آینده داشت. بر همین اساس در برنامه خود تاکید کرد که دولت عادی‌سازی و بهبود روابط با کشورهای منطقه به‌ویژه همسایگان و همچنین اعتمادسازی و تعیین تکلیف موضوعات اولویت‌دار با همسایگان را بر مبنای اصول شناخته شده حقوقی در اولویت قرار خواهد داد.
او در جلسه دفاع از خود در مجلس برای کسب رای اعتماد هم تاکید کرده بود: «ما با ایجاد فرصت و کاهش تهدید دایره دوستان را در منطقه گسترش می‌دهیم و با باور به توان خود آمادگی داریم که دیگر کنشگران صحنه سیاست خارجی را به روابط عادلانه و مبتنی بر همکاری متقابل با ایران وادار کنیم.»
بر مبنای همین رویکرد بود که محمدجواد ظریف کشوری از همسایگان که در سیاست خارجی هر کشوری، اولویت اصلی در امنیت ملی و منافع ملی محسوب می‌شود را برای نخستین سفرش انتخاب کرد. ظریف در بدو ورود به عراق هم بر این موضوع تاکید کرد و گفت: «انتخاب اولین سفر به مقصد عراق نشان‌دهنده اهمیت عراق برای جمهوری‌اسلامی ایران و توجه دولت تدبیر به روابط با همسایگان و به‌ویژه عراق است.»
البته ظریف برای انجام این سفر بهانه دیگری هم داشت؛ سوریه. موضوعی که اکنون به اولویت رایزنی‌های او تبدیل شده است. او به عراق رفت تا در ادامه رایزنی‌های خود جبهه ضدجنگ در منطقه را فعال کند. در همین حال او در جمع خبرنگاران در فرودگاه بغداد تاکید کرد که رایزنی پیرامون شرایط خطیر منطقه در دستورکار گفت‌وگوها با مقامات عراقی قرار دارد.
بر همین اساس ظریف دیروز پس از ورود به بغداد با نوری‌مالکی نخست‌وزیر عراق دیدار کرد و آخرین تحولات روابط دوجانبه و موضوعات مهم منطقه را مورد رایزنی قرار داد. وزیر امور خارجه کشورمان در این دیدار با ابلاغ سلام‌های گرم رییس‌جمهوری، روحانی و همچنین معاون اول او به نوری مالکی و تشکر از پیام تبریک و تماس تلفنی نخست‌وزیر عراق به مناسبت پیروزی رییس‌جمهوری کشورمان در انتخابات ریاست‌جمهوری، روابط دو کشور ایران و عراق را مبتنی بر ارتباطات عمیق و تاریخی مردمی و همچنین حسن همجواری دانست و اظهار داشت: امنیت و توسعه عراق به منزله امنیت و توسعه جمهوری‌اسلامی ایران است و کشورمان خواهان تقویت امنیت و ارتقای روابط فی‌مابین در عالی‌ترین سطح آن در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. دکتر ظریف با اشاره به نگرانی‌های مشترک ایران و عراق در منطقه به‌ویژه تحولات نگران‌کننده درباره سوریه، همکاری‌های جمهوری‌اسلامی ایران و عراق را به نفع برقراری ثبات، آرامش و امنیت در منطقه دانست و با تقدیر از درایت وتدبیر دولت عراق در امور داخلی این کشور و همچنین موضوعات مهم منطقه اظهار داشت: جمهوری‌اسلامی ایران با تمام وجود خطر استفاده از سلاح شیمیایی را در زمان جنگ تحمیلی احساس کرده و این در حالی است که کسانی که در حال حاضر به دنبال غوغاسالاری و اقدامات جنجال‌برانگیز هستند درآ ن زمان و در قبال به‌کارگیری سلاح شیمیایی از سوی صدام سکوت کردند.
ظریف با محکوم دانستن استفاده از سلاح شیمیایی از سوی هرکسی و در هر جا، دو ملت ایران و عراق را قربانیان سلاح شیمیایی دانست و افزود: ما ضمن محکوم دانستن به‌کارگیری سلاح شیمیایی، هر نوع اقدام نظامی در منطقه به هر بهانه‌ای را مردود دانسته و راه‌حل بحران‌های منطقه را برپایه سازوکارهای سیاسی و گفت‌وگو بین طرف‌های مختلف می‌دانیم. نوری مالکی نخست‌وزیر عراق نیز در این دیدار با ابلاغ سلام و تبریک انتخاب رییس‌جمهوری اسلامی ایران، انجام نخستین سفر وزیر امور خارجه اسلامی ایران به عراق را عنایت و توجه کشورمان به روابط دو کشور همسایه و دارای روابط دیرینه دانست.
ظریف عصر دیروز پس از دیدار و گفت‌وگو با هوشیار زیباری همتای عراقی خود در نشست خبری مشترک، به تشریح گفت‌وگوها پرداخت و به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. او با تاکید بر این‌که جمهوری‌اسلامی ایران به دنبال خاموش‌کردن صدای جنگ در سوریه است و نه افروختن آن، گفت: باعث افتخار است که اولین سفر خارجی خود را به عنوان وزیر خارجه با کشور دوست و برادر عراق آغاز کردم. وی این موضوع را نشانگر آن دانست که جمهوری‌اسلامی برای روابط با همه همسایگان به‌ویژه عراق اهمیت قائل است. ظریف با بیان این‌که امروز منطقه ما در شرایط حساسی به سر می‌برد، خاطرنشان کرد: کشورهای منطقه باید با یکدیگر همکاری کنند زیرا از هرگونه جنگ، ‌افراط و فرقه‌گرایی ضرر خواهند دید و ما نیازمند همکاری، همفکری و تشریک مساعی هستیم تا از یک جنگ خانمانسوز در منطقه جلوگیری کنیم.
وزیر خارجه کشورمان با ذکر این نکته که هیچ ملتی به اندازه ایران و عراق قربانی استفاده از سلاح شیمیایی توسط صدام و بی‌تفاوتی جامعه بین‌الملل نسبت به استفاده از این سلاح‌ها نبوده است، خاطرنشان کرد: هیچ کشوری به اندازه ما معنی محرومیت استفاده از این سلاح را درک نمی‌کند و ما در این موضوع از هر کسی محق‌تر هستیم که این سلاح‌ها را محکوم و با استفاده از این سلاح‌ها در منطقه مبارزه کنیم.
ظریف ادامه داد: ما در موضع اخلاقی بسیار بالایی برای محکومیت سلاح‌ها هستیم نه مانند دیگران که نمی‌توانند چنین موضع اخلاقی را داشته باشند. ما نگران آتش‌افروزی در این منطقه هستیم و می‌دانیم که چنین آتشی برای منطقه و جهان خطرناک خواهد بود.
رییس دستگاه دیپلماسی همه را به رعایت حقوق بین‌الملل و خودداری از کاربرد زور و آوردن همه طرف‌های درگیر به سمت مذاکره توصیه کرد و گفت: ان‌شاءالله شاهد پایان جنگ، برادرکشی و خشونت در سوریه باشیم.
وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به سوالی درباره سوریه با بیان این‌که تمام تلاش‌مان این است که از جنگ جلوگیری کنیم، یادآور شد: زیرا می‌دانیم کسانی که جنگ را شروع می‌کنند نمی‌توانند آن را پایان دهند. می‌دانیم رییس‌جمهوری آمریکا در دامی که توسط دیگران برای او انداخته شده، بدون تمایل شخصی وارد شده و امیدواریم که با درایت از آن خارج و منطقه و خود را گرفتار آتشی نکند که خاموش‌کردن آن دشوار است. وی ادامه داد: امیدواریم با هم‌فکری و کمک دوستان عراقی و سایر کشورهای صلح‌طلب، مانع جنگی در این منطقه شویم که دود آن به چشم همه خواهد رفت.
ظریف با تاکید بر این‌که نباید بر طبل جنگ کوبید، افزود: کوبیدن بر طبل جنگ به شرایطی می‌انجامد که همه منطقه را گرفتار خواهد کرد و کسانی که با دید کوتاه بر طبل جنگ می‌کوبند آتشی را می‌افروزند که همه را دربر خواهد گرفت.