بزرگترين آتش‌سوزی در جنگلهای شمال

تدبیر24: جنگل گلستان دو ماه پر آتش را گذرانده است. در اين دو ماه ۸ بار سوخته است و هر بار بخشي از پهنه جنگلي و گياهي آن زير آوار آتش سياه شده است. يک‌بار ۴۰ هکتار، بار ديگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اينکه رکورد بزرگترين آتش سوزي گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار ديگر تبديل به خاکستر چوب‌هاي سوخته شد.

جنگل گلستان دو ماه پرآتش را گذرانده است. در اين دو ماه ۸ بار سوخته است. يک‌بار ۴۰ هکتار، بار ديگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اينکه رکورد بزرگترين آتش سوزي گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار ديگر تبديل به خاکستر چوب‌هاي سوخته شد آتش سوزي ۱۹ مرداد ماه در پارک ملي گلستان، نمونه‌اي از ناهماهنگي و آماده نبودن دستگاه‌ها براي مواجهه با بحران است.

اين آتش سوزي عصر يکشنبه (۱۹ مرداد) آغاز شد و به مدت ۴ روز ادامه يافت که در اين مدت خسارات زيادي به عرصه‌هاي جنگلي و مرتعي وارد شد در ۲۴ ساعت اول آتش سوزي حدود ۲۰۰ هکتار از پارک ملي گلستان در آتش سوخت اما به علت نرسيدن کمک هوايي، حريق توسعه يافت و بيش از ۸۰۰ هکتار را از بين برد ۹۹ درصد آتش سوزي‌هايي که در جنگل گلستان رخ مي‌دهد عمدي است. اين نکته‌اي است که رئيس پارک ملي گلستان به آن اشاره مي‌کند

اين درختانند همچون خاکيان
دست‌ها برکرده‌اند از خاکدان
با زبان سبز و با دست دراز
از ضمير خاک مي‌گويند راز

درختاني را که مولوي توصيف مي‌کند انگار ما نمي‌بينيم. جريان زندگي را در رگبرگ‌هاي آنان نمي‌شناسيم و حس نمي‌کنيم، نجواي راز‌آميزشان را هم که همزمان با وزش نسيم و تکان دادن سرشاخه‌هاي خود زمزمه مي‌کنند نمي‌شنويم.

آن دلبستگي درخت و پرنده، آن سيال لطيف زندگي را هم که بين اين دو در حال تبادل است حتماً نمي‌شناسيم. چرا که اگر اين‌گونه بود، اکنون تماشاگر سوختن و خاکستر شدنشان نبوديم. ما ثابت کرده‌ايم که تماشاگران خوبي مي‌توانيم باشيم. جنگل مي‌تواند در برابر چشمان ما ۲۴ ساعت بسوزد و ما نگاه کنيم. وقت تلف کردن در دالان پيچ در پيچ هماهنگي‌هاي اداري براي رساندن هلي‌کوپتر از آن طنز تلخ بارها تکرار شده در نظام بوروکراسي ماست که نه بحران را مي‌شناسد، نه درکي از فاجعه دارد... ما همچنان خود را با اين سيستم سرگرم مي‌کنيم.

جنگل گلستان دو ماه پر آتش را گذرانده است. در اين دو ماه ۸ بار سوخته است و هر بار بخشي از پهنه جنگلي و گياهي آن زير آوار آتش سياه شده است. يک‌بار ۴۰ هکتار، بار ديگر ۵۰ هکتار، ۱۰۰ هکتار و... تا اينکه رکورد بزرگترين آتش سوزي گلستان هم ثبت شده و ۸۰۰ هکتار ديگر تبديل به خاکستر چوب‌هاي سوخته شد. فريادهاي خاموش اين موجودات زنده، که در لحظه زبانه کشيدن آتش فرياد مي‌زدند، اکنون در تل‌هاي خاکستري که روي کوه‌ها و دامنه‌هاي بي‌درخت بر جاي مانده را هنوز هم مي‌توان شنيد.

باز هم ناهماهنگي

آتش سوزي ۱۹ مرداد ماه در پارک ملي گلستان نمونه‌اي از ناهماهنگي و آماده نبودن دستگاه‌هاي اجرايي براي مواجهه با بحران است. اين آتش سوزي عصر يکشنبه (۱۹ مرداد) آغاز شد و به مدت ۴ روز ادامه يافت که در اين مدت خسارات زيادي به عرصه‌هاي جنگلي و مرتعي وارد شد.

در اين آتش سوزي بيش از ۸۰۰ هکتار از بخش‌هاي جنگلي و مرتعي پارک ملي گلستان در آتش سوخت و از بين رفت. بد‌ترين اتفاقي که همه آرزو داشتند در حريق‌هاي استان گلستان رخ ندهد در اين آتش سوزي رخ داد و درختان ارس که از گونه‌هاي ارزشمند جنگلي هستند در آتش سوختند. اگرچه تلاش‌هاي زيادي شد تا آتش به اين قسمت سرايت نکند.

همچنين آتش به درختان پهن برگ نيز رسيد و به اين بخش خسارات زيادي وارد کرد. تفاوت اين آتش سوزي با آتش سوزي‌هاي قبلي اين بود که در آتش سوزي‌هاي دوره قبل (۵دوره گذشته در دو ماه اخير) فقط بخش‌هاي مرتعي دچار آتش سوزي شدند اما در اين آتش‌سوزي درختان هم طعمه حريق شدند.

ارزيابي‌هايي که اکنون از آتش سوزي ۱۹مرداد مي‌شود گواه اين است که اگر امداد هوايي مي‌رسيد دامنه خسارات تا اين حد گسترش نمي‌يافت. در ۲۴ ساعت اول آتش سوزي حدود ۲۰۰ هکتار از پارک ملي گلستان در آتش سوخت اما به علت نرسيدن کمک هوايي و بالگرد براي آبپاشي، حريق توسعه يافت و بيش از ۸۰۰ هکتار از جنگل‌هاي گلستان را از بين برد.

در صحنه عمليات فقط يک بالگرد امدادي استان گلستان حضور داشت که کار آذوقه‌رساني و کمک‌رساني را برعهده داشت اما هيچ عمليات آبپاشي انجام نداد در حالي که ستاد بحران کشور به سازمان حفاظت محيط زيست براي اعزام بالگرد قول مساعد داده بود.

ايرنا در همان زمان به نقل از يک منبع آگاه در اداره کل حفاظت محيط زيست که خواست نامش فاش نشود نوشت: گزارشي که از اين اداره کل به ستاد بحران استان و سپس کشور رفت به گونه‌اي نبود که عمق فاجعه را نشان دهد از اين رو ستاد بحران لازم نديد بالگردي را به محل اعزام کند.

سيد محمد مجابي معاون توسعه مديريت، حقوق و امور مجلس سازمان حفاظت محيط زيست نيز نسبت به رسيدن دامنه آتش به درختان ارس هشدار داده بود و گفت: اگر آتش سوزي در جنگل گلستان مهار نشود جنگل‌هاي ارس در معرض خطر آتش سوزي قرار خواهند گرفت. با توجه به نوع و جنس درختان ارس به گونه‌اي است که در صورت مشتعل شدن اطفاي آن به سختي انجام خواهد شد.

از آنجا که آتش در مناطق صعب العبور اين منطقه جنگلي بود، تنها راه مقابله سريع با آتش مي‌توانست استفاده از بالگردهاي آتش‌نشان باشد. چنين تجهيزاتي در اختيار سازمان حفاظت محيط زيست و همچنين سازمان جنگل‌ها و مراتع نيست.

تماس‌هاي مکرر مسئولان اين پارک با وزارت کشور، استانداري و ارتش در حالي بود که آتش به علت گرما و خشکي هوا با سرعت پيش مي‌رفت. سرانجام يگاني از ارتش براي کمک اعزام شد. يک بالگرد هلال احمر نيز پس از گذشت دو روز از وقوع آتش سوزي به منطقه اعزام شد.

معاون محيط طبيعي سازمان حفاظت از محيط زيست پس از بازديد از محل آتش سوزي نسبت به همکاري نکردن دستگاههاي مرتبط با اين سازمان در خصوص اطفاي حريق انتقاد کرد و گفت: جمعيت هلال احمر کشور برخلاف دستور صريح وزيرکشور براي در اختيار قرار دادن يک فروند هلي کوپتر به سازمان حفاظت محيط زيست از اين کار امتناع کرد.

وي افزود: برخلاف هماهنگي که خانم دکتر ابتکار با وزيرکشور براي اعزام هلي کوپتر انجام شد و آقاي رحماني فضلي دستور اعزام هلي کوپتر داده بود جمعيت هلال احمر اعلام کرده که قرارداد انجام اين پرواز را بايد با چه نهادي ببندد و هزينه اين اقدام را چه کسي بايد بپردازد.

معاون محيط طبيعي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين اقدام جمعيت هلال احمر افزود: اگر قرار بود سازمان حفاظت محيط زيست هزينه چنين اقدامي را بپردازد اساساً چرا بايد اين کار را به هلال احمر بسپارد.

سازمان در صورتي که پول کافي مي‌داشت با بخش خصوصي وارد مذاکره مي‌شد و از بخش خصوصي چنين خدماتي مي‌گرفت که هم سريعتر و هم مسئولانه‌تر برخورد کنند و ديگر نيازي به همکاري نهادهاي ديگر نبود.

وي به موقعيت محل حريق اخير در پارک ملي گلستان اشاره کرد و گفت: وقتي از نزديک مسير را ببينيد و طي کنيد مي‌توانيد به اهميت تلاش و زحمتي که محيط بانان براي حفاظت از پارک ملي گلستان مي‌کشند پي ببريد، زماني که بنده و جمعي از همکارانم از فرودگاه گرگان تا منطقه مورد نظر که مسيري صعب العبور داشت طي کرديم ۷ ساعت طول کشيد که تازه اين سفر فقط به کمک خودروهاي کمک دار و مناسب مقدور بود. حال تصور کنيد محيط بانان ما با حداقل امکانات و تجهيزات چگونه بايد خود را به محل حريق مي‌رساندند.

همه آتش سوزي‌ها عمدي است

۹۹ درصد آتش سوزي‌هايي که در جنگل گلستان رخ مي‌دهد عمدي است، اين نکته‌اي است که رئيس پارک ملي گلستان به آن اشاره مي‌کند.

اگرچه در قانون براي برخورد با افراد دخيل در آتش سوزي‌ها جزاي نقدي و هم حبس حتي تا ۱۰ سال پيش‌بيني شده است، اما به گفته جواد سلياري در چند سال اخير هيچ گاه موردي نداشتيم که فرد به دليل سهل‌انگاري در خاموش کردن آتش به جزاي نقدي يا غيرنقدي محکوم شده باشد.

جواد سلياري رئيس پارک ملي گلستان تصريح کرد: در اين چند سال علت‌هاي مختلفي سبب بروز آتش سوزي در اين پارک شده که باقي ماندن آتش مسافران براي پخت غذا، ته مانده سيگار و گاهي هم اقدام‌هاي شکارچيان براي شکار غيرقانوني سبب آتش سوزي در پارک ملي گلستان شده است. وي مي‌گويد: شناسايي مجرماني که سبب بروز آتش سوزي در منطقه مي‌شوند بسيار سخت است و بايد در اين خصوص توجه زيادي داشته باشيم.

اسماعيل مهاجر مديرکل محيط ز يست استان گلستان در خصوص تازه‌ترين آتش سوزي هفته گذشته در پارک ملي گلستان مي‌گويد: آتش سوزي اخير ۱۸۹ هکتار را خسارات غير قابل جبران زده که شايد تا ۲۰ يا ۳۰ سال آينده جبران نشود.

وي با بيان اينکه ۹۹ درصد آتش سوزي‌ها عمدي است مي‌افزايد: اطفاي آتش آن هم در روزهاي گرم تابستان و در مناطق صعب العبور کار آساني نيست و اطفاي کامل آن ساعت‌ها و روزها و در برخي موارد مانند سال ۸۹ حتي يکي دو ماه طول مي‌کشد.

وي مي‌گويد: ۳۰۰ هکتار از بهترين زيستگاه‌هاي پارک ملي سوخته و به طوري که تبديل به تلي از خاکستر شده و هيچ جانور و گياهي در آنجا زيست نمي‌کند و با توجه به خشکسالي و کمبود باران قابل جبران نيست.

مديرکل امنيتي و انتظامي استانداري گلستان مي‌گويد: پارک ملي گلستان نماد استان ‌در بحث محيط زيست است و براي حفاظت و حراست از اين سرمايه ارزشمند، تدوين يک طرح جامع براي حفاظت از اين پارک جنگلي ضروري است.

علي اکبر آقايي مي‌افزايد: ما به دنبال ريشه‌يابي علت آتش سوزي در پارک ملي گلستان هستيم، زيرا به اعتقاد ما حريق و آتش سوزي در جنگل گلستان بيش از حد معمول رخ داده و غيرمتعارف است.

براي حفاظت از محيط زيست و منابع طبيعي از مردم گرفته تا مسئولان بايد پاي کار باشند، تا قدر اين سرمايه ارزشمند استان گلستان را با حفاظت و حراست از آن، بدانيم.

وي با اشاره به راهکارهاي پيشگيري از به وجود آمدن حريق در پارک ملي گلستان مي‌گويد: در ايامي که آتش سوزي بيشتر به وقوع مي‌پيوندد، بويژه در فصول تابستان و پاييز بايد با استفاده از ظرفيت عظيم بسيج مردمي و گروه‌هاي دانش‌آموزي، نظارت ميداني خود را افزايش دهيم.

آقايي، پايش تصويري و الکترونيکي کردن اين فرايند را در دراز مدت، از ديگر اقدامات مهم در حوزه حفاظت از پارک ملي گلستان عنوان مي‌کند.

اين مقام مسئول ايجاد کارگروه تخصصي حفاظت از محيط زيست گلستان، آموزش قرق بانان، برگزاري مانور اطفاي حريق در فصول مختلف سال، استفاده از ظرفيت بسيج مردمي، گروه‌هاي دانش‌آموزي، تشکل‌هاي مردم نهاد و اطلاع‌رساني به مسافران از طريق پخش بروشور و نصب بنرهاي آموزشي در مسير جاده جنگل گلستان، را به عنوان اقدامات پيشگيرانه‌اي که مي‌تواند در اين حوزه اثرگذار باشد، مي‌داند.

افزايش ۴۰ درصدي آتش سوزي‌ها

آمارها نشان مي‌دهد که ميزان حريق‌هاي جنگلي نسبت به سال گذشته با افزايش ۴۰ درصدي مواجه بوده است. اگرچه دلايل وقوع همه اين آتش سوزي‌ها افزايش آتش‌ سوزي‌هاي عمدي بوده اما چالش مهمي که در اين زمينه وجود دارد اين است که در همه اين آتش سوزي‌ها، کمبود امکانات براي اطفاي حريق، ناهماهنگي بين سازمان‌هاي ذيربط، دشواري دسترسي به کانون آتش سوزي و نبودن امکانات براي اطفاي هوايي حريق، وجه مشترک مشکلات است. مسئولان محلي و استاني مي‌گويند، امکانات کنوني نمي‌تواند کمک زيادي به کنترل بحران کند و همانگونه که جنگل گلستان ملي اعلام شده براي مواجهه با حريق‌هاي پياپي در اين نقطه زيست محيطي نيز طرحي ملي مورد نياز است.

مؤيد حسيني صدر سخنگوي فراکسيون محيط زيست و توسعه پايدار مجلس مي‌گويد: با بررسي گزارش‌هاي مربوط به آتش سوزي در جنگل‌ها مي‌خواهيم با کمک دولت يک ستاد مرکزي براي جلوگيري از وقوع آتش سوزي در جنگل‌ها ايجاد کنيم.

به گفته مؤيد حسيني‌صدر، بررسي گزارش‌هاي تهيه شده در مورد آتش سوزي‌هاي پارک ملي گلستان نشان مي‌دهد عامل آتش‌سوزي و از بين رفتن ۸۰۰ هکتار از اراضي جنگلي پارک ملي گلستان شکارچيان بوده‌اند.

اين نماينده مجلس نيز با انتقاد از نبود تجهيزات کافي براي مهار آتش‌سوزي جنگل گلستان مي‌گويد: «متأسفانه نبود تجهيزات لازم منجر به تداوم آتش‌سوزي در اين جنگل براي مدت دو روز شد که به نابودي بخش وسيعي از پارک ملي کشورمان منجر شده است».

البته مشخص نيست آيا طرح فراکسيون محيط زيست مجلس براي مقابله با آتش سوزي در جنگل‌ها شامل خريد تجهيزاتي مانند بالگرد آتش‌نشاني نيز خواهد بود يا تنها قرار است يک ستاد به منظور بررسي مجدد عوامل آتش سوزي در جنگل‌ها تشکيل شود.

منبع:روزنامه ایران