ریشه‌یابی دوری ایران از «ائتلاف»

تدبیر24: حضور نداشتن ایران در ائتلافی که ایالات متحده به‌عنوان سردمدار آن، از عضویت 40کشور در آن سخن گفته است، امری قابل پیش‌بینی بود. به‌هرحال آمریکا و برخی کشورهای حاضر در ائتلاف، علاقه‌مند به‌رسمیت‌بخشی به نقش و جایگاه ایران آن هم در آستانه مذاکرات حساس هسته‌ای نیویورک نیستند. این امر نوعی عقب‌نشینی از سوی ایالات‌متحده تلقی می‌شد و طبیعتا طراحان سیاست خارجی و البته برخی متحدان منطقه‌ای آمریکا، علاقه‌مند به حضور ایران در چنین ائتلافی نبوده و نیستند.

 اگرچه اوباما هفته گذشته در سخنان مهمی، مشکل اعراب سنی را نه ایران شیعه، که تروریست‌های سلفی دانسته بود اما هنوز فضا برای همکاری‌هایی از این‌دست میان ایران و آمریکا مهیا نیست. از سوی دیگر، ایران نیز بارها اعلام کرده بود حاضر نیست در چنین ائتلاف‌هایی شرکت کند، چراکه به نیت تشکیل‌دهندگان آن، مواضع دوگانه در قبال سلفی- تکفیری‌ها و میزان جدی‌بودن در مبارزه با «داعش» تردید دارد. ایران یادآور شده بود از حاکمیت ملی عراق حمایت خواهد کرد و کمک‌های لازم را در اختیار دولت منتخب این کشور قرار خواهد داد و این نقش سازنده را وظیفه خود دانسته و نیازی به بیش از آن ندارد. درعین‌حال یک نکته هم نباید از نظر دور داشته شود؛ ایران در ماجرای حمله ایالات متحده به افغانستان و عراق، به‌دلایل روشنی، برخی مواضع را اتخاذ کرد که به سود ‌طالبان و صدام نبود. هردوی آنها، دشمن منافع ملی و تمامیت ارضی ایران به‌شمار می‌رفتند.

اما «داعش» قبل از اینکه موضوع ما باشد، مشکل غرب و اعراب سنی است؛ تروریست‌های این گروهک، توان تهدید مرزهای ایران را ندارند و ادعاهای آنان پیرامون «خلافت اسلامی» هم، برای کشورهای دنیا قابل پذیرش نیست. از دیگر سو، اوباما که به‌دلیل نوع مواجهه در ماجرای سوریه و اوکراین، نگران مخابره‌شدن تصویر ناتوانی خود در مواقع لزوم در میان افکار عمومی آمریکاست، این‌بار هم درمورد «داعش» از همکاری موثر کشورهای عرب سنی در منطقه و برخی کشورهای غربی سخن گفته اما بلافاصله، حضور نیروهای زمینی برای مقابله با تروریست‌ها را منتفی دانسته است.

«داعش»، هم در جنگ‌های چریکی و هم نبردهای منظم، دارای تجربه است؛ پس نباید کار را تمام‌شده تلقی کرد. با توجه به بحران اقتصادی‌ای که کشورهای اتحادیه اروپا را دربر گرفته و درگیری‌های اوکراین، به‌نظر نمی‌رسد این ائتلاف به آن شکلی که مدنظر اوباماست، عرض‌اندام کند؛ این امر بیشتر نوعی خرید حیثیت در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره است که دموکرات‌ها به فتح آن دل بسته‌اند. با این حساب اقدام ایران در فاصله‌گرفتن از چنین ائتلافی، منطقی و درست به‌نظر می‌رسد. آمریکا نگران تهدید «داعش» علیه متحدان خود و حتی امنیت ملی خود است و ایران، توان کنترل مرزهای خود از این تهدید و حتی آسیب‌زدن به این گروه با دادن مشاوره به دولت شیعه عراق را دارد. به همین دلیل ایران در انتظار آن است تا رفتار آمریکا در مذاکرات هسته‌ای را رصد کند و پس از آن، پیرامون همکاری‌های آینده تصمیم بگیرد.

ارتش ایران دارای تجربه نبرد در عراق است و به‌عنوان قوی‌ترین نیروی نظامی منطقه، توان حملات چریکی و منظم به تروریست‌ها را دارد، اما دلیلی برای استفاده از آن در این مقطع نمی‌بیند. کشورهای عربی و در رأس آنها عربستان نیز نگران آن هستند که ایران در قامت یک قهرمان، به کمک منطقه بیاید. موضع ائتلاف درقبال فعالیت این گروهک در خاک سوریه نیز، مورد اختلافی دیگر ایران با آنهاست که از قضا اختلافی جدی هم هست. با این حال با نظر به دعوت‌نشدن روسیه، ایران بهتر است فاصله با این کشور را نیز حفظ کند، چه اینکه اتحادیه اروپا و آمریکا درشرایط فعلی، نگاهی منفی به کرملین دارند. اتحادیه اروپا به‌صورت سنتی، مشکلی با ایران ندارد و بهتر است ایران با اتخاذ مواضع هوشمندانه در آستانه مذاکرات، حفظ فاصله از همه طرف‌های درگیر در بحران اخیر منطقه و جهان و درعین‌حال ارتباط معقول در راستای منافع ملی خود با همه طرف‌ها را در دستور کار قرار دهد.