سايه سنگين بر مذاكرات هسته‌اي

تدبیر24: تا اجلاس وين 6 پرونده هسته يي ايران بدون مشكل در مسير اصلي حركت مي كرد و ايران و گروه 1+5 از اعتماد و همكاري متقابل برخوردار بودند. از اواخر اجلاس وين 6 اين احساس از درون جلسه به بيرون انتقال يافت كه گويي برخي مسائل اختلاف برانگيز بين طرفين به وجود آمده كه ديگر مذاكرات به راحتي گذشته طي طريق نمي كند. هنگام تمديد چهار ماهه مذاكرات نيز سيگنال هاي نااميدي مبني بر عدم اطمينان از پايان يافتن مذاكرات در مدت تعيين شده بروز كرده كه بر احساس قبلي افزوده شد اما با پايان يافتن اجلاس وين 6 طرفين رسما در تبليغات يكديگر را به باد انتقاد گرفتند و يكي ديگري را به اتخاذ مواضع حداكثري و ايجاد مانع در راه مذاكرات متهم كرد. به اين ترتيب چندين هفته بعد از اجلاس وين 6 طرفين بدون هرگونه فعاليتي به ارزيابي مواضع موجود پرداختند تا دوباره با فعاليت هاي ايران و ابراز تمايل خانم اشتون، تماس هاي ديپلماتيك جديدي برقرارشود و ايران جلساتي با روسيه و آنگاه با امريكا و سپس فرانسه، آلمان و انگليس برگزار كرد كه بر تشكيل اجلاس نيويورك توافق شد اما چه شد كه فضاي اعتماد متقابل در ظرف دو ماه گذشته به تحليل رفت و ايران و گروه 1+5 مذاكرات را به پرنشاطي گذشته دنبال نكردند؟ به نظر مي رسد در گام اول يكي يا هر دوطرف در ادامه راه و پيشبرد مذاكرات دچار ترديد شده اند. در اين صورت چرا بايد ترديد به وجود آمده باشد؟ به نظر نمي آيد در نفس مذاكرات ترديدي به وجود آمده باشد و چنين ترديدي احتمالامربوط به تحولات منطقه يي و جهاني است. نخستين عامل ترديد، تحولات اوكراين بود كه نقشي كليدي را بين روسيه و غرب بازي كرد و منتهي به صف آرايي شرق و غرب به طور غيررسمي شد و غرب اقدام به تحريم روسيه كرد. واكنش غرب و تحريم روسيه آنقدر به اين كشور گران آمد كه سعي كرد سازمان اقتصادي شانگهاي را فعال تر كرده و نقش امنيتي آن را به عنوان سيگنال به غرب پررنگ كند. از جمله به جهت مشابهت تحريم هاي غرب عليه روسيه و ايران اين كشور سعي كرد نظر مثبت ايران را به خود جلب كند. به اين ترتيب روسيه روابط تجاري و اقتصادي وسيعي حداقل در سطح يادداشت تفاهم و موافقتنامه با ايران امضا كرد و ايران هم به خاطر تحريم هاي غرب به ابتكار روسيه پاسخ مثبت داد و اين سرآغاز تجديد نظر غرب روي همكاري هاي خود با ايران در پرونده هسته يي شد.

دومين عامل ترديد، در موضوع مبارزه با داعش هويدا شد. ايران و امريكا هركدام براساس ملاحظات منافع و امنيت ملي خود به مبارزه با پديده داعش پرداختند و موفقيت نسبي نيز كسب شد.

حاصل آن، اقداماتي موثر از نظر نظامي عليه اين گروه تروريستي بود اما با جدي شدن مبارزه و تشكيل ائتلاف صحنه عوض شد و كشورهايي وارد ائتلاف شدند كه داراي اهدافي متفاوت با ايران بودند. در ائتلاف ناتو با كشورهاي منطقه، عربستان، قطر، امارات و بقيه كشورهاي عربي وارد اين مبارزه شدند كه از نظر نظامي نه تواني دارند و نه قرار است اقدامي كنند، ولي چون غرب و ناتو براي حفظ مشروعيت حمله به داعش نياز به حمايت وسيع منطقه دارند، لذا نقش سياسي كشورهاي عربي و تركيه در اين ائتلاف را پررنگ و خود به خود نقش سياسي ايران را كمرنگ كردند.

ايران و امريكا كه در موضوع روسيه و اوكراين دچار سوءتفاهم شده بودند، فضاي خالي به كشورهاي عربي دادند كه اين سوءتفاهم را وسيع تر و قوي تر سازند تا جايي كه ايران به اجلاس پاريس دعوت نشد و ايران و امريكا عليه يكديگر و عليه همكاري با هم موضع گيري كردند. اين وضعيت تاثيراتي پيش بيني نشده روي پيشرفت پرونده هسته يي خواهد گذاشت در صورتي كه به موقع درمان نشود، مذاكرات تا سوم آذرماه به نتيجه مطلوبي نخواهد رسيد. يقينا پرونده مهمي چون پرونده هسته يي كه آينده و سرنوشت ايران به آن بستگي دارد، مواظبت و نگهداري فراواني مي طلبد تا از گزند مسائل سياسي در منطقه و جهان بر حذر باشد. سياست خارجي و مذاكره كنندگان كشورمان، سرمايه گذاري زيادي روي اين پرونده كردند تا به دوران اعتماد سازي نزديك شوند. كليه فنون و آداب ديپلماتيك به كار گرفته شد تا توافقات اين پرونده در فضايي آكنده از احترام و متقابل انجام شود. اگر اجزاي توافقات بين ايران و گروه 1+5 در هم ريزد، هيچگاه نمي توان گفت دوباره و تحت چه شرايطي، جهان شاهد صلح، ثبات و آرامش خواهد بود.