گفت و گوهای هسته‌ای؛ از نیویورک تا نیویورک

تدبیر24: دور تازه ی گفت و گوهای هسته یی میان ایران و گروه 1+5 (شامل روسیه، چین، آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان) در حاشیه ی شصت و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، عصر امروز پنج شنبه (27 شهریور ماه) در نیویورک برگزار می شود.

«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ی کشورمان که در صدر هیاتی دیپلماتیک سه شنبه به نیویورک سفر کرده بود، دیروز چهارشنبه در یک ناهار کاری با «کاترین اشتون» سرپرست گروه مذاکره کننده با ایران، دور تازه ی گفت و گوها را کلید زد.

بسیاری از ناظران بر این باورند این دور از گفت و گوها با توجه به برگزاری آن در حاشیه نشست مجمع عمومی و حضور سران برخی از کشورهای مذاکره کننده، نقش مهمی در کاهش میزان اختلاف نظرها خواهد داشت.



***از نیویورک تا نیویورک

دیدار و گفت و گوی وزیران امور خارجه ی کشورمان و گروه 1+5 در حاشیه ی اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد تداعی کننده ی نخستین دیدار میان دو طرف بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته و روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در ایران است.

اولین دور از گفت و گوهای هسته یی ایران و قدرت های جهانی پس از روی کار آمدن دولت روحانی، مهرماه سال گذشته در حاشیه ی نشست مجمع عمومی در نیویورک بود.

در این نشست بود که برای اولین بار وزیران امور خارجه ی دو کشور (ایران و آمریکا) به مدت نیم ساعت در حاشیه ی اجلاس مجمع با یکدیگر به گفت و گو پرداختند و دو رییس جمهوری بعد از 35 سال به صورت تلفنی با یکدیگر صحبت کردند که این امر بازتاب و واکنش های زیادی در سطح جهان به دنبال داشت.

نشست نیویورک، آغاز راه گفت و گوهای هسته یی در دولت یازدهم و سنگ بنای مذاکره های بعدی بود. به دنبال آن نشست بود که زمینه برای رسیدن به «توافقی تاریخی» فراهم شد و دو طرف حدود دو ماه بعد-سوم آذر- «توافق ژنو» یا «برنامه ی اقدام مشترک» را امضا کردند و گفت و گوهای میان ایران و گروه 1+5 از آن زمان به بعد شکلی جدی به خود گرفت.

بعد از نشست نیویورک، سه نشست رسمی میان مقام های کشورمان و قدرت های غربی در ژنو سوییس صورت گرفت و بعد از آن نیز 6 نشست دیگر در قالب گفت و گوهای وین رقم خورد.

نشست «وین 6» آخرین دور از گفت و گوهای رسمی میان ایران و گروه 1+5 در مهلت 6 ماهه ی نخست بود که با وجود دستاوردهای چشمگیر، بدون نتیجه نهایی (دستیابی به توافق جامع) پایان پذیرفت.

امروز نشست نیویورک به عنوان اولین دور از گفت و گوهای رسمی میان ایران و 6 قدرت بزرگ در مهلت تعیین شده ی چهار ماهه ی دوم، از اهمیتی دوچندان برخوردار است.

بسیاری از تحلیلگران به بررسی اهمیت گفت و گوهای نیویورک پرداخته اند و بر این باورند همان طور که نشست نیویورک پارسال به توافق ژنو منتهی شد، نشست امسال نیز می تواند زمینه را برای رسیدن به توافق نهایی و جامع فراهم کند؛ این در حالی است که حدود دو ماه به پایان مهلت تعیین شده ی دوم باقی مانده است.

در ارتباط با اهمیت نشست نیویورک، «سید محسن میرحسینی» عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد و تحلیلگر مسایل بین المللی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا اظهار داشت: گفت و گوهایی که برای حل موضوع هسته یی در حاشیه ی نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد میان تیم مذاکره کننده ی کشورمان و گروه 1+5 صورت می گیرد، روند رو به جلوی این گفت و گوها را سرعت خواهد بخشید.

وی تصریح کرد: نشست مجمع که یادگاه سالانه ی دولت های جهان و محل تعامل دولت ها و سازمان های بین المللی با یکدیگر است با حضور بیشتر رهبران جهان امکان گفت و گوی مستقیم و چهره به چهره را آسان می کند و تیم مذاکره کننده ی کشورمان را نیز در رسیدن به منافع حداکثری خود یاری خواهد کرد.

در همین ارتباط «فریدون مجلسی» دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسایل بین المللی در یادداشت خود با عنوان «کارت های بازی ما در نیویورک» که دیروز (چهارشنبه) در روزنامه ی «آرمان» انتشار یافت به تبیین اهمیت نشست نیویورک پرداخت.

وی در این یادداشت نشست نیویورک را فرصتی برای یافتن یک راه حل دانست؛ راه حلی که 10سال است دو طرف نمی توانند بدان دست پیدا کنند. مجلسی نوشت: گفت و گوهای هسته یی نیویورک از آن جهت مهم است که در نهایت مسیر پرونده ی هسته یی ایران را تعیین می کند.

این روزنامه نگار سرشناس ایرانی با تاکید بر نیاز دو طرف برای حل و فصل نهایی این موضوع در زمان اندک، اظهار داشت: دو طرف به خوبی می دانند که معیار رسیدن به یک «توافق خوب»، انعطاف در خواسته هاست. غرب به خوبی می داند که اکنون مذاکره ها و پرونده ی هسته یی ایران در شرایطی قرار دارد که به آن «وقت اضافه طلایی» می گویند. بنابراین، از دست دادن این فرصت منافع ملی دو طرف را به خطر می اندازد.

هر چند که روند همکاری ایران و گروه 1+5 در طول عمر یک سال و اندی دولت تدبیر و امید با فراز و نشیب هایی همراه بوده است، اما پیشرفت در مذاکره ها حاکی از آن است که دو طرف در رسیدن به توافق جامع کوشا و جدی هستند. از این رو، عمق همکاری های سازنده ی کشورمان در زمینه ی حل و فصل موضوع هسته یی با گروه 1+5 را می توان از هشت گزارش آژانس به وضوح دریافت.



***سلسله گزارش های آژانس؛ مُهر تاییدی بر شفافیت برنامه هسته یی ایران

از اوایل آذرماه پارسال که گفت و گوهای هسته یی میان مقام های کشورمان و گروه 1+5 شروع شد و تا کنون که حدود 10 ماه از عمر آن می گذرد، تهران همواره به همکاری سازنده ی خود با این سازمان بین المللی ادامه داده است.

آژانس بین المللی انرژی اتمی در مدت تعیین شده ی 6 ماهه ی نخست، به طور متوسط هر ماه یک گزارش (در مجموع 6 گزارش) در مورد فعالیت های هسته یی و میزان همکاری ایران ارایه داد. انتشار گزارش هایی همراه با تقدیر و قدردانی حاکی از آن بود که ایران به وعده های همکاری های جویانه و سازنده ی خود جامه ی عمل پوشانده است.

بعد از پایان گام اول گفت و گوها در 29 تیر ماه امسال و تمدید چهار ماه ی این گفت و گوها برای رسیدن به توافق جامع، آژانس دو گزارش دیگر در ارتباط با میزان همکاری کشورمان با این نهاد منتشر کرد.

گزارش هفتم آژانس اواخر مرداد ماه انتشار یافت که «یوکیا آمانو» مدیر کل این سازمان بین المللی در این باره اظهار کرده بود که ایران در حال اجرای تعهدهای خود بر اساس تمدید توافق ژنو است.

اما گزارش هشتم آژانس که 14 شهریور ماه (حدود دو هفته ی پیش) انتشار یافت کمی متفاوت از سایر گزارش ها بود. آمانو در این گزارش اظهار کرد که ایران در مهلت تعیین شده به شماری از سوال های کلیدی مطرح شده درباره ی برنامه هسته یی خود پاسخ نداده است.

اما «رضا نجفی» نماینده ی ایران در آژانس در این باره گفت: ایران از قبل اعلام کرده بود با توجه به پیچیده بودن موضوع های مورد بحث، اجرای کامل 5 اقدام تا 25 اوت (سوم شهریور) عملی نیست و بنابراین، آژانس در گزارش خود نسبت به این موضوع ابراز نگرانی نکرده است، چون پیشتر از آن آگاه بوده است.

در ارتباط با میزان همکاری سازنده ی ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی «حسن بهشتی پور» تحلیلگر مسایل بین المللی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، تصریح کرد: ایران نه این که به عنوان یک تاکتیک، بلکه به عنوان یک استراتژی (راهبرد) نیز به دنبال دستیابی به بمب اتم نیست و رهبر انقلاب نیز با فتوای خود مُهر تاییدی بر آن زده است.

مدیر پیشین شبکه ی «العالم» با تاکید بر این که اقدام های اعتمادساز ایران موجب خلع سلاح غرب می شود، اظهار داشت: ایران تاکنون همکاری لازم را در چارچوب قوانین بین المللی با گروه 1+5 و آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته است.

در این ارتباط میرحسینی به پژوهشگر ایرنا گفت: امروز ایران بیشترین همکاری ممکن را با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته است. به نظر من دادن اطمینان خاطر به غرب از سوی آژانس در زمینه ی فعالیت های هسته یی صلح آمیز، خود می تواند اطمینان غرب را نسبت به فعالیت های صلح آمیز کشورمان جلب کند.

این استاد علوم سیاسی، تعامل سازنده ی ایران با قدرت های بزرگ در جریان مذاکره ها از یک سو و همکاری کشورمان با آژانس بین المللی انرژی اتمی از سوی دیگر را به عنوان دو بال اصلی راهبرد هسته یی کشور عنوان کرد و افزود: پس می توانیم بگوییم گزارش های آژانس بخش مهمی از منابع اطلاعاتی گروه 1+5 را در مورد پرونده ی هسته یی ایران تشکیل می دهد. بنابراین، در این ارتباط آژانس تاثیر مستقیمی بر تصمیم های گرفته شده از طرف این گروه خواهد داشت.

اما صحبت های سه شنبه ی هفته ی پیش (18 شهریور ماه) «ترو واریورانتا» معاون آمانو در امور پادمان های آژانس، مُهر تایید دیگری بر فعالیت های صلح آمیز هسته یی ایران زد. او در جلسه ی فنی توجیهی آژانس با تشریح گزارش گذشته ی این سازمان بین المللی، بار دیگر تاکید کرد که هیچ انحرافی در برنامه های هسته ای ایران دیده نمی شود.

بنابراین، با توجه به روند مذاکره های رو به جلوی ایران و قدرت های جهانی از یک سو و گزارش های مثبت آژانس مبنی بر همکاری های سازنده ی کشورمان با این سازمان از سوی دیگر، امیدها به حل و فصل موضوع هسته یی در زمان تعیین شده بیش از پیش افزایش یافته است.



***امیدواری به توافق جامع در موعد مقرر

زمان زیادی به پایان فرجه ی دوم گفت و گوهای هسته یی (سوم آذر ماه) باقی نمانده است؛ اما آن چه پیش بینی دستیابی به توافق جامع را در این مدت زمان محدود با مشکل رو به رو می کند، وجود اختلاف هایی است که تا به امروز به قوت خود باقی مانده اند.

با وجود این که «عباس عراقچی» عضو ارشد تیم مذاکره کننده ی هسته یی کشورمان چندی پیش تاکید کرده بود که حدود 60 تا 70 درصد از متن توافق نهایی آماده شده است، اما هنوز اختلاف نظرهایی در ارتباط با موضوع هایی چون میزان و حجم غنی سازی اورانیوم، طول مدت زمان توافق نهایی، راکتور آب سنگین اراک، تاسیسات فردو و پارچین و همچنین نحوه و زمان برداشته شدن تحریم ها وجود دارد.

این موارد مورد اختلاف به صورت «پرانتزها» و «نقطه چین هایی» در متن پیش نویس توافق جامع ظاهر شده اند. هر چند که این امر پیش بینی آینده ی گفت و گوها را دشوار کرده است، اما بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که در این مدت اندک، توافق نهایی حاصل خواهد شد.

در این راستا «اردشیر سنایی» عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در رشته ی علوم سیاسی در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا اظهار داشت: پیش بینی من این است که در طول این چهار ماه، توافق جامع شکل خواهد گرفت؛ پس احتمال تمدید مجدد این توافق را بسیار ضعیف می دانم.

میرحسینی نیز ضمن ابراز خوشبینی نسبت به حاصل شدن توافق جامع در زمان باقی مانده ی پیش رو به پژوهشگر ایرنا گفت: من در به نتیجه رسیدن عادلانه ی مذاکره ها همراه با حفظ منافع ملی کشورمان بسیار خوشبین هستم و معتقدم که تیم هسته یی روحانی و شخص او این توانایی را دارند که موضوع هسته یی ایران را حل و فصل کنند.

در مجموع، گفت و گوهای هسته یی که امروز در قالب دیپلماسی از طرف دولت تدبیر و امید در جریان است، لباسی از جنس امیدواری بر تن دارد و بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که در دو ماه باقی مانده، توافق نهایی تحقق پیدا خواهد کرد.

هر چند نمی توان انتظار داشت که در گفت و گوهایی که در حاشیه ی نشست مجمع عمومی سازمان ملل صورت می گیرد، این اختلاف نظرها به کلی مرتفع شوند؛ اما بدون شک این نشست نقش مهمی در کاهش میزان اختلاف نظرها و نزدیک شدن خواسته های دو طرف به یکدیگر خواهد داشت.