«جهان عاری از خشونت»؛ طرحی که اعتبارش دوچندان شده است

تدبیر24: «حسن روحانی» امروز دوشنبه 31 شهریور در حالی برای شرکت در شصت و نهمین نشست سالیانه ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرده است که در کنار موضوع گفت و گوهای هسته یی میان ایران و گروه 1+5، بحران خشونت و افراط گری در منطقه و جهان به شدت به امری نگران کننده برای بسیاری از کشورها تبدیل شده است.

این دومین سفر روحانب به نیویورک از زمان قرار گرفتن در جایگاه ریاست جمهوری است. مهم ترین موضوعی که از طرف رییس جمهوری در نشست پارسال مجمع عمومی مطرح شد، طرح جهان علیه خشونت و افراط گری بود که مورد استقبال کشورهای جهان قرار گرفت و این طرح با همراهی 190 کشور عضو مجمع تصویب شد.

این اولین باری نبود که رییس جمهوری ایران طرحی مبنی بر تنش زدایی، مبارزه با خشونت و افراط گری در عرصه ی جهانی پیشنهاد می کرد؛ سال 2001 میلادی هم که «سید محمد خاتمی» رییس دولت اصلاحات طرحی را به نام «گفت و گوی تمدن ها» مطرح کرد مورد استقبال مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفت و مجمع عمومی آن سال را سال گفت و گوی تمدن ها نام نهاد.

این روزها نیز به خاطر رشد گروه های افراط گرا در منطقه، لزوم توجه به این موضوع مهم بیش از پیش احساس می شود و چه بسا که عمل به این طرح مدبرانه در سال گذشته می توانست به طور قابل ملاحظه یی از افراط گرایی های این گروه ها بکاهد.



*** پیدایش و رشد افراط گری و نگرانی از پیامدهای ناگوار آن

منطق حُکم می کند که اعتدال همواره کارسازتر و مناسب تر از دو چهره ی افراطی و تفریطی در هر نگرش و عملی است. حال اگر رفتارهای افراطی، رنگ و بوی قومی-قبیله یی یا مذهبی به خود بگیرد، پیامدهای بسیار ناگوارتری را بر بشریت تحمیل خواهد کرد.

امروز خاورمیانه به جولانگاه گروه های تندرو و افراط گرا و بستری برای تحرکات و اقدام های دهشت افکنانه (تروریستی) این گروه ها در آمده است. از جمله ی این گروه های خشن و افراطی، گروه موسوم به «دولت اسلام» (داعش) است که توجه جهانیان را به خود جلب کرده است.

عوامل مختلفی در پیدایش و رشد گروه های افراط گرا از جمله داعش نقش دارند که در این ارتباط «مسعود ادریسی» سفیر پیشین ایران در لبنان و تحلیلگر مسایل جهان عرب در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا به چند مورد از آن ها اشاره کرد و گفت:

«دلیل نخست به حکومت ها بر می گردد که اجازه ی بیان نظرهای موافق و مخالف را به مردم خود نمی دهند. بنابراین در دولت های خودکامه، زمینه برای پیدایش و رشد افراط گری به طور قابل ملاحظه یی بالاست.

دلیل دوم این است که افراط گرایان با استفاده از شعارهای فریبنده اقدام به جذب مردمی می کنند که از مشکل ها و گرفتاری های مختلف رنج می برند.

دلیل سوم، بَد فهمی و کج فهمی از مسایل مذهبی است که زمینه را برای این چنین جنایت هایی آماده می شود.

دلیل چهارم، حمایت نظامی و مالی برخی از کشورها از گروه های افراط گرا است که با اهداف سیاسی صورت می گیرد»

در همین زمینه «علی بیگدلی» استاد دانشگاه شهید بهشتی و صاحبنظر در مسایل بین المللی به پژوهشگر ایرنا گفت: یکی از سیاست های کشورهای غربی و بخصوص آمریکایی ها این است که پدیده های ملی و منطقه یی را به پدیده های جهانی تبدیل می کنند که البته در این کار نیز از مهارت لازم برخوردارند. بحران سوریه، موضوع داعش و همچنین بحران اوکراین نمونه هایی از این موارد هستند که به سرعت به پدیده های جهانی تبدیل شدند و امروز ما شاهد آن هستیم که آمریکا خواستار ائتلاف جهانی علیه داعش شده است و در این راه به تهران نیز درخواست همکاری داده است.

پیامدهای خانمان سوز رشد افراط گری بر کسی پوشیده نیست و این معضل خود شکل گرفته (خودجوش) یا ساخته شده (به دست دیگران) بسیار دغدغه برانگیز و نگران کننده است. از این رو که افراطی گری راه را بر هر نوع تعامل، گفت و گو و درک متقابل می بندد و اقدام های آن ها به خشونت، ویرانی و کشتار‎ می انجامد. بنابراین، نمی توان بدون توجه از کنار این مساله عبور کرد و به آن بی اعتنا بود.

بسیاری از تحلیلگران بر این باورند اگر طرح پیشنهادی روحانی با عنوان جهان علیه خشونت و افراط گری در سال گذشته بیشتر مورد توجه واقع می شد و جامه ی عمل می پوشید، امروز شاهد رشد گروه های افراط گرایی چون داعش نبودیم.

از این رو، امسال نظرها و پیشنهادهای روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل می تواند تاثیر بسیار شگرفی بر جای گذارد. پس سفر وی به نیویورک و سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل می تواند مروری بر طرح جهان علیه خشونت و افراط گری او در سال گذشته باشد.



***اهمیت سفر و لزوم یادآوری طرح جهان علیه خشونت

همان طور که اشاره شد، منطقه ی خاورمیانه مدت هاست که به بستری برای رشد گروه های افراط گرا تبدیل شده است و امروز نیز لزوم توجه به این معضل، بیش از پیش احساس می شود. در هشدار به چنین خطری بود که پارسال رییس جمهوری در حین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، از طرحی با عنوان جهان علیه خشونت و افراط گری سخن گفت که مورد استقبال قرار گرفت و به تصویب رسید.

این طرح هدف قرار دادن غیرنظامیان شامل زنان و کودکان و همچنین حمله به اماکن مذهبی و مقدس و اماکن فرهنگی توسط افراط گرایان خشن را به عنوان نقض حقوق بین الملل به ویژه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه محکوم می کرد.

در این طرح از تمام دولت های عضو خواسته شده بود که برای مقابله با افراط گرایی خشن در همه ی اشکال و ظواهر آن و نیز خشونت های فرقه یی با هم متحد شوند. همچنین دولت ها و سازمان های بین المللی را به ترویج آگاهی همگانی و روشن سازی افکار عمومی نسبت به مخاطرات ناشی از نبود بردباری و خشونت های فرقه یی دعوت شده بودند.

اما از مهم ترین برنامه های بازدارنده ی طرح جهان علیه خشونت و افراط گری، اهمیت حیاتی آموزش و ترویج مستمر احترام به زندگی دیگران و ترویج رویه ی نبود خشونت، وجود اعتدال، گفت و گو و همکاری است.

سال گذشته خطر رشد افراط گری به گونه یی که امروز شاهد آن هستیم نبود، اما امسال اوضاع به طور کامل متفاوت از پارسال است؛ بنابراین، حضور روحانی در مجمع و تاکید مجدد وی بر مبارزه علیه خشونت و افراط گری از اهمیتی دوچندان برخوردار خواهد بود.

در این ارتباط ادریسی در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با تاکید بر این که طرح رییس جمهوری از پارسال در سطح شعار باقی ماند و در عرصه ی بین المللی عملیاتی نشد، گفت: امسال زمینه بسیار مساعدتر از سال گذشته است؛ زیرا جنایت هایی که داعش تاکنون مرتکب شده برای عموم مردم جهان مشخص شده است که این افراط گری می تواند به چه میزان به امنیت جهانی آسیب بزند.

از سوی دیگر کشورهایی که حتی تا سال گذشته از نظر نظامی، مالی و فکری از داعش حمایت می کردند، امروز در تلاش هستند تا ائتلافی علیه این گروه تندرو تشکیل دهند و با این گروه وارد جنگ شوند.

البته با توجه به آن چه گفته شد طبیعی است که حضور امسال روحانی در مجمع عمومی و هشدار وی نسبت به رشد افراط گرایی و تروریسم در منطقه، تاثیر چشمگیری بر موضوع مبارزه با خشونت و افراط گری بر جای گذارد.

در این خصوص بیگدلی اظهار داشت: با توجه به این که سال گذشته این موضوع از سوی رییس جمهوری مطرح شد ولی امروز گروه های افراط گرای زیادی از جمله داعش شکل گرفته و گسترش یافته اند، روحانی می تواند از این موضوع بهره ببرد و بی توجهی مقام ها و سازمان های جهانی را گوشزد کند.

استاد دانشگاه شهید بهشتی در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا، حضور رییس جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل را ضروری دانست و افزود: روحانی در سفر خود به نیویورک لازم است تا سطح دیدارها و ملاقات های خود را با مقام های کشورهای غربی بخصوص مقام ها و مسوولان سازمان های آمریکایی گسترش دهد؛ تا با این روش، دستیابی به برخی از همکاری ها در رفع مشکلات منطقه یی و جهانی تسهیل شود.

سفیر پیشین ایران در لبنان نیز به اهمیت نشست سالانه ی مجمع و لزوم حضور روحانی در این مجمع اشاره کرد و گفت: مجمع عمومی سازمان ملل ارگانی بسیار مهمی است که بیشتر سران جهان در اجلاس سالانه ی آن شرکت می کنند. بنابراین، طبیعی است که بیان هر سخنی در این سازمان بازتابی بین المللی خواهد داشت.

اما برخی تحلیلگران نسبت به نگاه به گذشته از طرف ایران نظری منفی دارند؛ به طور مثال، نمود این نگرانی ها در پیشنهادی که بیگدلی به مقام ها و همچنین رییس جمهوری می دهد نهفته است.

بیگدلی در این ارتباط به پژوهشگر ایرنا گفت: پیشنهاد من به مقام های کشورمان این است که در گذشته سیر نکنند و به طور دایم از تشکیل و تقویت این گروه ها به دست کشورهای غربی سخن نرانند.

این تحلیلگر مسایل بین المللی در ادامه افزود: تصمیم های سیاسی در بستر زمان و مکان خاص خود شکل می گیرند و از حالت لحظه یی برخوردارند. بنابراین برگشت به مشکل ها و مسایل گذشته نه تنها مشکلی را حل نمی کند، بلکه این کلاف در هم تنیده را پیچیده تر خواهد ساخت.

در مجموع، امروز خطر پیدایش و رشد گروه های افراط گرا و تندرو بیش از پیش زندگی بشریت را تهدید می کند.

تجربه ی رشد گروه های اسلام گرای تندرو در منطقه ی خاورمیانه و بخصوص سوریه و عراق حاکی از آن است که نه تنها طرح جهان علیه خشونت و افراط گری که پارسال از سوی رییس جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد، به موقع و بازدارنده بوده است، بلکه امروز این نسخه همچنان معتبر است و لزوم توجه به آن بیش از گذشته احساس می شود.

بنابراین، ارزشمندی این طرح زمانی آشکار می شود که یادآوری کنیم جهان در وضعیت اسفناک گسترش خشونت و افراطی گری در سطح بین المللی قرار گرفته است و جامعه ی بین المللی ناگزیر از توجه جدی به این طرح و یافتن راهکارهای عملی برای این ایده است.