مقاصد و اهداف حامیان منطقه ای و فرا منطقه ای داعش

تدبیر24: دکتر مصطفی مطهری - اصطلاح ISIS که با نام داعش (دولت اسلامی عراق و شام ) شناخته می شود به عنوان یکی از برجسته ترین گروهای افراطی تروریستی - شورشی در عراق متولد شد و در سوریه رشد و فربه گردید؛ در واقع فربه گی این گروه تکفیری در سوریه به آن میزان اهمیت داشته که این گروه دامنه مبارزات خود را نه تنها با نیروهای نظامی کشورهای محل نزاع (مانند سوریه) بلکه با دیگر گروهای شورشی چون جبهه النصره و ارتش آزاد گسترش داده است و همزمان با هجوم به مناطق کردنشین سوریه با گروه های مبارز کرد چون YPG شاخه نظامی PPK در حال جنگ و خونریزی در مناطق کردنشین سوریه می باشد. در واقع گروه موسوم به داعش دامنه مبارزات خود را با عنایت به ادعاهای منوط به تشکیل خلافت اسلامی در گستره منطقه ای و در فضای بین المللی تعریف می کند که این خود باعث ایجاد اصطکاک و تنش با سایر گروه های مسبوق الذکر(جبهه النصره و ارتش آزاد) را مهیا نموده است.

ریشه های شکل گیری داعشISIS ) (را به شاخه القاعده در عراق که توسط یک افراطی اردنی به نام ابو مصعب الزرقاوی ایجاد گردید نسبت می دهند هر چند که اکنون اعضای کادر رهبری داعش خود را مستقل و منفک از القاعده می دانند. اگر نگاهی به مبانی، اهداف و اقدامات این گروه سلفی تکفیری بیندازیم می توان دریافت که پارادایم فکری این گروه شورشی تنها بر مدار روانشناسی قدرت متکی بر جاه طلبی های فردی قرار دارد. گروهی که با نام اسلام پا منصه تحولات نهاده و درصدد احیای یک چیدمان از نظم سیاسی بر مبنای خلافت از نوع سلفیسم آن می باشد.داعش از لحاظ فکری در درون مبانی فکری جریان سلفی با ویژگی های معاصر آن قابل تعریف می باشد که قرائتی خاص از اسلام را ارائه می دهد؛ این تفسیر خواستار بازگشت به سیره سلف بعنوان اسلام ناب بوده و خود را منادی بازگشت به شیوه سلف بعنوان اسلام ناب می داند که بر مبنای تفسیر و قرائت ابن تیمیه و بویژه محمد ابن عبدالوهاب از تاریخ صدر اسلام معنا می یابد.

فلذا داعش با توجه به این خلف فکری مبتنی بر سلف دینی است که نقد فلسفی و دینی و یا مذهبی را از دیگر نحله های دینی- مذهبی در اسلام را برمبنای بدعت دینی خود از ابزار ارعاب و قساوت در جنگ و خونریزی های مستمر را برای حصول به نصر و پیروزی ادامه می دهد.

با توجه به آنچه که به عنوان زمینه های انحرافی ذهنی و دینی این گروه تروریستی بیان شد آنچه حائز اهمیت است پرداختن به نقش حمایت گرایانه کشورهای فرامنطقه ای و منطقه ای از آنها می باشد.

در ارتباط با نقش کشورهای فرامنطقه در خاورمیانه ابتدا باید از این وادی شروع نمود که خاورمیانه برای غرب و بویژه آمریکا منافع فراوانی را به همراه دارد و لذا وجود کشورهای پیرو و هم رای با آمریکا در منطقه عاملی در جهت تحکیم و تثبیت جایگاه آمریکا در منطقه بوده و نیز عدم وجود کشورهای مخالف و متعارض با منافع آمریکا هم توان چانه زنی آمریکا را در معادلات منطقه ای با کشورهای هم پیمان خود در جهت امتیاز گیری از آنان افزایش داده و هم به نوعی می تواند بر نقش فرآیندهای ملت یازی و نخبه سازی آمریکا در جهت تغییر بافت سنتی منطقه به سوی نظم لیبرال سکولار مورد توجه آمریکا سوق دهد.پس وجود وضعیت بحرانی در منطقه جغرافایی از جهان ( خاورمیانه ) می تواند در بلند مدت آمریکا را به اهدافش نزدیک گرداند.

از بعد دیگر پاکسازی منطقه از حیث وجود کشورهای انقلابی معارض با منافع آمریکا و همسو با جمهوری اسلامی ایران چون سوریه به عنوان خط مقدم جبهه مقاومت نه تنها امنیت حداکثری را برای رژیم جعلی اسراییل به همراه داشته بلکه در یک بازی قدرت در بازه زمانی مشخص می تواند شرایط و فضای کنش را برای کشوری چون جمهوری اسلامی در منطقه محدود کرده و حلقه فشار بر ایران تنگ نماید.

از سوی دیگر نیز وجود و ظهور گروهای تندرو فاقد چارچوب معنایی و مبنایی سازمانی حزبی چون داعش و غیره می تواند عناصر تندرو و رادیکال به اصطلاح اسلامی موجود در کشورهای غربی را جذب نموده و غرب را از وجود آنها پاک نماید؛ در واقع انقلابی خاموش در جهت پاکسازی غرب از اسلام و مسلمانان که گسل تمدن غرب- مسیحیت محسوب می گردند.

اما در ارتباط با کشورهای منطقه ای باید بیان داشت که حمایت از این گونه گروه های تروریستی و بویژه داعش شامل چند مورد منفک از هم می گردد. عربستان سعودی به عنوان یکی از کشورهای تاثیر گذار در منطقه و مهد سلفی گرایی و سلفی پروری همواره داعیه رهبری جهان اسلام را داشته و دارد و در منازعات منطقه ای منازعات را در سطح تقابل شیعه و سنی تعریف می کند. از بعد از فروپاشی رژیم بعث در عراق و قدرت یابی و قدرت گیری شیعیان عراق به عنوان جمعیت حداکثری در این کشور، عربستان سعودی که خود را بازنده بازی قدرت در عراق پس از جنگ آمریکا در این کشور می داند بر تنش های مذهبی در عراق و در منطقه دامن زده است. ازسوی دیگر تنش های سیاسی عربستان سعودی در منطقه نیز رنگ و لعاب مذهبی دارد چرا که درگیری ایدئولوژیک عربستان سعودی با جمهوری اسلامی در همین دسته بندی رفتاری قرار می گیرد. فلذا کمک و حمایت از گروهای تروریستی تکفیری در جنگ علیه سوریه و عراق را از با یک نگرش واپس گرایانه مبتنی بر نبرد ایدئولوژیکی خود با جمهوری اسلامی ایران قلمداد می کند؛ مع الهذا سعودی ها بر این باورند پیروزی در این نبرد ایده ها به احیای دوباره آنها در منطقه خواهد انجامید.

یک بعد دیگر این جریان حمایتی کشورهای منطقه ای از این گروه های تکفیری بطور عام و داعش بطور خاص کشور ترکیه است و این حمایت های ترکیه با عنایت به سیاست های دهه اخیر آنکارا تحلیلی چند بعدی را به همراه دارد. اول اینکه کشور ترکیه باتوجه به پیشرفت های اقتصادی خود در دهه اخیر در عرصه سیاسی منطقه ای در پی ایجاد نوعی عثمانیگرایی نو با دامنه نفوذ گسترده در منطقه به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار منطقه ای می باشد. دوم اینکه ترکیه با تضعیف سوریه و یا تجزیه آن می تواند مسائل و مناقشات تاریخی خود را با این کشور برای همیشه به اتمام برساند؛ یکی از این مناطق مورد مناقشه استان هاتای (اسکندرون) است که با الحاق آن به خاک خود به یک پیروزی دست خواهد یافت پیروزی که به نوعی یک پیروزی حزبی برای حزب حاکم و شخص اردوغان محسوب می گردد. و سوم اینکه وجود درگیری در مناطق کردنشین سوریه و نیز حمایت های نظامی حزب ppk (حزب کارگران کردستان ترکیه) از کردهای سوریه در برابر یورش و هجوم داعش و اعزام نیرو به این منطقه و فرسایشی شدن جنگ میان آنها و گروهی چون داعش، زمینه های تضعیف نظامی و نیروی انسانی این حزب معارض دولت ترکیه را فراهم نماید.

قطر نیز از دیگر حامیان گروه های تکفیری مسلح محسوب می گردد، در واقع حمایت های همه جانبه قطر از این گونه گروه ها را می توان در قالب بلند پروازی سیاسی های این کشور حاشیه خلیج فارس جستجو نمود که در صدد حصول و دستیابی به یک جایگاه منطقه ای در معادلات قدرت است.