اردوغان در آستانه سقوط است؟

تدبیر24: امیر ابتهاج - الف) بیش از پانصد سال پیش " نظام ملت " ساکنان قلمرو عثمانی را به بخش های گوناگون تقسیم می کرد : یونانی ها و دیگر مسیحیان ارتدکس در مقام امت ارتدکس ( رومی ) ، ترک های ایلیاتی و چادرنشین ، کردها ، و بوسنیایی ها از یک سو و دیگر ساکنان مسلمان که همه ملت ( امت ) مسلمان خوانده می شدند از سوی دیگر. اما در ترکیه ای که آتاتورک بنیان نهاد ، مفهون ترک بودن بر شالوده اسلام بنا شد. از نظر دولت نوپای ترکیه که خلافت عثمانی را لغو کرده بود، همه مسلمانان از جمله کردها " ترک " به شمار می رفتند و دولت سیاست هایی اعمال می کرد تا همه مسلمانان فارغ از نژاد و قومیت احساس تعلق به " ملت ترک " داشته باشند. بدین سان ناسیونالیزاسیون یا ملت سازی از راه دین، بر نیروی سازگاری و تطابق " نظام ملت " و هویت های قومی - مذهبی با شرایط تازه در ترکیه مدرن تکیه کرد. افزون بر ابن تعیین کنندگی عنصر دین در تعریف ملت ترک سبب شد از آغاز، دولت ترکیه با مسلمانان کردی که تمایلات استقلال طلبانه داشتند و خود را عضو ملت ترک به شمار نمی آوردند، درگیر شود و از آنان خرسند نباشد. در حالی که شماری از اقوام مسلمان مانند بوسنیایی ها ، قرقیزها ، آلبانیایی ها ، یونانی زبان های مسلمان و تاتارها به خوبی در ملت ترک جذب و حل شدند، دولتمردان و بسیاری از مردم ترکیه در نمی یابند چرا شماری از کردها حاضر نیستند خود را عضوی از ملت ترک بدانند ودر آن حل و ادغام شوند. تلاش ناسیونالیست های ترکیه برای ترک کردن کردها در پرتو دریافت قومی - مذهبی اردوغان از ناسیونالیسین درک شدنی است.

ب ) حمله دولت اسلامی عراق و شام به کردهای کوبانی و واکنش غیر انسانی دولت ترکیه به عنوان یکی از دولت های تاثیرگذار در معادلات منطقه ای، مصیبت دیگری بود که بر مردم این سرزمین وارد شد و مشکلات شدید معیشتی، فقر و درگیری با این گروه تروریستی را شدیدتر کرد. حمله دولت اسلامی عراق و شام به کردهای کوبانی زمانی رخ داد که به طور همزمان حملات ارتش ترکیه به شمال عراق برای سرکوب کردهای شورشی به اوج رسیده بود و از طرف دیگر به نظر می رسید با شدت گرفتن درگیری ارتش با پ.ک.ک بسیاری از مردم ترکیه قادر به تفکیک میان یک تشکیلات سیاسی مبارز کرد و منسوبان آن با شهروندان عادی کرد تبار نیستند. از این رو دولت اردوغان کوچکترین حق شهروندی برای کردها قایل نیست و آنها را زرتشتیانی تروریست و پیکار جو می خواند که قصد تجزیه " نظام ملت ترک " را دارند. در اینکه در این چند سال گذشته کشور ترکیه به پیشرفت های مهم اقتصادی رسیده ( مانند کاهش تورم ) شکی نیست اما همچنان دولت در زمینه آزادی های سیاسی بسیار سختگیر و محتاط است و چه بسا ریشه در نگاه تاریخی ترکها به مقوله هویت قومی - مذهبی دارد. از این رو رفتار دولت ترکیه با کردهای مظلوم و تحت ستم کوبانی بیشتر از آنکه جنبه سیاسی یا استراتژیک داشته باشد، ریشه های اعتقادی و تاریخی دارد که در وجود اکثریت ترک نهفته است. حسی آمیزه از نژاد پرستی افراطی، نفرت و خشونت ترک علیه کرد که نمونه مشخص و بارز آن را در زلزله سه سال قبل وان ترکیه که منجر به کشته شدن هزاران کرد ساکن ترکیه و رفتار پر از کینه و نفرت دولت و مردم این کشور مشاهده کردیم. سابقه این نژاد پرستی ترک ها البته به قرن قبل و قضیه کشتار وحشیانه ارمنی ها بر می گردد که آنهم دقیقا به دلیل عدم پیوستن ارمنی به زیر چتر نظام ملت یکپارچه ترک بود. سخنان اخیر اردوغان در باب کردها و کشتار ارمنی ها در حدود یکصد سال پیش بر این مدعا صحه می گذارد که اردوغان هم همچون اسلاف خود سودای یکپارچه کردن ترکیه حتی با توسل به خشونت علیه اقلیت های قومی - مذهبی را دارد. در ترکیه اردوغان اگر روح ملی نیز وجود داشته باشد از جنس قومی و نژاد پرستانه است نه مدنی و اجتماعی. چیزی که در قرون وسطی و پیش تر نیز در میان قبایل مختلف وجود داشت و اکنون در دنیای مدرن بصورت حمایت ترکیه از گروهی وحشی و عقب مانده که نام دولت اسلامی عراق و شام را بر خود یدک می کشد بروز پیدا کرده است. البته ترکیه هرگز به طور واضح از داعش حمایت نخواهد کرد ولی مسلم است که برای رهایی از شر " کردهای جدایی طلب " با داعش همنوا خواهد شد.

ج ) مساله دیگر که باید به آن توجه شود آن است که عمدتا مسایل کردها در ترکیه متفاوت از جنس مسایل آنان در ایران است که مجال بسط آن در این نوشتار نمی گنجد. در ایران به خوبی تفکیک روشن و واضح میان کردها و تشکیلات سیاسی آنان دیده می شود و مردم کرد یک مقوله جدا با سازمان های سیاسی کردی تلقی می شوند. اشتراکات نژادی، زبانی، فرهنگی، تجربه های مشترک تاریخی مثل انقلاب اسلامی و جنگ هشت ساله که در آن کردها دوشادوش سایر اقلیت ها در کنار اکثریت فارس شیعه مبارزه کردند و جنگیدند، این درک را تقویت می کند. اما در ترکیه بر اساس آموزه های نژاد پرستی و تبلیغ مدام آن شکاف بزرگی میان اکثریت ترک و اقلیت کرد وجود دارد اما در ایران این قضیه سیاسی است و در عرصه اجتماعی ( حداقل به مانند ترکیه ) شکاف چندانی حس نمی شود.

د ) سخن آخر اینکه امروز کوبانی آیینه تمام نمای مظلومیت بشریت است. سقوط کوبانی ، سقوط دنیا و همه قدرت هایی است که مدعی رعایت اصول حقوق بشرند ولی سکوت کرده اند " اگر نگوییم به مانند ترکیه مقابل کوبانی ایستاده اند. " دنیا صدای مقاومت کوبانی و کرد ستم دیده را شنیده و امروز شاهد آن هستیم افکار عمومی دنیا با کوبانی و همراه کوبانی است. آقای اردوغان چندی قبل از سقوط قطعی کوبانی سخن گفته اما کوبانی چه سقوط کند چه نکند همیشه جاوید در تاریخ است و این دولت رو سیاه ترکیه است که مدت هاست راه سقوط را می پیماید. دولتی که با نژادپرستی و ظلم به حقوق اقلیت های قومی بخواهد کشوری یکپارچه و متحد بسازد پیشاپیش محکوم به شکست است.