هزاران بلبل قربانی یک اقدام نمادین!

تدبیر24:شهرداری تهران هفته گذشته هزاران بلبل خرما را به منظور افزایش فرهنگ دوستی با پرندگان و بازگشت آنها با آسمان پایتخت رها کرد، اما این طرح چه پشتوانه ای داشته و انتقادات از آن چیست؟
به گزارش خبرنگار اجتماعی تدبیر 24 ، «تهران پرنده ندارد» این هشدار را نخستین بار بیش از چهار سال پیش معصومه ابتکار در جایگاه نماینده مردم تهران در شورای شهر مطرح و از قهر پرندگان با آسمان تهران ابراز نگرانی کرد و مدتی بعد نیز با دعوت از اسماعیل کهرم، مشاور خود و استاد دانشگاه در حوزه منابع طبیعی از وی خواست تا صدای پرندگان مختلف را در صحن شورا تقلید کند. اقدامی که البته آن زمان مهدی چمران تمایلی حتی برای شنیدنش هم نداشت و به بهانه کمبود وقت خواستار اتمام سریع تر آن شد. دغدغه ابتکار در آن ایام بی پاسخ ماند به ویژه آنکه اراده ای در دولت و شهرداری نیز برای پیگیری آن دیده نمی شد و شهردار تهران طرح های زیادی را برای انجام در پیش روی خود داشت.

گذر زمان و رسیدن سه باره قالیباف بر منصب شهرداری تهران پس از شکست دوباره در انتخابات ریاست جمهوری، فضایی را ایجاد کرد تا شهرداری بیشتر به موضوعات و مسائل اجتماعی بپردازد، موضوعاتی که گاه جنجالی نیز می شد و مانند طرح تفکیک جنسیتی در شهرداری تهران دامنه آن تا تریبون نماز جمعه و دولت و مجلس نیز رسید، طرحی که بعدها شهردار تهران از اساس آن را تکذیب کرد و گفته می شد تنها با هدف دور کردن اذهان از تفاهمنامه چند میلیاردی سپاه با شهرداری تهران مطرح شده است.

آخرین طرح پر سر و صدای شهرداری تهران اما طرح رها کردن هزاران بلبل در آسمان تهران بود، طرحی که از سوی حجت الاسلام شهاب مرادی، رییس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران مطرح شد و بی شباهت به دغدغه سال های نه چندان دور معصومه ابتکار نبود و قرار شد بر اساس آن هزاران بلبل خرما همزمان با روز عید غدیر در آسمان پایتخت رها شود تا شهروندان تهرانی دوباره مهربانی با پرندگان را بیاموزند.

اجرای این طرح با همراهی گسترده رسانه های همسو با شهرداری تهران همراه شد و خبرگزاری هایی چون فارس و نسیم به دفاع از آن پرداختند تا نواقص احتمالی آن در سایه نگاه سیاسی رسانه های حامی شهردار تهران ناپیدا باقی بماند. اما طولی نکشید که انتقادات از این اقدام شهرداری نیز مطرح شد و رییس اداره محیط زیست شهر تهران نیز اعلام کرد که این اقدام بدون اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده است.
محمدحسین بازگیر در این باره گفت: براساس قانون شکار و صید مصوب سال 1346 هرگونه اقدام و تصمیم‌گیری برای نگهداری و رهاسازی حیات وحش باید با کسب مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست باشد و هر دستگاهی که تصمیم برای رهاسازی گونه خاصی از پرنده داشته باشد باید از سازمان حفاظت محیط زیست مجوز لازم را اخذ کرده باشد که شهرداری تهران این کار را انجام نداده است. بعلاوه وارد کردن یک گونه خارجی به یک ایستگاه جدید علاوه بر آسیب به خود آنگونه می‌تواند باعث آسیب به زیستگاه نیز شود هرچند که ممکن است آسیب‌های آن قابل رویت نباشد و این موضوع به مرور زمان خود را نشان می‌دهد.

علاوه بر عدم کسب مجوز از سوی شهرداری تهران، موضوع دیگر محل زندگی این پرنده بود. بلبل خرما همانطور که از پسوند نامش پیداست در جنوب ایران، عربستان، شمال عراق و مناطقی با این تیپ از آب و هوا زندگی می کند و اساسا رهاسازی آن هیچ ارتباطی با اقلیم شهری مانند تهران ندارد، بلبل خرما به همراه طوطی و مینا از 40 سال قبل وارد تهران شده و نسبتا سازش پیدا کرده‌اند که در این مدت از تعداد پرندگان اصلی تهران همچون سار و گنجشک نیز کاسته شده است و به عبارتی می توان گفت رها کردن این‌گونه ها در همان سال‌ها نیز اشتباه بود و دامن زدن به آن در اقدامات نمادین اشتباه بزرگ‌تری محسوب می شود.

اقدام نمادین شهرداری از سوی دیگر در فصل مناسبی از سال رخ نداد، رها کردن پرنده ای گرمسیری در آغاز فصلی سرد در شهری مانند تهران بدون شک مرگ اغلب این پرندگان را به دنبال خواهد داشت و معلوم نیست آیا در معرض انقراض نبودن این پرنده می تواند مجوزی برای کشتن آن باشد یا خیر؟

مضوع دیگر بحث قوانین بین‌المللی در مسائل زیست‌محیطی است که احتمال واکنش سازمان های بین الملی دفاع از حقوق پرندگان را نیز در پی خواهد داشت. چراکه همانطور که گفته شد این قبیل از پرندگان متعلق به اقلیم تهران نیستند و شرایط لانه سازی در تهران نیز برایشان وجود ندارد.

راه چاره چیست؟

بدون شک دغدغه رییس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران برای آشتی پرندگان با آسمان پایتخت دغدغه ارزشمند و صد البته به جایی است. اما شاید بد نباشد حجت الاسلام و المسلمین مرادی با توجه به نزدیکی و روابط صمیمانه ای که با شهردار تهران دارند به ایشان مشورت دهند تا بیش از این شاهد تخریب زیستگاه پرندگان در پایتخت نباشیم. متاسفانه این روزها علیرغم تاکیدات مقام معظم رهبری در بحث حفاظت از محیط زیست به ویژه محیط زیست پایتخت، روند تخریب باغات و مراتع شمال تهران همچنان ادامه دارد. بدیهی است تا زمانی که با قطع درختان برج های سربه فلک کشیده و ساختمان های سنگی جایشان می گیرند پرندگان رغبتی برای حضور در پایتخت نخواهند داشت. و در این بین برهمگان واضح است که مجوز ساخت و ساز از سوی شهرداری صادر می شود.

اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره قهر پرندگان از تهران می گوید:« ۱۴۶ گونه پرنده در تهران داریم که مطالعات نشان می دهد این پرندگان در برخی نقاط مانند پارک پردیسان، پارک شهر و پارک سعدآباد حضور دارند و از شهر تهران به دلیل توسعه ساخت و ساز قهر کرده اند، تمام درختان شمیرانات و اقدسیه در شمال تهران را قطع کرده ایم و جای آن را آپارتمان ساخته ایم که این خود باعث شده پرندگان از شهر تهران قهر کرده و امکانات برای لانه گذاری آن ها وجود نداشته باشد. متاسفانه باید بگویم که پرندگان نمی توانند در شیروانی و روی آسفالت رغبت لانه گذاری داشته باشند بنابراین در سطح شهر به چشم دیده نمی شوند.»

به گفته او توسعه شهر نشینی با تخریب اکوسیستم های طبیعی و تنوع زیستی همراه بوده و پیامد آن، از بین رفتن گونه های گیاهی و جانوری است. بنابراین اکنون که پرنده ای در سطج شهر حضور ندارد به دلیل عدم رغبت و در نهایت از بین رفتن آن هاست.

با این شرایط به نظر می رسد بهتر است شهرداری تهران توسعه فرهنگ درختکاری را در دستور کار خود قرار دهد، چه خوب می شود اگر شهرداری همزمان با طرح رها سازی پرندگان (که بهتر است از میان پرندگان بومی تهران باشد) طرحی را نیز به اجرا در می آورد تا بر اساس آن زیست گاه های آتی پرندگان که همان نهال درختان هستند در سطح شهر غرس شود، گروه های مردمی برای پرندگان لانه بسازند و از همه مهم تر بهتر بود همزمان با اجرای این طرح شهرداری در اقدامی عملیاتی مانع از قطع درختان در شمال تهران شوند. شهروندانی که شاهد قطع درختان خیابان ولیعصر، ارتفاعات شهران و ... و سکوت شهرداری بوده اند براحتی باور نمی کنند که شهرداری برای بازگشت پرندگان با آسمان تهران اینچنین دغدغه مند شده باشند.