عامل تهدید سلامت بشر

تدبیر24: اهمیت این موضوع خطر آلودگی‎های زیست محیطی فضاهای سرپوشیده(Indoor Air Pollution) را به یکی از پنج عامل اصلی تهدید سلامت بشر مبدل ساخته است.

عوامل افزایش آلودگی هوا را در چند دهه اخیر می‎توان با تراکم و نزدیکی بیش از حد ساختمان‎ها، عدم تهویه مناسب هوا به منظور جلوگیری از اتلاف انرژی، استفاده از مواد مصنوعی و شیمیایی در ساختمان، مبلمان و وسایل شخصی، همین‎طور استفاده از حشره کش‎ها، مواد شوینده، تمیز کننده و ضد عفونی‎کننده مرتبط دانست. میزان آلودگی هوا در مکان‎های سر پوشیده می‎تواند 2 تا 5 یا حتی تا 100 برابر بیشتر از میزان مشابه در محیط خارج باشد.

باید توجه داشت که مضرات ناشی از آلودگی هوا در منازل، مدارس، مهد کودک‎ها و محل بازی کودکان را نیز تهدید می‎کند و جلوگیری از آن بدون کمک تمامی افراد جامعه و همکاری بخش خصوصی و سازمان‎های دولتی ذی‎ربط امکان پذیر نیست.

الهام برنا، کارشناس مسئول حفاظت محیط زیست لرستان به خبرنگار ایسنا گفت: حضور گاز و ذرات، محیط سرپوشیده را آلوده می‎کند که اکثر آلودگی‎ها از منابع انسانی ناشی می‎شوند.

وی اضافه کرد: آلودگی محل‎های سرپوشیده ممکن است از نفوذ آلاینده‎های جوی که در فضای آزاد به وجود آمده است ایجاد شود. از این رو درون محل‎های سرپوشیده تحت تأثیر شرایط آب و هوایی قرار می‎گیرد. آلوده شدن هوای محل‎های سرپوشیده به نسبت طول مدتی که افراد در داخل آن سپری می‎کنند و اثراتی که آلاینده‎های محل سرپوشیده بر انسان، جانور و مواد دارند یک مشکل جدی تلقی می‎شود.

برنا ادامه داد: اندازه گیری‎ها و مطالعات جدی علمی در مورد آلودگی هوا از قرن بیستم به بعد به مرحله اجرا در آمده است و سپس به بررسی منابع و اثرات محل‎های سرپوشیده توسعه یافته است. اخیراً میزان سرطان انسانی به سبب مواد سمی موجود در هوا، از منابع آلاینده محیط بسته(و محیط باز) و گاز رادن، نگرانی بیشتری را بوجود آورده است.

این محقق محیط زیست اظهار کرد: بررسی پیرامون اندازه گیری، ذخیره سازی انرژی، فعالیت‎های انسانی و محصولات مصرفی، منتج به ارزیابی تأثیر محیط سرپوشیده و نیز آلودگی هوا شده است.

وی با اشاره به منابع گفت: منابع طبیعی، خاک‎ها و آب‎هایی هستند که رادون نوزاد و همچنین ترکیبات آلی فرار، قارچ‎ها و غیره رها می‎سازند. مواد شیمیایی رها شده به وسیله انواع مختلف ابزار و وسایل، منابع احتراق، مواد ساختمانی و آب و موجودات زنده که مواد آلرژی‎زا رها می‎کند(مثل مو، پوست و چرم حیوانات اهلی)، دی اکسید کرین از احتراق و موجودات زنده، ایجاد می‎شوند.

برنا افزود: سایر منابع شامل کپک‎ها، باکتری‎ها و ویروس‎ها، حشرات، نرم تنان و گرده افشانی گیاهان درون ساختمان یا فضای باز هستند.

این پژوهشگر تصریح کرد: فعالیت‎های انسانی سبب افزایش آلودگی هوا به وسیله تمام منابع مذکور شده است. بعضی از آلاینده‎ها به طور خاص تولید می‎شوند مانند دود تنباکو و یا از طریق استفاده از مواد مصرفی به وجود می‎آیند. در چنین تولیداتی مواد شیمیایی می‎توانند به انواع مواد آلی و معدنی تقسیم بندی شوند و بر اساس ویژگی‎های حرارتی و جذب رطویت ممکن است به موارد بیشتری تقسیم‎بندی شوند.

وی از مهمترین عوامل آلودگی هوا در فضای بسته استعمال دخانیات، حیوانات خانگی، کپک و قارچ و باکتری، گاز فرمالدئید، وسایل گرمایی و پخت و پز، بیدهای خانگی، مواد شیمیایی، گاز رادن و آزبست برشمرد و افزود: قطر آئرودینامیکی توده جرمی، اندازه بزرگی و دانسیته ذرات تعیین کننده رفتار آن‎ها در توزیع و رسوب کردن در قسمت‎های مختلف سیستم تنفسی است.

برنا خاطرنشان کرد: آلاینده‎های اکسید ازت می‎توانند به صورت گازی یا ذرات نیترات یا آئروسل تولید شوند. رادون نوزاد هنگامی که بر روی ذرات جذب می‎شود تأثیر مضاعفی بر جا خواهد گذاشت.

کارشناس مسئول محیط زیست گفت: تولید و عملکرد آلاینده‎های حاصله از منابع محل‎های سرپوشیده تحت تأثیر عوامل آب و هوایی قرار می‎گیرند. محیط‌های بسته اغلب در مقابل سرما یا گرما درزگیری می‎شوند. نفوذ آلاینده‎ها نیز تحت تأثیر آب و هوا، دما، رطوبت، فشار، سرعت و جهت باد قرار دارند.

وی اظهار کرد: ذرات کوچک و گازها و ترکیبات آلی فرار که بیشتر نفوذ می‎کنند، تحت تاثیر عواملی از جمله غلظت محیط خارج، میزان ممانعت از دخول هوا یا مواد (به وسیله درز گیری)، عملکرد سیستم‏‌های گرمازا و سرمازا، جریان‎های انتقالی، ‌رشد یا عدم رشد کامل درختان محلی و بوته‎ها و غیره قرار دارند.

این پژوهشگر اضافه کرد: شناخت اثرات آلودگی هوا مستلزم تعیین غلظت و دوز در زمان تماس و میزان عکس‎العمل به دوز تماس است.

برنا اثراتی که بر انسان مشاهده شده است را شامل بیماری‎های مزمن و حاد برشمرد و گفت: افزایش بیماری‎های تنفسی حاد، کاهش عملکرد ریه‎ها به ویژه در افراد خاصی که بیماری‎های مزمن دارند. ذرات دی اکسید نیتروژن و فرم آلدئید سبب درد و سوزش چشم و بافت‎های مخاطی می‎شوند.

وی یادآور شد: همچنین انواع مختلف ذرات، فرم آلدئید و محصولات آلرژی زا بیماری‎های آلرژیکی ایجاد می‎کنند. مونوکسید کربن بر فعالیت‎های مغز اثر می‎گذارد. نیترات‎ها و متیلن کلراید میزان کربوکسی هموگلوبین و مت هموگلوبین را تغییر داده و بر قلب و مغز اثر می‎گذارد.

این محقق ادامه داد: گاز رادن نیز به ویژه هنگامی که با دود سیگار همراه باشد سرطان ریه را تسریع می‎کند؛ بنزن نیز سبب بروز نوعی سرطان خون می‎شود. رادن و آزبست هر دو موجب سرطان ریه می‎شود.

برنا اضافه کرد: مواد آلرژی‎زا در هوا اهمیت زیادی دارند. چون بسیاری از افراد مشکل آلرژی از جمله تنگی نفس دارند و احتمالاً این مواد همراه با آلودگی‎های دیگر، این مشکلات را دو چندان می‎کنند. از این رو بسیاری از ناراحتی‎های حاد در ارتباط با تماس با آلودگی‎های فضای بسته است.

وی خاطرنشان کرد: کنترل‎هایی که برای بعضی آلاینده‎ها به منظور حفظ سلامت انجام می‎گیرد بر پایه قانون است. اقدامات کنترلی شامل حذف منابع یا کاهش در انتشار آن‎هاست. متأسفانه تجربیات به دست آمده در مورد توسعه و تکمیل خط مشی در فضاهای باز، در مورد فضاهای بسته چندان قابل بهره‎وری نیست و برای اینکار خط مشی جدیدی لازم است.

این پژوهشگر اضافه کرد: حذف منابع اولیه آلاینده‎ها منطقی‎ترین شکل کنترل است. کاهش در منابع انتشار در تعدادی از محصولات از طریق تغییرات در فرآیند تولید و ساختمان تأمین می‎گردد کاهش تماس نیز به وسیله روش‎های مستقیم استاندارد امکان‎پذیر می‎شود.