سفر به شهر آجری ایران

تدبیر24: محمد آذرکیش در منطقه خوزستان، اظهار کرد: بافت قدیم و تاریخی دزفول یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور است که قرن‌ها هویت معماری اصیل ایرانی را در خود جای داده است. وجود ده‌ها اثر ثبت ملی شامل ساباط‌ها، خانه‌ها، حمام‌ها، مساجد و گذرهای تاریخی فرصت بسیار مناسبی را برای گذران لحظاتی به یاد ماندنی در فضایی تاریخی فراهم می‌آورد.

وی گفت: در این بافت آجرکاری اختصاصی دزفول (خوون‌چینی) در خانه‌ها به وفور به کار گرفته شده که نشان‌ از ذوق سرشار معماران دزفولی دارد. این بافت تاریخی با گذرهای سرپوشیده‌ای به نام ساباط به هم متصل می‌شوند که هویت معماری بومی این منطقه را نشان می‌دهد. نقوش زیبای آجری، قوس‌ها، طاق‌ها و معماری خاص آجری دزفول این شهر تاریخی را ملقب به شهر آجر کرده است.

آذرکیش ادامه داد: در طی سال‌های اخیر با گسترش تحقیقات و مطالعات بیش از گذشته ارزش‌های این بافت تاریخی مشخص شده که از جمله می‌توان به انتشار کتاب‌های «دزفول شهر آجر»، «ارزش‌های پایدار در معماری ایران»، راه‌اندازی دفتر نمایندگی کمیسیون ملی یونسکو در دزفول، انجام پروژه‌های مطالعاتی و شناسایی ویژگی‌های بافت و ارائه مقالات و پایان‌نامه‌های زیادی در این خصوص اشاره کرد که در بالا رفتن سطح نگرش و آگاهی‌ها مؤثر بوده است.

او خاطرنشان کرد: در کنار این روند پژوهشی و مطالعاتی، میراث فرهنگی خوزستان و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول کوشیده‌اند تا با توجه به قدمت و فرسودگی‌ بناهای بافت و نیاز مبرم آن به مرمت، بخش‌هایی از بافت قدیم نظیر ساباط‌ها، گذرها، حمام‌ها و خانه‌های تاریخی را بهسازی و احیا کنند.

مسؤول انجمن دوستداران میراث فرهنگی دزفول خاطرنشان کرد: به عقیده بسیاری از معماران بزرگ ایرانی، بافت دزفول نسبت به سایر بافت‌های تاریخی ایران منحصر به فرد است و همین امر دقت در مرمت و نگه‌داری آن را ضروری می‌سازد.

وی با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد بافت تاریخی دزفول گفت: نخستین ویژگی مکان این بافت این است که با مناطق مرکزی ایران که روی سطح صاف قرار می‌گیرند، متفاوت است. وجود یک رودخانه در کنار آن و واقع شدن در منطقه بلندی که از زمینی سخت شکل گرفته و به راحتی قابل کندن نیست، از ویژگیهای این بافت است. دومین ویژگی قرار گرفتن بافت قدیمی دزفول روی سطح شیبدار است که در مناطق مرکزی ایران کمتر دیده می‌شود. اصفهان، شیراز، کرمان، کاشان و شهرهای مناطق حاشیه کویر و مرکزی ایران بیشتر در دشت قرار دارند.

او اضافه کرد: سومین ویژگی این است که نوع خانه‌های این بافت از شاخصه‌های منحصر به فرد بودن این بافت است چراکه این خانه‌ها، حیاط مرکزی به اضافه سه تا چهار طبقه زیر و روی زمین دارند. فضای زیرزمین آنها به غیر از شوشتر که باز آن هم شهری در نزدیکی دزفول است در جای دیگری وجود ندارد. به این زیرزمین‌ها «شوادان» می‌گویند.

آذرکیش بیان کرد: یکی از ارزش‌های بافت تاریخی دزفول با توجه به گذرهای باریک شامل دیوارهای بلند خانه‌ها و مصالح آجری متناسب با شرایط بومی منطقه و دمای نسبتا مناسب‌تر آن در فصول گرم سال است که گشت‌و‌گذار در آن را برای عابران قابل تحمل‌تر می‌کند.

او تصریح کرد: با ویژگی‌هایی که برشمردیم می‌توان گفت که بافت قدیم دزفول این ظرفیت را دارد که نظیر بافت‌های تاریخی شهرهایی نظیر اصفهان، یزد، کاشان و سایر شهرهای اصیل ایرانی مقصد گردشگرانی از سراسر کشور باشد. همچنین با توجه به گسترش شهر دزفول از 240 هکتار به بیش از 4400 هکتار شهروندانی که در بافت قدیم و تاریخی شهر زندگی نمی‌کنند می‌توانند با گردش در این بافت تاریخی با هویت اصیل شهر و معماری دزفول آشنا شوند.

مسؤول انجمن دوستداران میراث فرهنگی و پژوهشگران دزفول گفت: انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول با هماهنگی اداره میراث فرهنگی و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول در اقدامی ابتکاری و به منظور آشنایی شهروندان و گردشگران با ظرفیت‌های گردشگری و هویت تاریخی و معماری شهر دزفول تاکنون چهار مسیر مناسب عمومی گردش در بافت تاریخی دزفول را شناسایی کرده و گردش‌هایی به صورت رایگان برگزار می‌کند که با استقبال خوب شهروندان، علاقه‌مندان و گردشگرانی از سایر شهرهای استان مواجه شده است.