کدام پیامبر کعبه را بنا کرد؟

دسته نخست می‌گویند: حضرت ابراهیم کعبه را ساخته و پیش از ایشان خانه‌ای با نام کعبه نداشته‌ایم. دسته دیگر معتقدند که کعبه پیش از حضرت ابراهیم علیه السّلام ساخته شده و ایشان آن را تجدید بنا کرده‌اند. بسیاری از این دسته، بانی بیت را حضرت آدم علیه السّلام می‌دانند.

برای جمع میان دو قول می‌توان گفت که کعبه توسط حضرت آدم علیه السّلام و در موضعی از پیش تعیین شده ساخته شد، ولی با طوفان نوح از بین رفت. پس با راهنمایی خداوند و به دست ابراهیم علیه السّلام این بنا تجدید و مراسم عظیم و مناسک و عبادت بزرگ حجّ به آن حضرت تعلیم شد. به عبارت دیگر، حضرت ابراهیم نقشی هم پایه حضرت آدم علیه السّلام در حیات کعبه دارد.

اهل بیت(ع) هر کدام در مورد این مساله بیاناتی داشته‌اند که در ادامه بخشی از آن‌ها را مرور می‌کنیم.

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله: خداوند جبرئیل را نزد آدم و حوا فرستاد و به آن دو فرمود: برای من خانه‌ای بسازید. جبرئیل برایشان نقشه کشید. آدم حفر می‌کرد و حوّا (خاک را) منتقل می‌کرد، تا به آب رسید.

از زیر آن ندا آمد: بس است ای آدم! پس چون خانه را ساختند، خداوند به او وحی فرمود که برگرد آن طواف کند و به او گفته شد: تو اولین کسی و این اولین خانه است. سپس قرن‌ها گذشت، تا آن که حضرت نوح آن را دیدار کرد، بعد قرن‌ها گذشت، تا آن که حضرت ابراهیم، پایه‌های آن را برافراشت.

امام باقر علیه السّلام: امّا آغاز این خانه، چنان بود که خداوند به فرشتگان فرمود: "من در زمین جانشین قرار می‌دهم". فرشتگان پاسخ دادند: "آیا در آن کسی را قرار می‌دهی که در آن فساد می‌کند و خون‌ها را می‌ریزد؟".

خداوند از فرشتگان روی گرداند. آنها دیدند که این رویگردانی از خشم خداست. پس به عرش او پناهنده شدند. خداوند به یکی از فرشتگان فرمان داد تا در آسمان ششم، در برابر عرش او خانه‌ای برایش بسازد به نام "ضُراح"، که آن را برای آسمانیان قرار داد که هر روز 70 هزار فرشته طوافش می‌کنند و باز نمی‌گردند و استغفار می‌کنند.

پس چون آدم به آسمان دنیا فرود آمد، خداوند فرمانش داد که این خانه را که در مقابل آن بود ترمیم کند. پس خداوند این را برای آدم و نسل او قرار داد، همچنان که آن خانه را برای آسمانیان قرار داده بود.

امام باقر علیه السّلام: خداوند فرشتگان را فرمان داد که در زمین برای او خانه‌ای بسازند، تا هر که از فرزندان آدم گناه کند، بر گرد آن طواف نماید آن گونه که فرشتگان عرش خدا را طواف می‌کنند تا از آنان خشنود شود، همچنان که از فرشتگان راضی شد. پس در محلّ کعبه، خانه‌ای ساختند که زمان طوفان بالا برده شد، که اکنون در آسمان چهارم است، هر روز 70 هزار فرشته بر گرد آن طواف می‌کنند و هرگز به سوی آن بر نمی‌گردند. حضرت ابراهیم هم بر پایه همان، کعبه را بنا نهاد.

ابو خدیجه: به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: چرا کعبه را بیت العتیق (خانه آزاد) نام نهاده‌اند؟ فرمود: خدای متعال از بهشت، حجرالأسود را برای آدم فرود آورد. خانه کعبه دُرّی سفید بود.

پس خداوند آن را به آسمان بالا برد و پایه‌اش باقی ماند. پس آن در مقابل این خانه است، هر روز 70 هزار فرشته وارد آن می‌شوند که هرگز دوباره به سوی آن باز نمی‌گردند. خداوند به ابراهیم و اسماعیل علیهما السّلام فرمان داد، که کعبه را بر همان پایه‌ها بنا نهند.

امام باقر علیه السّلام: چون خداوند، آدم را از بهشت فرود آورد، فرمود: من همراه تو خانه‌ای فرود می‌آورم که بر گرد آن طواف شود، آن چنان که عرش من طواف می‌شود و نزد آن نماز خوانده شود، همچنان که نزد عرش من نماز خوانده می‌شود. زمان طوفان، خانه به بالا برده شد.

پیامبران خانه خدا را حج می‌کردند ولی جای آن را (دقیقاً) نمی‌دانستند، تا آن که خداوند جای آن را برای حضرت ابراهیم مشخّص کرد. او هم خانه را از (سنگِ) پنج کوه بنا کرد: کوه حرا، ثَبیر، لبنان، طور و حمر.

امام صادق علیه السّلام: جایگاه کعبه، سرزمینی مرتفع و سفید بود که همچون خورشید و ماه می‌درخشید، تا آن که از دو فرزند آدم، یکی آن دیگری را کشت، پس سیاه شد. چون آدم فرود آمد، خداوند همه جای آن زمین را برای او بالا آورد، تا آن را دید. سپس فرمود: همه این از آنِ توست. گفت: خدایا، این زمین سفید درخشان چیست؟ فرمود: آن زمین من است.

امام علی علیه السّلام در شرح یکی از آیات قرآن می‌فرمایند: اولین خانه‌ای که برای مردم قرار داده شد و خجسته بود و در آن هدایت و رحمت و برکت بود (کعبه بود) و ابراهیم نخستین کسی بود که آن را بنا کرد. سپس قومی از عرب و ازطایفه جُرهُم آن راساختند. سپس ویران شد، قریش دوباره آن را بنا کرد.