خاتمی وفتح باب حضوردرمیان دانشجویان

تدبیر24:روز 16 آذر روزی تاریخی در کشورما است و در این روز سه آذر اهورایی خون خود را برای آزادی وطن تقدیم کردند و راه مبارزه با استبداد داخلی و استعمار بیگانه را گشودند.

این روز از این حیث نیز مهم و ویژه است چرا که پس از سالها بی مهری با دانشحویان ، سید محمد خاتمی رییس دولت اصلاحات باب همراهی با دانشگاه و گفت و گو با دانشجویان را گشود و در اولین 16 آذری که که در دانشگاه حضور یافت به گفت و گو با دانشجویان پرداخت. دانشجویانی که نقشی به سزا در خلق حماسه دوم خرداد داشتند.

* آغاز دولت خاتمی و توجه به دانشجویان

سید محمد خاتمی را باید مبدع حضور رئیس جمهور در یک دانشگاه و در اجتماع دانشجویان در روز دانشجو دانست. خاتمی که با شعارهای انتخاباتی خود نشان داده بود نسبت به دولت هاشمی، توجه ویژه‌ای به قشر دانشجو خواهد داشت، رویکرد تعامل با دانشجویان را در دولت اصلاحات در دستور کار خود قرار داد و زمینه حضور رئیس جمهور در یک دانشگاه در روز دانشجو در دومین سال ریاست جمهوری خاتمی بوجود آمد.

. سال 1377، جلسه‌ای آرام در دانشگاه صنعتی شریف

خاتمی در 16 آذر 77 به دانشگاه صنعتی شریف رفت تا به سخنرانی بپردازد. این اولین سخنرانی خاتمی در روز دانشجو بود. خواندن بخش‌هایی از سخنرانی خاتمی بسیار جذاب به نظر می‌رسد:

خاتمی در سخنرانی خود در جمع دانشجویان دانشگاه شریف عنوان کرد که «ما با انقلاب از وابستگی سیاسی و عملی رهایی پیدا کردیم و امروز برای خودمان تصمیم می‌گیریم و حتی اگر اشتباه کنیم خودمان اشتباه می‌کنیم و از بیرون بر ما تحمیل نمی‌شود».

همچنین خاتمی گفت: «اگر گفته شود بخشی از حاکمیت و یا نیروی نظامی به بسیج سرویس دهد، به معنای آلت دست بودن بسیج در دست گروه خاص نیست، بسیج باید در دانشگاه‌ها حضور داشته باشد»

خاتمی در سخنرانی خود گریزی هم به پرونده قتل داریوش فروهر و همسرش زد و گفت: «بنده با قاطعیت این جنایت را پیگیری می‌کنم و این عملی محکوم است». وی عنوان کرد که برای شناسایی عاملان قتل فروهر و همسرش تا آخر جلو خواهد رفت.

خاتمی همچنین گفت اگر غرب بد اخلاقی دارد، همین غرب مشروطیت هم دارد؛ البته باید متذکر شد مشروطیتی که غرب در قرون اخیر بدان رسیده بسیار نازل تر از مشروطیتی است که اسلام در چهارده قرن قبل آن را تجویز نموده است.

خاتمی همچنین به اهمیت اجرای قانون و برخورد با متخلفین از قانون اشاره کرده و گفت: «اگر کسی از چارچوب قانون بیرون برود، برخورد می‌کنم و به قانون کشاندن نیز از طریق قانون خواهد بود».

سال 1378، سخنرانی انقلابی خاتمی در دانشگاه علم و صنعت

دومین سخنرانی خاتمی در دانشگاه و روز دانشجو چند ماه پس از حادثه تلخ 18 تیر انجام شد.

خاتمی در این سخنرانی که در دانشگاه علم و صنعت برگزار شد درباره رابطه جمهوری اسلامی با آمریکا و وجود دیوار بلند بی‌اعتمادی میان دو کشور، با اشاره به بعضی خیانت های امریکا در حق مردم ایران از جمله کودتای 28 مرداد 32 گفت: «وقتی ما می‌گوئیم میان ما و امریکا دیوار بلند بی اعتمادی است، شعار نمی‌دهیم. ملت ایران احساس می‌کند از 28 مرداد 32 تا پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکایی ها بر سرنوشت ما مسلط بودند و آیا این ملت حق ندارد خسارات وارده و تحقیرها و توهین های روا داشته شده در این مدت را ناشی از سیاست های آمریکا بداند؟... مسئله دشمنی ما با امریکا نیست، بلکه مهم تر از آن یک فلسفه و دیدگاه است که این ملت ذلت را نمی‌پذیرد و اساس روابط میان ملت ها را احترام متقابل می‌داند.»

خاتمی با مرور تاریخ انقلاب با رهبری امام عنوان کرد که اگر اعتقاد دینی نبود چیزی به نام ایران در جهان باقی نمی‌ماند.

خاتمی تأکید کرد که دانشجویان باید منادی ارزش‌ها و اصولی باشند که هویت تاریخی و فرهنگی این ملت را تشکیل می‌دهند که اسلام عزیز در رأس آن است.

خاتمی همچنین با اشاره به وقایع کوی دانشگاه عنوان کرد که عده ای میخواستند دانشجویان را مظهر خشونت معرفی کنند اما « خوشبختانه جامعه دانشگاه ما با تدبیر و شکیبایی راه خود را از آشوبگران جدا کرد.»

خاتمی همچنین با اشاره به حوادث کوی دانشگاه و روند پرونده آن عنوان کرد که « از روند پیگیری پرونده کوی دانشگاه شخصا راضی نیستم، و انتظار دارم با سرعت عمل و دقت بیشتری این پرونده بررسی شود که متهمان بعد از مدتی طلبکار نشوند و دانشجویان نیز بدهکار نشوند». همچنین خاتمی در واکنش به جمله یکی از دانشجویان که گفت « خاتمی، آخرین امید رسیدگی به مسئله کوی دانشگاه است»، گفت: «من از شما می‌خواهم که این دیدگاه را اصلاح کنید؛ شما نباید منتظر قهرمان باشید».

از حواشی این مراسم این بود که عده ای دانشجویان تصویر بزرگی از کارت عضویت رئیس جمهور در بسیج مستضعفین را با خویش حمل می‌کردند.

سال 1379؛ هیاهوی ساختار شکنان پیش روی خاتمی

سخنرانی بعدی خاتمی اما با حاشیه بیشتری همراه بود. سومین سخنرانی خاتمی در آذرماه 1379 بود که در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. در این مراسم که عده‌ای با تصاویر خاتمی و مصدق در میان جمعیت حضور داشتند، رئیس جمهور خطاب به دانشجویان گفت «ما هنوز بلد نیستیم چگونه یکدیگر را تحمل کنیم، باید مواظب باشیم که وقتی یک گروه با رأی اکثریت روی کار می‌آید، اقلیت را کنار نزند و نیز اقلیتی که در انتخابات رأی نیاورده با هر شیوه ای قصد کنار زدن اکثریت را نداشته باشد.»

خاتمی به طرفداران افراطی اش گوشزد کرد که «امروز هرگونه سخن از تغییر در قانون اساسی که به تغییر نظام تعبیر شود، خیانت به ملت و اصلاحات است».

خاتمی در پاسخ به دانشجویانی که درباره قتل‌های زنجیره‌ای شعار می‌دادند خاتمی، خاتمی، افشا کن، افشا کن؛ گفت: «چیز پنهانی نیست که افشا شود، و این توقعات هم نابجاست... قتل‌های زنجیره ای یک غده سرطانی بود که در دستگاه امنیتی ما قرار داشت که تا آنجا که به بنده مربوط می‌شد، عاملان قتل ها شناخته شدند، و غده سرطانی از وزارت اطلاعات حذف شد که اگر همراهی رهبر انقلاب در این زمینه نبود تلاش ما به جایی نمی‌رسید».

در پرسش و پاسخ صورت گرفته در این جلسه، خاتمی در پاسخ به سوالی درباره قوه قضاییه گفت: « من در حیطه سه قوه، تذکر و اخطار دادم اما تعبیر ‌جلوگیری از قوه قضاییه را نمی پسندم؛ این قوه مستقل است و طبق تشخیص خودش عمل می‌کند... اگر زمانی دیدید که رئیس جمهوری می‌خواهد نظرش را بر قوه خودش یا دیگر قوا تحمیل کند بدانید گام در راه دیکتاتوری گذاشته است.»

البته این مراسم نیز با حاشیه هایی همراه بود؛ هو کردن های برخی از دانشجویان در حین سخنرانی خاتمی، و در مواقعی که سخنان خاتمی به مذاق ساختار شکنان خوش نمی‌آمد، از این جمله است؛ رئیس جمهور خطاب به عده‌ای که با هیاهو نظم مجلس را مدام به هم می ریختند گفت‌: «در حیرتم که عده ای که عقبه شان صد نفر هم نیست شلوغ می‌کنند و اجازه نمی‌دهند دانشجویان مراسم خود را برگزار کنند. شما باید جلوی این ها را بگیرید».

4. سال 1383؛‌ اعتراض تند دانشجویان به عملکرد خاتمی/ خاتمی: بعد از من عده ای می آیند که عمل خواهند کرد

سخنرانی آذرماه سال 83 خاتمی در دانشگاه تهران که آخرین سخنرانی خاتمی در روز دانشجو در دوران ریاست جمهوری محسوب می‌شد، یکی از پر تنش ترین سخنرانی های خاتمی در روز دانشجو محسوب می‌شد که با حاشیه‌های فراوانی همراه بود.

تعدادی از دانشجویان در مراسم 16 آذر در آغاز ورود رئیس جمهور در تالار شهید چمران دانشکده فنی دانشگاه تهران گرد آمده و با سردادن شعارهای «خاتمی، خاتمی، استعفا، استعفا»، «دانشجو بیدار است، از خاتمی بیزار است»، «مرگ بر استبداد» و... استقبال خود از رئیس‌جمهور را به گونه‌ای متفاوت از سالهای گذشته ابراز کردند.

هنوز خاتمی در محل برگزاری مراسم حضور نیافته بود که شعارهایی در میان شرکت‌کنندگان رد و بدل می‌شد.

عده‌ای دست می‌زدند، عده سرود یار دبستانی و گروهی نیز سرود ای ایران را می‌خواندند، عده‌ای نیز با شعار درود بر سه سید فاطمی، خمینی، خامنه‌ای، خاتمی تعدادی دیگر نیز با فرستادن صلوات آمدن رییس جمهوری را انتظار می‌کشیدند.

بر روی دیوارهای محل برگزاری مراسم پلاکاردهایی نصب شده بود که بر روی آنها جملاتی در گرامیداشت روز دانشجو نوشته شده بود. اما آنچه بیش از هر چیز به چشم می‌خورد، دست نوشته‌های کوچکی بود که هراز چند گاهی و عموماً در مقابل دوربین‌های مدار بسته بالای دست‌ها گرفته می‌شد.

بر برخی از این دست نوشته‌ها عباراتی چون: آقای خاتمی برخورد با مفاسد اقتصادی به کجا کشیده شد؟، خاتمی پاسخگو کجاست؟، به امید روزی که در جامعه عدالت اجتماعی برقرار شود، اگر بتوانیم زور را تحمل نمی‌کنیم و ایستاده‌ام چو شمع مترسان ز آتشم، نقش بسته بود.

برهم زدن سخنرانی رئیس جمهور از اولین اهداف برخی از دانشجویان بود. این بار افرادی که تا دیروز به مخالفت با رئیس جمهور معرفی می‌شدند به حمایت از رئیس جمهور پرداختند.

بررسی این سخنرانی قابل توجه به نظر می رسد؛ خاتمی در این مراسم، سخنرانی کوتاهی درباره 16 آذر و ماندگاری آن انجام داد و بیشتر وقت جلسه به پرسش و پاسخ گذشت. آثار و نشانه‌های اعتراض عده ای از سوت زنان دیروز برای خاتمی از همان آغاز جلسه به چشم می‌خورد. اما خاتمی تلاش کرد تا بدون توجه به هیاهوهای این عده به سخنرانی خود ادامه دهد و فضا را آرام کند.

از آنجا که برای سخنرانی رئیس جمهور سالن نسبتا کوچکی را نسبت به جمعیت استقبال کنندگان پیش بینی کرده بودند، در حین سخنرانی، هجوم دانشجویانی که بیرون سالن بودند باعث شکسته شدن شیشه های درب سالن گردید که باعث شد عده ای از دانشجو به زحمت وارد سالن شوند. این اتفاق خود هیجاناتی را بوجود آورد.

عده ای از دانشجویان در هنگام سخنرانی خاتمی فریاد می‌زدند : « بسه دروغ، بسه دروغ»؛ که خاتمی پاسخ داد شما باید منطقی باشید. بعد از سخنان نماینده برخی از تشکل‌های دانشجویی، عده ای از دانشجویان فریاد زدند «‌مرگ بر دیکتاتور- خاتمی؛ تو به ما پشت کردی» که خاتمی پاسخ داد: نه هنوز رویم به طرف شماست. خاتمی ادامه داد: باید دموکراسی را قبول داشته باشیم. فقط دیکتاتورها هستند که غیر خودشان را قبول ندارند... ما باید عقاید مختلف یکدیگر را تحمل کنیم ... »‌؛ که عده ای شعار دادند: « باز دروغ، باز دروغ». رئیس جمهور با متانت گفت: « اگر بنای شما بر این است که من حرف نزنم من پا می‌شوم و می‌روم. اگر به من حق می‌دهید که حرف بزنم لطفا ساکت باشید و هرکس نمیخواهد برود بیرون تا کسان دیگر بیایند داخل». خاتمی همچنین گفت: «حالا نوبت من است»؛ عده ای شعار دادند «مزخرف، مزخرف». خاتمی گفت: «انشاءالله بعد از من کسانی خواهند آمد که خوب عمل خواهند کرد.»