تاریخ‌نگاران‌بزرگترین‌خادمان‌بشریت‌هستند

تدبیر24: 'حسام الدین آشنا ' روز سه شنبه در آیین رونمایی از مجموعه تاریخ شفاهی و تصویری ایران در عصر پهلوی دوم، با اشاره به اهمیت تاریخ، افزود: تاریخ به ما اجازه می دهد با گذشتگان خود زندگی کنیم؛ بدون اینکه با آنها بوده باشیم.

وی ادامه داد: مشکل تاریخ خوانان هستند؛ ما علاقه چندانی به تاریخ نداریم و همواره علاقه مندیم از صفر به زیرصفر مراجعه کنیم.

آشنا افزود: در انواع تاریخ پژوهی، نوعی تاریخ پژوهی است که به آن مورد پژوهش تاریخی می گوییم - یعنی از خرد به کلان - و در آن، گاه موضوع محور، و گاه فرد محور کار است.

وی ادامه داد: در تاریخ نگاری با محوریت فرد، گاه فرد زندگی نامه خود را می نگارد یا اینکه دیگران برای او زندگینامه می نویسند. کتاب 'معمای هویدا' نمونه ای از پژوهش توسط دیگران است؛ هر دوی این روش ها دارای ضعف های جدی هستند.

به عقیده آشنا، برای عبور از این ضعف ها، تاریخ شفاهی را اختراع کرده اند.

وی افزود: بین تاریخ شفاهی و مصاحبه های مورد نیاز برای تاریخ شفاهی و بازجویی، یک نسبت نزدیک وجود دارد، تنها تفاوت آنها این است که در بازجویی، فرد ملزم به پاسخگویی است، اما در مصاحبه فرد ملزم به پاسخگویی نیست و با اختیار خود پاسخ می گوید.

وی با اشاره به پروژه تاریخ شفاهی و تصویری ایران در دوران پهلوی دوم گفت: پنهان کاری در این پروژه وجود ندارد و سابقه مصاحبه کننده ها روشن است.

مشاور رییس جمهوری، نیاز به مدیریت انتقادی دانش، در جامعه را علت نیاز به تاریخ شفاهی عنوان کرد و گفت: مدتی است در سازمان ها اهمیت مدیریت انتقادی دانش روشن شده است ولی در بسیاری از سازمان های ما این موضوع شناخته شده نیست. تاریخ شفاهی کمک می کند که در سازمان ها مدیریت انتقادی دانش داشته باشیم.

مشاور رییس جمهوری گفت: در ابتدا این پروژه حاصل توافقنامه ای میان شبکه 4 سیمای جمهوری اسلامی و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است.

آشنا با اشاره به کشف های 'حسین دهباشی' در پروژه تاریخ شفاهی و تصویری ایران دوران پهلوی دوم گفت: او نه فقط هزینه مالی کرد، بلکه هزینه های بسیار سنگین تر از تصور را در زندان های فدرال آمریکا پرداخت کرد. وی دو ماه در زندان در بخش انفرادی و نیز بخش عمومی به جرم ناکرده و اتهام ناروا مواجه شد.

وی ادامه داد: نتیجه این هزینه از دست رفتن خیلی از چیزها برای وی بود، اما کار خوب به آسانی به دست نمی آید.

آشنا گفت: از پشت میز نشستن فرد، اثر ماندگاری خلق نمی شود، اما هزینه دیگری که دهباشی پرداخت کرد، اتهام در داخل کشور بود.

وی افزود: عده ای از ما وقتی از تاریخ پهلوی صحبت می کنیم در این تاریخ جز خیانت و عیاشی به دنبال چیزی نمی گردیم و انتظار داریم نیمه پنهان این تاریخ منتشر شود. دهباشی در این پروژه به کشفیاتی رسید که پذیرش آنها در داخل برای ما سخت است، او در این پروژه کاشف شوکران است.

آشنا ادامه داد: او کاشف این است که مسئله کشورداری ما واحد و مستمر است. جاهلان در یک موضوع همه پاسخ غلط می دهند و مهم نیست که ریش داشته باشند یا کراوات، کسانی که حاضر نیستند برای یک تصمیم در سطح ملی و سرنوشت ساز احساس مسئولیت کنند و به اندازه ساخت یک خانه برای خود وقت صرف کنند، اینها کشور را به باد می دهند و هیچ ربطی به ادعاهایشان ندارد.

وی افزود: کسانی که معنای نمایندگی از یک ملت را نمی فهمند، که پول مردم است که درباره آن تصمیم می گیرند، فرقی نمی کند ادعای عدالت بکنند یا تمدن بزرگ.

آشنا در ادامه گفت: کشف دومی که دهباشی در این پروژه انجام داد این بود که ساختار بروکراسی کار خود را می کند و عوامل دولتی توانایی اندکی دارند، این ساختار دولت است که بسیاری از روش ها را به دولت ها دیکته می کند، به این معنا حتی اگر در یک کشور انقلاب کرده باشید، ولی اگر در ساختارهای دولت تغییر ایجاد نشود، نمی توان شاهد تغییر چندانی بود و او این مهم را کشف کرد.

وی افزود: آخرین کشفی که دهباشی کرد این بود که دسترسی به حقیقت در تاریخ بسیار دشوارتر از این است که پنداشته شود، پروژه تاریخ شفاهی و تصویری ایران، برنامه ای ملی است و نداشتن درک ملی از آن باعث شد این قدر این پروژه طول بکشد.

آشنا، انتشار این مجموعه را اثر یک درک ملی دانست و گفت: این اثر حداقل سه بار در آستانه انتشار قرار گرفت ولی هر بار به دلیل نداشتن درک ملی انتشار نیافت.

مشاور فرهنگی رییس جمهوری با بیان نگرانی خود، گفت: اساس این پروژه مصاحبه های تصویری و با کیفیت بالا است و برای صدا و سیمای ایران انجام شده است.

وی گفت: امیدوارم مستندهای فردمحور به مستندهای موضوع محور تبدیل شود، یعنی ما سیاست های اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و نظامی دوران پهلوی را نیز استفاده کنیم و بتوانیم مستندهایی تولید کنیم که نسل جوان بهتر با آن دوران آشنا شود.

حسام الدین آشنا از صدا و سیما خاضعانه درخواست کرد که اجازه ندهد پروژه تاریخ شفاهی و تصویری دوران پهلوی دوم دستاویزی برای جنگ های کوچک شود.

وی گفت: شبه مستندهای 'بی بی سی' و شبکه 'من و تو ' در مقابل عظمت این پروژه کوچک هستند.

آشنا اظهار کرد: ما امروز بیش از هر زمان دیگری به تاریخ شفاهی نیاز داریم و تا وقتی که مسئولان جمهوری اسلامی زنده و سلامت و قابل مصاحبه هستند بیاییم تاریخ شفاهی این دوران را بنویسیم و آن را به فردا وا نگذاریم.

وی تصریح کرد: ما به عنوان مسئول در دوران مسئولیت و بعد از آن اعلام کنیم که با ما مصاحبه شود تا برای نسل های بعدی بماند.

برنامه تاریخ شفاهی ایران، عصر پهلوی دوم، مجموعه ای از ده ها گفت و گوی پژوهشی با تصمیم سازان و بازیگران اصلی عصر دوم پهلوی است که از 600 ساعت مصاحبه صوتی و تصویری و 1700 ساعت مصاحبه صوتی، 4000 قطعه عکس و 20 هزار سند تازه یافته از مجموعه اسناد شخصی مصاحبه شوندگان، اسناد وزارت امور خارجه آمریکا، آرشیو بریتانیا، اسناد ساواک، اسناد کارگزینی ارتش و اسناد ضد اطلاعات ارتش است.

این چهار عنوان کتاب با عناوین حکمت و سیاست، ( تاریخ شفاهی زندگی و آثار سید حسین نصر)، فرماندهی و نافرمانی ( تاریخ شفاهی زندگی و آثار فرمانده خلبان شاپور آذربرزین)، آیندگان و روندگان ( تاریخ شفاهی زندگی و آثار داریوش همایون) و اقتصاد و امنیت ( تاریخ شفاهی زندگی و آثار علینقی عالیخانی) تدوین و تالیف شده است.

این مجموعه پس از حدود 10 سال پیگیری و تلاش، اینک گنجینه ای دست اول ، کم نظیر و ارزشمند از تجارب ، کامیابی ها و ناکامی های حکومت داری در این دوره است.