بوکوحرام در غرب آفریقا؛ وحشت کنونی و تهدید آتی

تدبیر24: آفریقا این روزها عرصه جولان گروه های تندرو شده است.

از مصر، لیبی و الجزایر در شمال و کنیا و سومالی در شرق تا آفریقای مرکزی و جمهوری دموکراتیک کنگو در قلب قاره سیاه درگیر تنش های برآمده از این گروه ها است.

اما در غرب آفریقا گروه تکفیری «بوکوحرام» بیش از یک دهه است که یکه تازی می کند.

این گروه که نام آن در زبان هوسایی به معنای «تحصیل به شیوه غربی ممنوع» است، پایگاه مرکزی خود را در نیجریه قرار داده که پرجمعیت ترین کشور قاره آفریقا و از تولیدکنندگان بزرگ نفت است.

همسایگان نیجریه به ویژه نیجر، چاد و کامرون نیز از تیررس اقدام های تروریستی اعضای این گروه به دور نبوده و از این رو، رهبران این کشورها برای مبارزه با بوکوحرام هماهنگی هایی صورت داده اند.

گرچه این گروه اندیشه های تکفیری خود را زیر لوای اسلام گسترش می دهد با این همه، طی این سال ها هم مسلمانان و هم مسیحیان را هدف یورش و کشتار قرار داده است.

اینک نیز همزمان با جشن های سال نو میلادی بیم آن می رود بار دیگر این گروه حمله به اجتماع مسیحیان را که نزدیک به نیمی از جمعیت 175 میلیون نفری نیجریه هستند، برنامه ریزی کند.

سوم دی نیز تارنمای «جریان ملی آزاد لبنان» به نقل از مقام های ارتش نیجریه نوشت اطلاعاتی درباره احتمال حمله بوکوحرام به جشن های کریسمس در استان «بورنو» به ویژه شهر «مایدورگوری» به دست آمده و از این رو، محدودیت هایی در حرکت وسایل نقلیه اعمال شده است (1).

بوکوحرام بیشتر در مناطق شمالی و شرقی نیجریه فعالیت می کند که محل سکونت مسلمانان است و حتی به پیروی از گروه تکفیری- تروریستی «داعش» که در عراق و سوریه می تازد، در آن مناطق اعلام خلافت کرده است.

با این همه، بمبگذاری ها و حملات انتحاری بوکوحرام در سراسر این کشور گسترش یافته و بسیاری از مساجد، کلیساها، مراکز آموزشی و نظامی، بازار و... را ویران کرده است.

این گروه فروردین امسال با یورش به خوابگاه یک مدرسه و ربایش بیش از 300 دانش آموز دختر دور تازه اقدام های خود را آغاز کرد.

یکی از رهبران محلی شهر مایدوگوری، یکم دی ماه به تارنمای «بوابه آفریقا الاخباریه» لیبی خبر داد بوکوحرام افزون بر ربایش نوجوانان، جوانان بسیاری را برای جنگیدن یا حمله های انتحاری به کار گرفته است.

«ابوبکر معاذو» کارشناس منطقه غرب آفریقا، نیز با اشاره به اقدام های یک سال گذشته این گروه تاکید کرد «تردیدی نیست بوکوحرام در سال 2014 میلادی دورانی طلایی را گذراند» (2).

ربایش دختران دانش آموز بیش از همه، مورد توجه کشورهای منطقه ای و غربی قرار گرفت و همین امر، جرقه افزایش مداخلات نظامی خارجی را به بهانه مبارزه با بوکوحرام زد.

دولت نیجریه نیز که آن زمان عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد بود، سرانجام پس از مدتها سکوت و بی تحرکی، به نشان دادن واکنش وادار شد که البته بخشی از این امر به بالا گرفتن انتقادهای داخلی و بین المللی از «گودلاک جاناتان» رییس جمهوری کنونی این کشور، برمی گشت؛ فردی که انتخابات ریاست جمهوری بیست و پنجم بهمن ماه امسال را در پیش دارد.

در این میان، همراهی رهبران برخی قبایل محلی و حتی نظامیان و صاحب منصبان اداری با این گروه مبارزه با بوکوحرام را به تاخیر انداخت.

البته دلیل دیگر برای توجه بیش از پیش به بوکوحرام، پا گرفتن داعش در خاورمیانه و پیامد اقدام های آن بود که به گفته «جاکوب زن» پژوهشگر موسسه آمریکایی «جیمز تاون»، اندیشه های آن بر گروه های تروریستی فعال در آفریقا تاثیر زیادی داشته است.

وی بیست و دوم آذر در گفت و گو با شبکه «اسکای نیوز» امارات گفت: با وجود اینکه بوکوحرام از «القاعده مغرب عربی» کمک های بسیاری گرفت اما به تازگی از دکترین نظامی و اندیشه های گروه داعش تاثیر زیادی پذیرفته و اقدام های رهبر این گروه را تایید کرده است.

«پیتر فام» رییس مرکز آفریقا در «شورای مطالعات آتلانتیک» در واشنگتن، نیز اقدام های این 2 گروه در پیشروی جغرافیایی، اعلام خلافت و برافراشتن پرچم مشابه را از دلایل همسویی بوکوحرام و داعش برشمرد (3).

از سوی دیگر، فعالیت این گروه های تندرو، سیل آوارگان را روانه کشورهای همسایه کرده است.

به گزارش یکم دی ماه تارنمای بوابه آفریقا الاخباریه به نقل از نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، در سال جاری میلادی شمار شهروندان نیجریه ای که به پایگاه های پناهندگان سازمان ملل پناه برده اند، به بیش از یک میلیون و 500 هزار نفر رسید (4).

شمار زیادی از پناهندگان به نیجر رفته اند که به نوشته بیست و سوم آذر تارتمای دفتر هماهنگی امور انسانی سازمان ملل متحد فقط 90 هزار نفر در منطقه فقیرنشین «دیفا» در نیجر ساکن شده اند (5).

بی تردید این آوارگان که در مناطق داخلی و کشورهای منطقه پراکنده شده اند، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی فراوانی را با خود همراه خواهند داشت که شاید کمبود مواد غذایی، سطح پایین بهداشت و همه گیری بیماری هایی مانند ابولا و... از کوتاه مدت ترین آنها است.

از این رو، گرچه فعالیت های بوکوحرام سدی بزرگ پیش روی توسعه نیجریه به عنوان پرجمعیت ترین و نفتخیزترین کشور آفریقا است اما این موضوع ابعادی منطقه ای یافته و دامان کشورهای غرب آفریقا را گرفته است (6).

با این همه، به نظر می رسد هنوز اراده کافی برای مبارزه با بوکوحرام وجود ندارد.

بوکوحرام طی بیش از یک دهه برای نیجریه یک مساله امنیتی بوده اما با وجود فراز و نشیب های بسیار، به قدرت نظامی، اطلاعاتی و عملیاتی خود افزوده است.

از سوی دیگر، گستره فعالیت های این گروه از نیجریه فراتر رفته است و همسایگان را در منطقه راهبردی خلیج گینه که از زمان های دور مورد توجه کشورهای غربی به ویژه آمریکا بوده، به چالش کشانده است.

البته در این میان، ضعف دیرین نظام حکومتی در کشورهای آفریقایی که سالهای پیاپی مستعمره غرب بوده اند، در همسنجی با داعش فضا را برای فعالیت گروه های تندرو فراهم تر کرده است.

گروه داعش گرچه قلب خاورمیانه را هدف قرار داده اما با سدهای بزرگی مانند جمهوری اسلامی ایران و پایداری رهبران مذهبی و گروه های قومی و مردمی در کشورهای عراق، سوریه و لبنان روبرو شده است.

در برابر، بوکوحرام در منطقه ای قرار گرفته است که کشورهای آن به ویژه طی چند سال گذشته پس از بی ثباتی ها، کودتاهای نظامی، سرنگونی های سیاسی و... از ضعف قدرت امنیتی رنج می برند و فقط گسترش شاخه های وابسته به القاعده مغرب عربی را به تماشا نشسته اند.

گوشه ای از ناکارآمدی دولت های آفریقایی و در نتیجه افزایش شکاف های اجتماعی، اقتصادی، قومی و مذهبی، در رویارویی با گروه بوکوحرام نمایان شده است؛ گروهی که هر روز جوانان ناخرسند بیشتری را به خود جذب کرده و با بهره گیری از درآمد حاصل از قاچاق، گروگانگیری و... سلاح های پیشرفته تری برای خود تدارک می بیند.

در چنین شرایطی، پیامد فعالیت چنین گروه هایی که نمونه آن را در ربایش اعضای خانواده برخی مقام های دولت کامرون دیدیم، برخی دولت های ضعیف را وامی دارد برای فرار، دست به دامان کشورهای غربی شوند تا در ازای واگذاری زمین و توانمندی های اقتصادی و اطلاعاتی خود، شاید اندکی بر عمر دولت بیفزایند؛ غافل از اینکه چهره نوین استعمار تجاری، علمی و فرهنگی با خزشی نرم، زیر پوست منطقه غرب آفریقا را تهی خواهد ساخت.

در چنین فضایی باید گفت که غرب آفریقا باید در آینده ای نه چندان دور منتظر فاجعه ای دردناک با ابعادی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باشد.

------------------

منابع:

1- http://www.tayyar.org/Tayyar/News/PoliticalNews/ar-LB/nigeria-christmas-ca-05.htm

2- http://www.afrigatenews.net/content/

3- http://www.skynewsarabia.com/web/article/709071/

4- http://www.afrigatenews.net/content/

5- http://arabic.irinnews.org/Report/4607/

6- http://www.aljazeera.net/knowledgegate///