عربستان و دیپلماسی تکمیلی ایران

تدبیر24: منطقه خاورمیانه جغرافیای عبور نظم جهانی از یک وضع کهن به وضعی نو است. سده گذشته میلادی شاهد پیروزی غرب در دو جنگ جهانی علیه کشورهای رقیب بود به گونه‌ای که آمریکا توانست به عنوان ابرقدرت باقیمانده از نظم کهن جهانی زمینه‌ساز ایجاد فضای تحرک از مسیر اروپا به سمت آسیا شود. آینده‌پژوهان درسال 1995 درسناریوهایی که برای آینده دنیا آماده کردند و عنوان‌هایی چون دنیای پردردسر گالیور، چینج‌هان ونبردهای اطلاعاتی بر آن نهادند بر این باور بودند اگر آمریکا ودولت های غربی نتوانند زمینه‌های عبور از خاورمیانه را درجهت کنترل بر آسیا فراهم کنند، باید منتظرآن باشند که سده آمریکایی به هزاره آسیایی بپیوندد. به معنای دیگر اگر آمریکا و اروپا در یک همکاری مستمر در جهت گذر از خاورمیانه به سمت آسیای خاوری وارد عمل نشده و زمینه‌های کنترل رقبای آسیایی خود را فراهم نسازند، باید منتظر افول آینده خود در آسیا باشند. از این جهت بود که خاورمیانه به عنوان تونل عبور به نظم نوین جهانی ازوضعیت کهن به وضعیت جدید مطرح شده است. در خاورمیانه به عنوان منطقه جغرافیایی بسیارمهم که امروز«هارتلند نو»خوانده می‌شود دو قدرت بزرگ وجود دارد که در کنارآنها قدرت های دیگری در حال ظهور و شکوفایی هستند. این دو قدرت بزرگ عبارتند ازایران و عربستان که درکنارآنها ترکیه جدید و نه «ترکیه عثمانی» در حال قدرت‌گیری است. در این تونل تنها قدرت چالش‌برانگیز در برابر غرب، ایران است. ایران کشوری است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در برابرغرب چالشهای بسیارشدیدی را به نمایش گذاشته است. براساس سه دهه استهلاک میان ایران وغرب است که از سوی تئوریسین‌های امنیتی آمریکا، تئوری جنگ نامتعادل علیه ایران نیز مورد توجه قرارگرفته است. درتئوری جنگ نامتعادل با بزرگنمایی قدرت رقیب وآسیب‌پذیری مجازی برای قدرت خودی بر آن می‌شوند که با توجه به رویکردهای رسانه‌ای و ابزارهای موجود در این زمینه تصویری از قدرت رقیب ترسیم کنند که این قدرت درمقام رقیب معرفی شده و درچارچوب یک دکترین دشمن و رقیب خطرناک، زمینه‌های اجماع منطقه‌ای و بین المللی علیه آن کشور فراهم شود. در این زمینه بود که ایران در چارچوب منطقه‌ای با دکترین ایران‌هراسی و در چارچوب بین المللی با دکترین اسلام‌هراسی مورد هجوم جنگ نا متعادل قرارگرفت. دربسترهمین معنا بود که با روی کارآمدن اوباما و رویکرد قدرت هوشمند آمریکایی ما شاهد ایجاد فضای مثبت درباره ایران بودیم چرا که آمریکا تلاش کرده درزمان اوباما مسائل را بیش ازآنکه درچارچوب رویکردهای مستقیم با کشورهای هدف دنبال کند با رهیافت غیرمستقیم وایجاد فضای مثبت درجهت رقابت میان قدرتهای منطقه‌ای هزینه‌های خود را درخاورمیانه کاهش دهد. اینجا بود که شاهد زمینه مستعد همگرایی دولت عربستان با آمریکا درجهت مدیریت اعمال فشاربیشتر بر ایران دردهه گذشته بودیم. ازاین جهت دولت عربستان با توجه به رقابت سنتی که با ایران دارد و فرازونشیب های تاریخی که در منطقه طی شده است به عنوان کشوری که مستعد پذیرش این تحرکات بود، گامهایی حتی جلوتر از آمریکا برداشت. به گونه‌ای که بتواند زمینه های مدیریت بیشتر ایران را فراهم سازد. تاسیس داعش توسط سیستمهای امنیتی موجود در کشورهای منطقه ازجمله عربستان وحمایت از معارضان دولت بشاراسد درسوریه مسئله و مقوله‌ای به نام نفت و مدیریت کاهش قیمت نفت درهنگامه بزنگاه‌های موجود پرونده هسته‌ای و مقولاتی چون رودررویی با ایران درحوزه خلیج‌فارس ازاول انقلاب نیز با تاسیس شورای همکاری خلیج‌فارس از نمونه‌های تحرکاتی است که عربستان در این زمینه انجام داده است. اما ایران از یکسو خواهان آن است که با تعامل سازنده با عربستان زمینه های همگرایی یک دولت اسلامی ومنطقه‌ای را درجهت حفظ ثبات سیاسی درمنطقه و توسعه ثبات اقتصادی و فرهنگی نوعی وحدت اسلامی ایجاد کند و دراین زمینه با وجود فشارهای زیاد عربستان همواره ازخود خویشتنداری نشان داده است. اکنون هم به نظر می‌رسد ایران باید در زمینه مسائل موجود با کشورعربستان سیاستهای تکمیلی دیگری را نیز آزمایش کند.