اوضاع آشفته لیبی به کدام سو خواهد رفت؟

تدبیر24:اختلاف بر سر قدرت و درآمد نفت لیبی. این اختلافات به سود چه کسی است؟ آیا پس از گذشت سه سال و نیم از سقوط معمر قذافی، لیبی رنگ آرامش را به خود دیده است؟ چرا جنوب لیبی تبدیل به پایگاه تروریست ها شده است؟ برخی دلایل وجود بحران در این کشور را در این تحلیل می خوانید.

جنگ داخلی لیبی روی کنترل بنادر کلیدی نفتی متمرکز است .با وجود اطمینان سازمان ملل در مورد پیشرفت مذاکرات برای پایان دادن به جنگ داخلی، درگیری ها افزایش یافته است و هر دو طرف مذاکره فاصله بسیار زیادی از هم دارند.

حمله نیروهای فجر لیبی برای تسخیر بنادر نفتی یکی از بزرگترین و قطعا سرنوشت سازترین علملیات در شش ماه گذشته بوده است.

این حمله چندی پیش توسط نیروهایی با بیش از 300 هزار خودروی مسلح از شرق به پایگاه های اطراف سرت به منظور تسخیر سیدره بزرگترین پایانه نفتی کشور و راس لانوف بزرگترین پالایشگاه که در دست دولت به رسمیت شناخته شده در توبراک (طبرق) است صورت گرفت.

به گزارش آژانس انرژی امریکا، با افزایش ذخایر شیل اویل لیبی به 74 میلیارد بشکه، این کشور رتبه پنجم ذخایر شیل اویل جهان را کسب کرد.در این رتبه بندی لیبی پس از روسیه، امریکا، چین و آرژانتین قرار دارد.لیبی یکی از اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک)  است.

گزارشات میدان جنگ بسیار آشفته و مبهم است. 90 درصد درآمد کشور ناشی از صادرات نفت است و کنترل بودجه در اختیار دولتی خواهد بود که بنادر نفتی را کنترل می کند.

به نظر می رسد حمله نیروهای فجر عکس العملی است به اظهارات عبدالله الطینی (نخست وزیر دولت رسمی) مبنی بر خارج کردن دارایی های نفتی از کنترل کنگره ملی. تا کنون درآمد نفت لیبی به بانک مرکزی که در طرابلس قرار دارد پرداخت می شد.اما الطینی گفت این انتقال شروعی برای جلب اطمینان مشتریان خارجی است.تاجران بین المللی نفت به دردسر افتاده اند و برای آنها مشخص نیست که باید با کدام دولت معامله کنند.برخی منتظرند که به زودی یک "شرکت نفتی شرقی" مجزا برای فروش نفت تحت کنترل دولت توبراک تشکیل شود.

این اقدام الطینی امکان پذیر است. زیرا دولت او دولت به رسمیت شناخته شده بین المللی است و بنابراین مالک درآمد نفت  است. نیروی فجر لیبی می داند حتی در صورت تصرف بنادر نمیتواند نفت را بفروشد مگر اینکه سازمان ملل وضعیت به رسمیت شناختن لیبی را تغییر دهد. اما به دست گرفتن بنادر می تواند کنترل میزان صادرات نفت را که اهرم مهمی برای تقسیم قدرت است را به آنها بدهد.

هم اکنون لیبی دارای دو دولت مستقل و دو مجلس جداگانه است.در ماه اوت امسال مخالفان دولت، پایتخت لیبی ، طرابلس را اشغال کرده و دولت قانونی این کشور را به شرق لیبی (توبراک، طبرق) راندند. از آن زمان به بعد دولت مخالفان لیبی عمر الحسی را به نخست وزیری برگزید و مجلس تشکیل داد.جامعه بین الملل همچنان عبدالله الطینی را به عنوان نخست وزیر دولت لیبی به رسمیت می شناسد.با این وجود دولت مخالفان توانسته کنترل بسیاری از وزارتخانه ها را در طرابلس به دست بگیرد.

اوضاع در شرق و غرب لیبی آشفته است.

در شرق دولت رسمی قسمت عمده ای از شهر سیرنایکا که مرکز آن شهر بنغازی است و بخش مهمی از چاه های نفت در آنجا قرار دارد را کنترل می کند.دولت اقدام به محاصره شهر بنغازی و شهر ساحلی درنه کرد،جایی که به گفته امریکا هم اکنون گروه داعش در آنجا حضور دارد.

در غرب اوضاع آشفته تر است.با خروج یگان های زنتان،نیروهای فجر در ماه اوت کنترل طرابلس را به دست گرفتند، از آن زمان هر دو طرف با جبهه های نابرابر به سمت جنوب طرابلس به موازات مرزهای ساحلی به جنگ پرداختند.شبه نظامیان در یک سری از شهرهای ساحلی من جمله مصراته،زاویه و زواره به حمایت نیروهای فجر برخاستند، در حالی که برخی قبایل داخلی مانند ورشفانی حمایت خود را از دولت رسمی اعلام کردند.

گزارشات دقیقی مبتنی بر میزان خسارات و تلفات ناشی از جنگ وجود ندارد.به گزارش سازمان ملل صدها مبارز کشته و هزاران لیبیایی بی خانمان و آواره شده اند.

فرماندهان هر دو طرف به دلیل محدودیت نیروهایشان درمانده شده اند.اکثر یگان های مبارز شبه نظامیانی هستند که آموزش اندکی دیده اند و فاقد ساختار عملیاتی هماهنگ هستند.همچنین سرویس های لجستیکی و خدماتی برای اجرای عملیات های طولانی مدت وجود ندارد.

کشور لیبی در وضعیت پیچیده ای به سر می برد. بخش اعظم بحران موجود،ناشی از اختلافات قبیله ای و منطقه ای است که امتیاز بزرگی برای عوامل خارجی همچون کشورهای غربی، امارات و قطر که منافع مستقیمی در این کشور دارند و چشم طمع به ثروت عظیمش دوخته اند، محسوب می شود. قطر حامی همه جانبه اخوان المسلمین و گروه های جهادی لیبی است و سعودی ها و اماراتی ها مخالف قدرت یابی اخوانی ها در کشورهای اسلامی هستند.حمایت امریکا از افرادی چون خلیفه حفتر،ژنرال بازنشسته ارتش که نیرو های اسلامگرا وی را دستنشانده غرب و عامل اجرای سناریوی کودتای مصر در لیبی می دانند، عامل اعلام جهاد توسط برخی گروه های جهادی علیه ارتش و دولت شده است.

در مناطق شرقی و غربی اختلافات عمیقی بر سر حمایت از این ژنرال غربگرا وجود دارد.در شرق اکثر قبایل و گردان های نظامی و در غرب تنها شهر مصراته هم پیمان او هستند.

حضور گروه های مختلف سیاسی و شبه نظامی و ناهماهنگی بین آنها بر پیچیدگی اوضاع افزوده است و تا زمانی که مسائل مهمتری همچون عراق و سوریه در صدر توجه جهان وجود دارد اوضاع به همین منوال باقی خواهد ماند.