خانه پدری؛ نگاه مترقی به زن پس از انقلاب

تدبیر24: آخرین ساخته بلند سینمایی 'کیانوش عیاری' را باید یک ملودرام تراژیک برشمرد. داستانی که در طول 5 دهه وضعیت زن را ارزیابی کرده و نهایتاً به این نتیجه می رسد که انقلاب اسلامی ایران سهم مثبت و ارزنده ای در نگاه به وضعیت به زن داشته است.

در تاریخ امروز، حتی در پیشرفته ترین نظام های مدنی دنیا نیز اجحاف های غیرقابل انکاری نسبت به زنان و دختران می شود و کسی هم نمی تواند منکر آن باشد حال آن که ایران نیز به عنوان بخش از این جغرافیای نگاهی، مستثنی از این رویداد نیست.

اما هنر عیاری در به تصویر کشیدن این میزان از خشونت و شدت و ضعف هایی که این نگاه به زن دارد در طول 5 دهه، ستودنی است. او در به تصویر کشیدن چنین خشونتی تنها در یک صحنه استفاده ای اندک از زبان تصویر می کند و خشونت های ابزاری را از طریق بصری بیان نمی کند و در ادامه بیشتر در قالب دیالوگ است که مخاطب در بطن این میزان خشونت قرار می گیرد.

نقطه قوت ماجرا آن جایی است که فیلم، عملا عطف های مصطلح داستانی خود را حذف کرده و با در پیش گرفتن یک روال یکسان از ابتدا تا پایان اثر، هیجان کاذب یا شعارگونه ای را خلق نمی کند کما اینکه تعلیق، به قوت خود باقی مانده و اثرات آن کمرنگ نمی شود و زمانی که فیلم به انتهای خود می رسد، این تعلیق، همچنان رگه ها و جاذبه های اسرارآمیز خود را حفظ کرده و ذهن مخاطب را تا مدت ها به خود درگیر می کند.

آن چه در 'خانه پدری' می گذرد، بیش از آن که ریشه در مباحث جامعه شناختی و روانشناسانه داشته باشد، یک نمود فرهنگی آشکارا را بیان می کند. یک دگردیسی فرهنگی ارتقاء یافته از هژمونی نگاه های مردان و خانواده ها به زن و تغییر آهسته و متمایل این نگاه به رافت که در لایه های اجتماعی و حوادث مختلف جامعه مطرح شده و سال به سال و برهه به برهه، معنایافته تر و عمیق تر می شود و در انتها می بینیم که کار به نکوهش و مذمت این رفتار ناپسند نیز می رسد.

بنابراین پیام 'خانه پدری'، بیش از هر چیزی، رد افراط و خشونت است و حال عجیب آن که این فیلم که اصلاً در بیان مفاهیم و نمادهای خود غامض عمل می کند، چطور برخی ها را در مقام مخالفت با پیام های خود می بیند!!!

از پیام عمیق فیلم هم که بگذریم می بینیم که فیلم عیاری، پارامترهای سینمای حرفه ای را به خوبی رعایت می کند. ریتم یکسان و مطابق با اندازه تعلیق فیلم در کنار قاب های تاثیرگذار و البته فیلمنامه ای که مشخص است ریزه کاری هایش، زمان بسیاری برده، از این فیلم یک اثر ایستا و قوام یافته خلق می کند که اثرگذاری آن، تاریخ مصرف محدودی ندارد.

و مورد مهمتر از اینها این که، عیاری چقدر زیبا توانسته از دل درام، به سایه روشنی از معنای تراژدی برسد اما وقت خود را صرف تبیین مبانی تراژیک نکند. به عبارت دیگر، آنچه در داستان رخ می دهد، داستانک های مربوط به یک خانواده در طول 5 دهه است اما نتیجه ای که از آن برمی خیزد، حکم یک تراژدی منحصر به فرد و متاثر کننده ای را دارد که ابزار آن در دل فیلم نشان داده نمی شود البته به جز یک سکانس ابتدایی فیلم که خیلی زود رخ می دهد و فیلم نه به پیشواز آن می رود و نه در مقاطع بعدی، به آن استناد بصری می کند و تنها در چند جا، اشاراتی در حد چند دیالوگ می کند. اتفاق خارق العاده ای که نمی توان از قبل آن، منکر توانمندی های عیاری نویسنده شد.

آنچه به نظر می رسد اینکه بدون شک این برخوردهایی که با فیلم شریف 'خانه پدری' شده قطعا پسندیده مقام این فیلم نیست. فیلم نه قصد آسیب شناسی دارد و نه قصد شعاردهی. تنها قصد انتقال یک پیام فرحبخش در انتقال یک انقلاب فرهنگی در ملت ایران را دارد که به بهترین و هوشمندانه ترین شکل ممکن به تصویر کشیده می شود و فیلم در راه انتقال این مبنا، حتی مقاربتی هم به خطوط قرمز پیدا نمی کند.

فیلم عیاری، یکی از بهترین ملودرام هایی است که در چند سال اخیر به تصویر کشیده شده است که می تواند هارمونی معناداری میان آنچه در فیلم به لحاظ زبان بصری رخ می دهد و آنچه از فیلم می خیزد به عنوان زبان مفهوم برقرار کند و از این حیث، یکی از نوادر سینمای ایران لحاظ می شود.

خانه پدری اتفاق منحصر به فردی ست که نمونه های مشابه آن در سینمای ملی شاید به تعداد انگشتان یک دست نیز نرسد.

فیلم 'خانه پدری' که قصه اتفاق های یک خانه قدیمی را از سال ۱۳۰۸ (اواخر دوره قاجار) تا ۱۳۷۹ روایت می کند با بازیگرانی همچون مهدی هاشمی، شهاب حسینی و مهران رجبی، ناصر هاشمی، مینا ساداتی، نازنین فراهانی و... در چند اپیزود ساخته شده و مسائل و مشکلات زنان ایران را در هفتاد سال اخیر به تصویر کشیده است.

در این فیلم ناصر هاشمی (نقش کودکی) و مهدی هاشمی (نقش بزرگسالی) کاراکتر اصلی این فیلم را، که روایت زندگی اش از پانزده تا هشتاد سالگی به تصویر کشیده شده، بازی می کنند.