سکانس‌آخر "توقیف" چیست؟

تدبیر24: "خانه پدری هيچگونه حاشيه سياسي و امنيتي ندارد. ما نيز از بعد فرهنگي به اكران اين فيلم نگاه مي كنيم اگر اين فيلم يك يا دو صحنه خشونت بار را نداشت به اکران عمومي در مي آمد. ولي به دليل لطمه خوردن فيلم نامه امكان حذف اين صحنه وجود ندارد. به همين جهت و به دلايلي كه ذكر شده مخالفت هايي در چند سال گذشته درباره اكران فيلم از سوي افراد براي عدم  اكران وجود داشته است كه هنوز هم ادامه دارد. ولي فشار خاصي براي جلوگيري از اكران خانه پدري نبوده است و اين فيلم در سينماهاي خاص اكران خواهد شد."

به گفته نوش آبادی با اكران محدود اين فيلم در گروه هنر و تجربه براي مخاطبان خاص و در گروه سني مشخص موافقت شده است. شوراي بازبيني آثار سينمايي هم اين فيلم را تاييد كرده و اجازه اكران آن در گروه هنر و تجربه صادر شده است. به گفته وی اين فيلم در گروه هنر و تجربه  توقيف اكران نشده بلكه اكران آن به تعويق افتاده است.

سکانس‌آخر
درام "خانه پدری" در صف اکران
خانه پدری چهار سال در صف اکران ایستاد. با آنکه تمام مراحل ساخت با مجوز از سوی وزرات فرهنگ و ارشاد انجام شده بود اما پس از اتمام کار، مخالفان در برابر اکران آن ایستادند.

"ما پولش را داده ایم، نمی خواهیم پخش شود!" در ابتدا این جمله از سوی تهیه کننده مشترک فیلم بود که مانع روی پرده رفتن فیلم عیاری شد. اما پس از آن عده ای دیگر نیز با اتهام هایی همچون " سیاه نمایی" و یا " به تصویر کشیدن خشن ترین سکانس تاریخ سینمای ایران" در برابر اکران خانه پدری ایستادند.

به دلیل مخالفت‌ها قرار شد تا ساخته کیانوش عیاری به صورت محدود و با شرط سنی اکران شود. اما عمر اکران آن تنها هشت سانس به طول انجامید و به دنبال اعلام مخالفت کمیسیون فرهنگی مجلس این فیلم دوباره به صف انتظار برای اکران بازگشت.

تاریخ توقیف و عدم دریافت مجوز اکران و پایین کشیده شدن فیلم از روی پرده در سینمای ایران، به دهه شصت بازمی گردد. بنا بر آمار نزدیک به 200 فیلم در آرشیو فیلم های سینمایی ایران جای گرفته که مهر توقیف بر آنها زده شده و هیچ گاه به نمایش درنیامده اند.

بیشترین فیلم های توقیف شده مربوط به سال های 84 تا 88 است و فیلم های کارگردانان سرشناسی همچون عباس کیارستمی، کمال تبریزی، جعفر پناهی، مانی حقیقی و... در میان آن ها دیده می شود.

برخی از این فیلم به دلیل ممیزی و خدشه ممیزی‌ به کلیت فیلم، اکران نشدند؛ اتفاقی که برای خانه پدری هم افتاد و عیاری حاضر نشد که صحنه مورد بحث منتقدان را از فیلمش حذف کند.

به گفته وی: "این اصلاحات ویرانگر هستند و با اعمال آنها هستی فیلم «خانه پدری» زیر سوال می‌رود، چرا باید آبشخور اصلی یک فیلم که صحنه قتل دختری توسط پدر و برادرش است، حذف شود؟ با حذف این صحنه دیگر از «خانه پدری» چیزی باقی نمی‌ماند."

سیاه نمایی

واژه ای که مخالفان بیش از همه به عنوان دلیل ایستادگی شان اعلام می کنند"سیاه نمایی" است. واژه ای که به دلیل ابهام و ایهام، دایره وسیعی از فیلم های ساخته شده کارگردانان ایرانی از  طیف‌های مختلف سیاسی و فرهنگی را در بعد از انقلاب در بر گرفته است.

در خصوص فیلم عیاری ده دقیقه ابتدایی صحنه کشته شدن دختر توسط پدر و برادرش به بزرگ ترین عامل حاشیه ساز تبدیل شده است. منتقدان حتی این سکانس را وحشتناک ترین و خشونت آمیز ترین سکانس ساخته شده سینمای ایران نامیدند که به شدت مخاطب را تحت تاثیر قرار داده و اثری منفی بر وی می گذارد. مخالفان گفتند این فیلم با آنچه که در واقع جامعه ما اتفاق می افتد فاصله دارد.

عیاری در پاسخ به این انتقادها با بیان این که "اين فقط و فقط يك بهانه‌گيري است و هيچ اتفاقي براي تماشاگر نيفتاده" گفته است "اگر تماشاگر را در معرض تفتيش عقايد قرار نمي‌دادند كه به زور ميكروفون را ببرند جلويش و بپرسند آيا شما از اين صحنه آزرده شديد تصوير واضح‌تري هم از برداشت مخاطب داشتيم. تاسف‌بار است. به نظرم اين فيلم قرباني تنگ‌نظري‌ها شده."

خسرو معصومي که فيلم توقيفي «خرس» را در کارنامه دارد "عريان کردن حقايق پنهان جامعه، نشات گرفته از جسارت يک کارگردان می‌داند و می‌گوید: "بيان واقعيت هاي جامعه به معناي سياه نمايي نيست. اگر فيلمي که کارگردان مي سازد بر اساس حقيقت جامعه باشد، براي جامعه و مسوولان تأثيرگذار است امّا اگر شرايط جامعه را آن طور که نيست نشان بدهند سياه نمايي ايجاد مي شود."

بیژن نوباوه هم در این میان سعی کرد تا تعریفی از سیاه نمایی ارائه کند: "موضوع و مسئله سیاه نمایی نه در فرهنگ ما، بلکه در هر فرهنگی تعریف های خاص خودش را بنا به آن فرهنگ دارد. در کشور ما وقتی اثری فرهنگی تولید شود که اصول و قواعد نظام را زیر سوال ببرد و در جهت اهداف بیگانه قدم بردارد و از طرفی سعی کند ارزش های فرهنگی حکومت را غیر موثر و بی ارزش جلو دهد، به این رفتار به اصطلاح سیاه نمایی می گویند. البته سیاه نمایی جنبه ی دیگری نیز دارد و آن بزرگ نمایی کردن بعضی از مشکلات جامعه بدون انجام تحقیقات لازم و بدون دلایل ضروری است که همه اینها می تواند حرکت هایی باشد در جهت تخریب فرهنگ عمومی و ارزشی جامعه."

محمد علی طالبی کارگردان و فیلنامه نویس اما نظری دیگر دارد. او واژه سياه نمايي را بیان کسانی می‌داند که دوست دارند به نحوي همه جريانات به نفع جريان حاکم باشد. طالبی گفت: "به خاطر دارم پيش از انقلاب فيلم هاي اجتماعي که ساخته مي شد که مي گفتند سياه نمايي است. هر دوره اي فيلم هاي ويژه متهم به سياه نمايي شده اند. در سينماي ايران ما شاهد فيلم هايي با نگاه کاملاً سياه نيستيم. سينمايي که به بيان حقايق بپردازد با ارزش است امّا فيلم هايي که فقط به جنبه اقتصادي فکر مي کند مي تواند خطرناک باشد."
سکانس آخر توقیف

به عقیده ناظران فرهنگی درام پایین کشیدن و توقیف فیلم‌ها به علل سیاسی، نتیجه‌ای جز به خطر انداختن امنیت سرمایه گذاری در این حوزه و دلزدگی و خستگی هنرمندان در پی ندارد. به گفته عیاری "عمر گرانبهای فیلمسازان بخاطر توقیف فیلم هایشان تلف می شود".