داعش را چگونه می‌توان شکست داد؟

تدبیر24:بسیاری از منتقدان بر این باورند که سیاست کنونی حملات محدود علیه مواضع داعش به شکست و یا تضعیف این گروه منجر نخواهد شد. با این حال، راه حل های پیشنهادی این منتقدان برای شکست داعش بدتر از سیاست های کنونی است. شاید بتوان گفت بهترین گزینه برای شکست داعش تا پیش از پایان دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، شدت عمل در اجرای راهبردهای کنونی باشد.

راه حل های خوش بینانه
در زمینه مبارزه با داعش دو راه حل جایگزین برای سیاست های کنونی علیه این گروه وجود دارد. از یک سو، مکس بوت یکی از اعضای ارشد سازمان مستقل شورای روابط خارجی اعزام 30 هزار نیروی زمینی آمریکا  به منطقه، اعلام منطقه پرواز ممنوع از سوی آمریکا و در نظر گرفتن ترکیه به عنوان شریک فعال نظامی در درگیری با داعش را خواستار شد تا بدین ترتیب نیروهای کرد، نیروهای امنیتی عراق و گروه های سنی به همکاری با یکدیگر برای شکست داعش در عراق و سوریه ترغیب شوند. از سوی دیگر، ژنرال دیوید دپتولا افسر سابق نیروی هوایی آمریکا بر این باور است که حملات گسترده هوایی علیه داعش و مواضع نظامی و اقتصادی آن می تواند به تضعیف این گروه منجر شود و با مقابله نیروهای سنی در منطقه با داعش، دیگر نیازی به حضور نظامی آمریکا نیست.

هیچ یک از این دو راه حل واقع گرایانه به نظر نمی رسند. بدون شک واشنگتن از یافتن راه حلی سریع و ساده برای شکست دادن داعش در سوریه و در عراق خوشحال خواهد شد، اما هیچ یک از این دو راه حل پیشنهادی حتی قابل بررسی به نظر نمی رسند. حدود بیست میلیون مسلمان سنی در سوریه و عراق ساکن هستند که شمار بسیاری از آنان برای جلوگیری از قدرت یافتن کردها، مسلمانان شیعه و کم و بیش برای جلوگیری از کنترل آمریکا در منطقه به سختی مبارزه خواهند کرد. در چنین شرایطی، اعزام نیروهای آمریکایی به منطقه ممکن است به بازپس گیری بخش هایی از مناطق تحت کنترل داعش منجر شود، اما با توجه به اینکه داعش بیشتر در مناطقی با اکثریت سنی فعالیت می کند، احتمال ضعیف شدن گروه در نتیجه حضور نظامی نیروهای آمریکا، اندک است. همچنین این احتمال وجود دارد که حضور گسترده ائتلافی متشکل از دشمنان سنی ها، به پیوستن جمعیت سنی ساکن در منطقه به گروه داعش منجر شود. از سوی دیگر، استفاده صرف از حملات هوایی ممکن است به تضعیف مواضع داعش در برخی مناطق خاص کمک کند، اما داعش به سادگی می تواند حوزه فعالیت خود را گسترش دهد و مناطق دیگری را تحت کنترل درآورد که دسترسی به آنها از طریق حملات هوایی دشوار باشد.

راهبردهای جایگزین بیش از اندازه خوش بینانه هستند. احتمال شکست این راهبردهای جایگزین زیاد است و این گزینه ها خطر درگیر شدن نیروهای آمریکایی در منطقه بدون کسب منافع راهبردی را افزایش می دهند. بدتر از این اگر آمریکا راه حلی به کار گیرد و این راه حل نتیجه بخش نباشد، آنگاه تنها نتیجه این مداخله درگیری نیروهای بیشتر آمریکایی در سوریه و عراق خواهد بود.

باید هوشمندانه عمل کرد
احتمال شکست برنامه هایی با اهداف کوتاه مدت برای شکست داعش در عراق، اندک است. مشکل اصلی پیشروی همزمان داعش در دو کشور عراق و سوریه است. متحدان آمریکا در سوریه در حالی که با نیروهای بشار اسد رئیس جمهور سوریه مقابله می کنند، مجبورند به مبارزه با داعش نیز بپردازند. از سوی دیگر احتمال پیروزی در عراق وجود دارد و در واقع شکست داعش در عراق می تواند شرایط را برای مقابله با این گروه در سوریه فراهم آورد.

آمریکا از اوایل ماه اوت تاکنون نزدیک به هزار و دویست حمله هوایی علیه مواضع داعش در سوریه انجام داده است. دو شیوه برای بررسی میزان تاثیرگذاری این حملات، وجود دارد: از نظر تاکتیکی سوال این است که آیا این حملات در از بین بردن نیروهای داعش موثر بوده اند؟ از نظر راهبردی نیز لازم است بررسی شود که آیا این حملات داعش را از دستیابی به اهدافش در منطقه باز داشته است؟!

از نظر تاکتیکی عده اندکی تاثیرگذاری حملات هوایی آمریکا علیه داعش را رد می کنند. هواپیماهای ائتلاف تشکیل شده علیه داعش تجهیزات این گروه را نابود کرده و به زیرساخت های تولید نفت تحت کنترل داعش آسیب رسانده اند. با این حال، پیروزی تاکتیکی به پیروزی در سطح راهبردی منجر نخواهد شد. منتقدان بر این باورند که آمریکا در مقابله با داعش از نظر راهبردی به پیروزی دست نیافته و از این رو لازم است آمریکا راهکارهای جدیدی را در این زمینه در نظر بگیرد.

داعش دو هدف اصلی را در منطقه دنبال می کند: گسترش محدوده فعالیت و تثبیت کنترل خود در منطقه. حملات هوایی آمریکا از یک سو در جلوگیری از پیشروی بیشتر داعش در منطقه موفق بوده و از سوی دیگر در مقابله با راهبرد داعش برای تثبیت قدرت در مناطق سنی نشین، شکست خورده است.

داعش در ماه های ژوئن و ژوئیه مناطق مهم سنی نشین را از جمله شهر موصل در عراق اشغال کرد و خطر اشغال مناطق کردنشین در شمال شرقی عراق و مناطقی با اکثریت شیعه در حومه بغداد توسط داعش وجود داشت. با توجه به شکست اخیر نیروهای امنیتی عراق در موصل، این نگرانی وجود داشت که بدون مداخله بین المللی، داعش مناطق بیشتری را تحت سلطه خود درآورد.

حملات هوایی آمریکا که در ماه اوت آغاز شد، از اشغال مناطق بیشتر توسط داعش جلوگیری کرد. حملات هوایی به سه دلیل عمده در جلوگیری از اشغال بیشتر منطقه توسط نیروهای داعش موثر هستند: اول اینکه امکان انتقال سریع نیروهای هوایی و پوشش دادن اهداف در فواصل دور وجود دارد؛ دوم، حملات نیروی هوایی آمریکا به ویژه در تخریب یگان های نظامی نیروهای دشمن موثر بوده است و سوم، نیروی هوایی آمریکا می تواند همکاری نزدیکی با نیروهای زمینی داشته باشد و نیروهای زمینی را در بسیاری از درگیری ها پشتیبانی کند. به عبارت دیگر، راهبرد آمریکا در حملات هوایی اینگونه بود که داعش را وادار می کرد یا برای پیروزی همه نیروی خود را در یک منطقه متمرکز کند و در این صورت امکان نابودی نیروها در حملات هوایی افزایش می یافت و یا اینکه نیروهای خود را در مناطق گوناگون متمرکز سازد که بدین ترتیب آسیب پذیری نیروهای داعش در مقابله با نیروهای زمینی افزایش می یافت. از این رو، حملات هوایی آمریکا برای جلوگیری از هدف اولیه داعش در پیشروی و گسترش حوزه فعالیت موثر بوده است.

حملات هوایی آمریکا از تثبیت قدرت داعش در مناطق سنی نشین جلوگیری نمی کند
حملات هوایی آمریکا مانع پیشروی بیشتر داعش شدند، اما در جلوگیری از اشغال مناطق سنی نشین عراق و سوریه توسط داعش موثر نبودند. در واقع، حملات هوایی علیه داعش و پایگاه های اقتصادی آن، این گروه را تضعیف نکردند. حملات هوایی ممکن است به مرگ فرماندهان داعش و از بین رفتن دارایی های این گروه منجر شود، اما فرماندهان جدیدی انتخاب خواهند شد و داعش منابع مالی جدیدی برای خود خواهد یافت.

یافتن راهی برای شکست دادن داعش
برای شکست دادن داعش لازم است راهبردی در نظر گرفته شود که بازپس گیری مناطق سنی نشین تحت اشغال این گروه را در پی داشته باشد. به کارگیری راهبردی دو سویه همانند حملات هوایی که از پیشروی های بیشتر داعش جلوگیری کرد، می تواند در این زمینه موثر باشد. آمریکا می بایست همچنان به حملات هوایی خود ادامه دهد تا از پیشروی داعش در عراق و سوریه جلوگیری کند. در عین حال آمریکا می بایست شمار محدودی از نیروهای ویژه را برای حمایت از متحدان خود در مقابل داعش به منطقه اعزام نماید. آمریکا همچنین می بایست از توافق میان دولت عراق و قبایل سنی در زمینه تقسیم قدرت کسب اطمینان کند، چرا که تحت فشار بودن قبایل سنی در عراق ممکن است به پیوستن افراد بیشتر به داعش منجر شود. از سوی دیگر، آمریکا باید علل مقاومت قبایل سنی را در مقابل داعش مورد بررسی قرار دهد و در تقویت این عوامل بکوشد. آمریکا همچنین باید از مداخله مستقیم در درگیری های سوریه حتی در مبارزه با داعش خودداری کند. به عبارتی، تضعیف نیروهای فعال داعش در عراق به تضعیف این گروه در سوریه منجر خواهد شد و شکست دادن این گروه را در سوریه تسهیل خواهد کرد.

یافتن راهبردی جامع برای سرکوب داعش در عراق و سوریه دشوار است و نکات مجهول زیادی در این زمینه وجود دارد. در این حال، تلاش برای آشتی سیاسی و امنیتی قبایل سنی با دولت شیعه عراق و متحد ساختن آنها در برابر داعش و از سوی دیگر حمایت از متحدان در منطقه که با داعش در حال مبارز هستند، منطقی ترین و واقع گرایانه ترین راه حل برای شکست دادن این گروه تروریستی محسوب می شود.