دموکراسی و همه‌پرسی!

تدبیر24: صحبت‌های رئیس جمهور در باره یکی از ظرفیت‌های مغفول مانده قانون اساسی بار دیگر ضرورت توجه به این مقوله را بین مردم و روشنفکران به وجود آورده است. در واقع همه‌پرسی یکی از روش‌هایی است که در حکومت‌های دموکراتیک می‌توان از آن برای سنجش نظرات مردم استفاده کرد. یعنی همچنان که نمایندگان مجلس با رای به قوانین به صورت غیرمستقیم درباره آنها نظر می‌دهند، همه‌پرسی این فرصت را به وجود می‌آورد تا این نظرخواهی به صورت مستقیم انجام شود. چنانچه در حال حاضر نیز ممکن است برخی مسائل حساس مثل رابطه با برخی کشورهای دیگر یا موارد دیگر به همه‌پرسی گذاشته شود. در واقع در نظام‌های دموکراتیک حق مردم برای نظر دادن در باره مسائل مختلف به رسمیت شناخته شده است. در جامعه سیاسی، خواه ناخواه مردم و حكومت، طرفین یک رابطه‌ سیاسی و حقوقی هستند. سرنوشت مردم به كیفیت رابطه‌ آنان با یكدیگر بستگی دارد و در چنین وضعیتی واقعیت این است كه مردم برای اداره‌ امور مشتركشان نیازمند حكومتند. پس اول مردم هستند، بعد حكومت. درست است كه در عمل، حكومت بر مردم است ولی آرمان و كمال مطلوب آن است كه حكومت برای مردم باشد. حكومت باید برخاسته از مردم باشد. در غیر این صورت جز تضییع حقوق مردم، چیزی باقی نمی‌ماند. امروز اكثر كشورهای دنیا بر اساس قانون اساسی، دموكراتیك هستند اما دموكراسی واقعی در كمتر كشوری به چشم می‌خورد. به همین جهت است كه قوانین اساسی در بسیاری از كشورها نوشته‌ای بیش نیست. در واقع ، مثل اسكناسی است كه باید پشتوانه داشته باشد و پشتوانه‌ آن مردم هستند. اولین اصل دموكراسی، همگانی بودن مشاركت متفكرانه‌ مردم است، نه مشاركت توده‌ای. دموكراسی دینی بسیار زیباست. همچنان كه نمونه‌ بارز حكومت دینی را در حكومت پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) می‌بینیم كه ایشان در مقابل مداهنه و چاپلوسی‌های مردم ایستادگی كرد. اگر چه مردم در آغاز راه با احساسات پای صندوق رای رفتند، اما با گذشت زمان متوجه ‌شدند كه برای انتخاب شایسته، باید فكر شایسته وجود داشته باشد و در این حالت است كه مردم به تدریج با توسعه‌ فكری به پای صندوق‌های رای می‌روند و رای متفكرانه می‌دهند. در حال حاضر مردم به تدریج به این نتیجه می‌رسند كه وجود ارزشمند مردمی بستگی به میزان تفكر و شعور سیاسی آنها دارد. البته كسانی كه دارای تفکرات تندروانه هستند، با این توسعه‌ فكری موافق نیستند.