خط قرمز قیمت نفت در بودجه

تدبیر24: قیمت نفت همچنان در بازار جهانی به سیر نزولی خود ادامه می دهد؛ تا جایی که قیمت نفت برنت به کمتر از 50 دلار در بازار جهانی رسیده است. این موضوع در حال حاضر باعث شده که تعیین قیمت نفت از جمله مباحث چالشی در تصویب لایحه بودجه سال 1394 باشد؛ چراکه قیمت فعلی نفت در بازار جهانی فاصله بیش از 22 دلاری با رقم 72 دلاری برای نفت در لایحه بودجه سال آینده دارد.

بنابراین با توجه به ادامه روند کاهشی قیمت نفت، بیم آن می رود پیش بینی 72 دلاری دولت برای قیمت نفت صادراتی کشورمان در سال آینده، محقق نشود که در آن صورت، کسری بودجه گریبانگیر دولت خواهد شد.

بر همین اساس، کارشناسان خارج از دولت و اقتصاددانان مجلس توصیه می کنند برای پیشگیری از وقوع کسری بودجه شدید در سال آینده، باید قیمت نفت در لایحه بودجه مورد بازنگری قرار گیرد، زیرا قیمت پیش بینی شده دولت به نوعی قابل وصول نیست.اگرچه در مقابل، دولتی ها اصرار دارند که رقم 72 دلار را براساس محاسبات کارشناسی و مطالعات علمی به دست آورده اند.

در همین رابطه، محمد کردبچه، مشاور رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی در گفت وگوی تفصیلی با خبرگزاری خبرآنلاین تاکید کرد: «ما نباید عجولانه برخورد کنیم، زیرا همان طور که قیمت نفت این قدر سریع پایین می آید، همان طور هم می تواند بالا رود.»

به گفته وی، «با این حال، مکانیزم هایی در اختیار دولت و مجلس قرار دارد که اگر قیمت نفت کاهش یابد، می توانند بودجه را تامین کنند و نگذارند بودجه با شکست مواجه شود.»

مشاور رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی همچنین یادآور شد: «در سال 1365 یا سال 1377 نیز قیمت نفت به کمتر از 10 دلار رسید و درآمد نفت خیلی پایین آمد، اما ما بودجه مان بستیم و هیچ اتفاقی هم نیفتاد. به عبارتی، این گونه نیست که ما خط قرمزی در قیمت نفت داشته باشیم و نتوانیم بودجه را ببندیم.»

در ادامه مشروح گفت وگوی خبرگزاری خبرآنلاین با محمد کردبچه را می خوانید.

پیش بینی نفت 72 دلاری در بودجه به نظر می رسد یک نوع بی احتیاطی از سوی دولت بوده؛ اگرچه از نفت 100 دلاری به 72 دلاری اکتفا شده است، اما امکان فروش نفت 72 دلاری هم دستکم در حال حاضر وجود ندارد. علت تصمیم دولت در رسیدن به نفت 72 دلاری چه بود و چرا نرخی پایین تر را انتخاب نکرد؟

در این زمینه در دولت خیلی بحث شد. البته آن زمان هنوز قیمت نفت تا این حد پایین نیومده بود؛ منتها مساله ای که وجود دارد، این است که پیش بینی بازار نفت خیلی مشکل است. در حال حاضر گروهی از صحبت از این می کنند که قیمت نفت در بودجه باید کاهش یابد و حتی صحبت از این می شود که قیمت نفت ممکن است به 40 دلار هم برسد، اما نکته این جاست که مگر کسی در مرداد و شهریور تصور می کرد که قیمت نفت تا این حد کاهش پیدا کند؛ در حالی که آن زمان قیمت نفت بیش از 100 دلار بود. هنوز هم متوسط قیمتی که از نفت در سال جاری اعلام می شود، بالاست.

آن زمان هیچ کس پیش بینی نمی کرد که قیمت نفت تا این حد پایین آید. الان هم همین طور است. پیش بینی بازار نفت خیلی مشکل است. یعنی حتی بهترین کارشناسان بازار نفت هم امکان دارد اشتباه کنند. چه کسی حدس می زد که قیمت نفت از 110 دلار به 50 دلار برسد؟! کاهش 50 دلاری قیمت نفت خیلی زیاد است. بنابراین همان طور که قیمت نفت این قدر سریع پایین می آید، همان طور هم می تواند بالا رود. به همین دلیل نباید عجولانه برخورد کنیم. از سوی دیگر، مکانیزم هایی در اختیار دولت یا مجلس قرار دارد که اگر یک چنین اتفاقی بیفتد، می توانند بودجه را تامین کنند و نگذارند بودجه با شکست مواجه شود.

چرا رقم 72 دلار انتخاب شد؟

گزینه های مختلفی در دولت بررسی شد. چند شاخص در بودجه وجود دارد که این شاخص ها بیشتر محاسباتی است؛ برای مثال، قیمت نفت، نرخ ارز، میزان صادرات غیرنفتی، صادرات نفت و... . روی هر یک از این شاخص ها خیلی صحبت شد. حالا ما اگر هم فرض کنیم در آینده قیمت نفت کاهش یابد، در مقابل ممکن است توان صادراتی کشور بالا رود.

شاخص های دیگری هم در ارقام بودجه وجود دارد که همه آن ها قابل تغییر است. این طور نیست که ما خیلی راحت بگوییم چون قیمت نفت در بازار جهانی کاهش یافته، بنابراین ما هم قیمت نفت در بودجه را خیلی پایین در نظر بگیریم. بالاخره چند متغیر وجود دارد که روی هر کدام از آن متغیرها بحث های زیادی شده است.

به نظر من نباید عجولانه قضاوت کرد. الان یک مقدار عجولانه قضاوت می شود. معاون اول رییس جمهور هم چندی پیش در صحبت های خود گفت قرار نیست منابع ارزی کم شود، چون گزینه های دیگری در اختیار دولت است که می تواند کاهش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات را جبران کند.

صندوق توسعه ملی هم می تواند یکی از گزینه ها باشد؟

صندوق توسعه ملی محدودیت های قانونی دارد، اما در برنامه های دستگاه های اجرایی برای سال های آینده پیش بینی شده است که میزان صادرات افزایش پیدا کند. رقمی که ما الان برای صادرات نفت خام و میعانات گازی در نظر گرفته ایم، عین رقمی است که برای سال 1393 پیش بینی شده بود. یعنی هم میزان صادرات نفت خام، هم میزان صادرات میعانات گازی و هم میزان فروش میعانات گازی و پتروشیمی دقیقا همان رقم هایی است که در سال 1393 هم داشتیم، بنابراین امکان افزایش برای سال آینده وجود دارد.

موارد دیگری هم وجود دارد که بتوان درآمدهای ارزی را افزایش داد. از سوی دیگر، روش هایی مثل آزاد شدن بخشی از دارایی های بلوکه شده کشور می تواند به تامین منابع بودجه کمک کند. البته در نهایت امر، در زمانی که کمیسیون های تخصصی مجلس و نیز کمیسیون تلفیق، لایحه بودجه را بررسی می کنند، می توانند ارقام بودجه را تعدیل کنند.

اما مساله ای که وجود دارد، این است که اگر منابع تعدیل شود، باید متناسب با آن مصارف بودجه نیز تعدیل شود. در کنار آن، در صورتی هم که مجلس به این نتیجه برسد که نرخ نفت در همین حد باقی بماند، اما در سال آینده درآمدهای ارزی کشور کمتر شود، آن زمان نیز روال خاصی وجود دارد.

طبق ماده 30 قانون برنامه و بودجه، کمیته تخصیص اعتبار پیش بینی شده و این کمیته در طی سال تشکیل جلسه می دهد و اعضای آن هم از سازمان مدیریت و برنامه و هم خزانه هستند. در این کمیته، روال وصولی ها را بررسی می کنند و اگر اختلالی در وصولی ها وجود داشته باشد، متناسب با آن در مورد اعتبارات هزینه ای و سرمایه ای تصمیم می گیرند و بعد تخصیص ها را به دستگاه ها ابلاغ می کنند.

همچنین اگر اختلالی در منابع وجود داشته باشد، مصارف نیز متناسب با آن تعدیل می شود؛ همان اتفاقی که در سال جاری افتاد و یک مقدار منابع با مشکل مواجه شد. سال های قبل هم همین طور بوده است. مساله تخصیص اعتبار از اختیاراتی است که طبق ماده 30 قانون برنامه و بودجه داده شده که در صورت لزوم تعدیل انجام شود. منتها تعدیلی که صورت می گیرد، همین طوری نیست که ما از بالا به پایین بودجه را با یک درصد ثابتی کم کنیم. اولویت گذاری شده است. یعنی اگر قرار باشد بودجه طرح های عمرانی کاهش پیدا کند، بودجه طرح هایی را کم می کنند که امکان خاتمه آن در طول امسال و سال آینده وجود نداشته باشد.

همچنین بودجه طرح هایی را که مدت زیادی برای خاتمه نیاز دارند و پیشرفت فیزیکی پایینی دارند، تعدیل می کنند. یا این که اگر اعتبارات هزینه ای را خواستند کم کنند، اعتبارات مربوط به حقوق و دستمزد را کم نمی کنند و سایر اعتبارات هزینه ای مثل حق ماموریت ها را تعدیل می کنند. قرار نیست اتفاق خاصی در اقتصاد کشور بیفتد. در واقع کارهایی که ضروری نیست، انجام نمی شود و به کارهای اصلی دولت لطمه نمی خورد.

دکتر نوبخت در صحبت های اخیر خود عنوان کردند که چندین مرکز پژوهشی پیش بینی کردند قیمت نفت به بیش از 80 دلار می رسد. این مراکز پژوهشی کجاها هستند؟

موسسات زیادی هستند که کار پیش بینی بازار نفت را انجام می دهند. این مراکز بین المللی هستند و به طور معمول همه ساله بازار را پیش بینی می کنند. ما نباید خودمان را با کشورهایی مثل عربستان سعودی و کویت و امارات متحده عربی مقایسه کنیم. این ها کشورهایی هستند که اصلا نیازی به منابع ارزی ندارند. این کشورها در سال های گذشته منابع ارزی شان بیشتر از نیازشان بوده است، بنابراین مبالغ ارزی زیادی را ذخیره کردند. برایشان هم مهم نیست که قیمت نفت 30 دلار شود یا 10 دلار. برای همین هم مذاکرات اوپک با مشکل مواجه می شود و در کارشان به نتیجه نمی رسند. در رابطه با کاهش قیمت نفت هم بیشتر مساله سیاسی بوده تا اقتصادی.

این مسائل قبلا هم وجود داشته و الان هم هست. اما بالاخره باید آمادگی به وجود آمدن این شرایط وجود داشته باشد. خوشبختانه ما برای بودجه گزینه های مختلفی در نظر گرفتیم. این طوری نبود که فقط یک گزینه را داشته باشیم و هیچ کاری را نتوانیم انجام دهیم. برای مثال، یکی از گزینه هایی که داشتیم، با فرض ادامه شرایط تحریم و روال فعلی بوده است. گزینه هایی هم وجود داشت که اگر تحریم ها تشدید شد، چه کنیم.

مشخص است که خط قرمز قیمت نفت در بودجه چه رقمی است؟

ما خط قرمز نداریم. در سال 1365 یا سال 1377 حتی قیمت نفت به کمتر از 10 دلار رسید و درآمد نفت خیلی پایین آمده بود، اما ما بودجه مان بستیم و هیچ اتفاقی هم نیفتاد. به عبارتی، این گونه نیست که ما خط قرمز داشته باشیم و نتوانیم بودجه را ببندیم. ما در شرایط مختلف می توانیم با اولویت گذاری هایی که انجام می دهیم، بودجه را تنظیم کنیم. ما به آن شکل خط قرمز در حوزه قیمت نفت نداریم و به دلیل اختیاراتی که دولت دارد، می شود بودجه را در گزینه های مختلف تنظیم کرد و با تصمیم مجلس اجرا کرد.

دولت تاکنون با وجود کاهش قیمت نفت تاکید داشته که با صرفه جویی در سال جاری کسری بودجه نخواهد داشت، اما توضیح داده نشده که این صرفه جویی ها در کدام بخش ها خواهد بود. در این رابطه توضیح دهید.

ببینید، تخصیص هایی که برای 6 ماه اول سال داده شده بود، براساس قیمت های قبلی بوده است. حالا هم که قیمت نفت پایین آمده است، تخصیص ها براساس همان روال قبلی نیست. یعنی هم اعتبارات عمرانی و هم اعتبارات هزینه ای و جاری تغییر می کند؛ منتها با اولویت گذاری ای که صورت گرفته است. طرح های اولویت دار و طرح هایی که امکان خاتمه در سال جاری دارد، اصلا تعدیل نمی شود.

به عبارتی، پروژه های با پیشرفت فیزیکی کمتر از 20 درصد حتما تعدیل بیشتری خواهند داشت. البته در اعتبارات هزینه ای هم این طوری نیست که تخصیص ها 100 درصد باشد. درست است که بخش دستمزد و حقوق خیلی سهم بالایی را در اعتبارات هزینه ای دارد، ولی باقی اعتبارات هزینه ای قابل تعدیل هستند؛ مثل ماموریت ها و خرید مواد مصرفی. برای نمونه، دستگاه ها می توانند میز و صندلی نخرند و لوازم مصرفی را دیرتر بخرند. این موارد قابل تعدیل است.

با این اوصاف، شما احتمال کسری بودجه در سال جاری را رد می کنید؟

من گفتم کسری نخواهیم داشت، اما امکان دارد که یک عدم تعادل میان منابع و مصارف ایجاد شود که عدم تعادل را با صرفه جویی هایی که انجام می دهیم، از بین می بریم، بنابراین عدم تعادل هم نخواهیم داشت.