قدمت هفت هزارساله‌ی تهران

تدبیر24:میرعابدین کابلی، باستان‌شناس پیشکسوت نظر کاوشگران «مسافر چشمه علی» را اصطلاحی برای تداعی برخی ویژگی‌های «ارتباطی» و «مبادلاتی» بین تپه چشمه علی و مکان تازه کشف شده در جنوب خیابان مولوی دانست، نه نامی خاص برای فرد تدفین شده یا تعیین هویت او.

وی گفت: سازه حرارت دیده در بالای محل دفن اسکلت نشان از آن دارد که این منطقه به طور یقین سکونتگاهی بوده که در آنجا زندگی جریان داشته و پخت و پز انجام می‌شده است.

کابلی با اشاره به اینکه این اسکلت بنابر شواهد، متعلق به زمانی است که مردگان را در کف اتاق‌ها دفن می‌کردند، افزود: در جایی که تکه‎های استخوان و سازه حرارتی وجود دارد، به طور یقین سکونت وجود داشته است.

او اضافه کرد: در حال حاضر گروه کاوش فقط یک گور را پیدا کرده است و در صورتی که حفاری‌ها ادامه داشته باشد، شاید بقایای معماری و گورهای دیگری هم آشکار شود.

کابلی با اشاره به فاصله هفت کیلومتری مکان کشف این اسکلت با تپه چشمه علی به خط مستقیم اظهار کرد: به طور حتم در اطراف تپه «چشمه علی» محوطه‌ها و روستاهایی وجود داشته است و هیچ بعید نیست محل مورد بحث از جمله چنین سکونتگاه‌هایی بوده است.

این باستان‌شناسِ پیشکسوت تاکید کرد: با شواهد موجود می‌توان به این نتیجه رسید که قدمت سکونت در محدوده‌ای که امروزه به تهران موسوم است به هفت هزار سال می‌رسد.

کشف جدید، معرف فرهنگ پیش از تاریخ

دکتر صادق ملک شهمیرزادی، متخصص باستان‌شناسی فلات مرکزی با سابقه 44 ساله پژوهش در این حوزه و دوران پیش از تاریخ نیز با اشاره به اهمیت کاوش‌های انجام شده در محدوده‌ی شهری تهران که سابقه استقرار را در حوزه‌ جغرافیای شهری تهران به هفت هزار سال می‌رساند، بر لزوم ادامه‌ی این کاوش‌ها تاکید کرد.

او دلایل تائید اظهارنظر باستان‌شناسان در این زمینه را در چهار دلیل عمده دانست و اظهار کرد: از بُعد فرهنگی با توجه به یافته‌های بدست آمده شامل آثار معماری، نوع تدفین و نوع سفال‌های بدست آمده، این آثار معرف فرهنگ پیش از تاریخ فلات مرکزی ایران است، دلیل دوم از نظر خرده فرهنگ آثار بدست آمده است که معرف حوزه فرهنگی دشت ری است.

او دلیل سوم را از بُعد جامعه‌شناسی دانست و گفت: این اطلاعات معرف جامعه طبقاتی پیش از تاریخی در حوزه فرهنگی دشت ری است. چون در دشت ری ما با سه نوع تقسیم‌بندی جوامع بی‌طبقه، جوامع طبقاتی و جوامع سلسله مراتبی مواجه هستیم.

این باستان‌شناس پیشکسوت افزود: به دلیل بدست آمدن اسکلت و نوع تدفین، هدیه‌ گور و نوع معماری، این آثار احتمالا متعلق به جوامع طبقاتی است که در صورت انجام کاوش های گسترده، اطلاعات‌مان از آن کامل‌تر می‌شود.

ملک شهمیرزادی چهارمین دلیل را قدمت تخمین اسکلت دانست و اظهار کرد: نوع تدفین و سفال بدست آمده در کنار آن بر اساس مطالعات مقایسه‌ای و شناخت شناسی در ادبیات باستان شناسی در بازه زمانی 6250 تا 7200 سال قبل قرار می‌گیرد، به همین دلیل بیشتر باستان شناسان عدد رُند یا همان 7هزار ساله را در نظر می‌گیرند.

تایید قدمت نسبی تخمین زده شده

بر اساس این گزارش، مهدی رهبر، دیگر باستان‌شناس پیشکسوت نیز درباره کشف اسکلتی که قدمت سکونت در تهران را هفت هزارساله کرده است، گفت: با توجه به ظرف قرمز منقوشی که بالای سر اسکلت پیدا شده می‌توان بدون تردید اعلام کرد که این ظرف متعلق به سنت سفالگری رایج در تپة چشمه علی بوده است.

او براین اساس، قدمت نسبی تخمین زده شده برای اسکلت را تأیید کرد.

این باستان‌شناس با رد هرگونه اظهار نظر درباره‌ تک افتاده بودن اسکلت و تعجیل در تعیین هویت و جایگاه اجتماعی او گفت: تا پیش از تکمیل پژوهش‌های علمی، هنوز برای نتیجه گیری‌هایی از این دست زود است.

کاوش‌ها باید ادامه یابد

محمود موسوی، باستان‌شناس پیشکسوت دیگر نیز کشف اسکلت را یک کشف بزرگ دانست و تاکید کرد: باید با گسترش ابعاد ترانشه‌های باستان شناسان به دنبال آثار و نشانه‌های دیگری هم در این زمینه بود.

او با بیان اینکه علی‌رغم تعداد کم آثار کشف‌شده در این محوطه نباید آنها را بی‌اهمیت دانست افزود: باید برای مباحث تحلیلی از ادامه کاوش ها حمایت کرد و مسئولان باید از جوانان پژوهشگر در این زمینه پشتیبانی جوانان پژوهشگری که با علاقه و اهتمامی مثال زدنی و به رغم مشکلات فراوان اجرایی طی دو ماه گذشته به چنین کشف مهمی نایل شده اند، فراخواند.

کشف منحصر به فرد

خسرو پوربخشنده، باستان‌شناس با سابقه در میراث فرهنگی تهران نیز با اشاره به آثار باستانی نویافته در جنوب خیابان مولوی و به ویژه بازار تهران گفت: تا به حال نمونه‌ای مانند اسکلت تازه کشف شده در این منطقه شناسایی نشده است و این کشفی منحصر به فرد است، شواهد در این زمینه نشان می‌دهد که به طور یقین تدفین براساس آیین و رسوم خاصی انجام شده که شواهد آن را از دوران پیش از تاریخ شمال مرکز فلات ایران سراغ داریم.

به گفته پوربخشنده برای اظهار نظر در مورد اینکه تدفین کشف شده یک گور تک نفره بوده یا به قسمتی از مجموعه تدفین‌های هزاره پنجم پیش ازمیلاد تعلق دارد، کمی زود است، چون برای اثبات آن به ادامه کاوش‌ها و دستیابی به آثار بیشتر نیازمندیم.