تدبیر24: به عقیده اغلب کارشناسان برای شروع مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا، باید چهار مرحله اساسی «احساس نیاز، اراده نخبگان سیاسی، تمایل اجتماعی و اعتمادسازی» طی شود. در حال حاضر هر دو کشور نیاز به گفتوگو را احساس کردهاند و فعالان و تصمیمگیران سیاسیشان نیز تمایل به گفتوگو را از خود نشان دادهاند، اما برای آمادهسازی جامعه دو کشور و همچنین تکمیل مرحله اعتمادسازی هنوز به زمان نیاز است.
اختلافات ریشهدار؛ مانع گفتوگوی مستقیم
پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 57، نقطه شروعی برای قطع کامل روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا بود. دو کشوری که سالیان مدیدی با هم روابط دیپلماتیک داشتند یکباره و با تسخیر سفارت آمریکا در تهران که به «لانه جاسوسی» معروف شده بود، روابط خود با یکدیگر را قطع کردند. آمریکاییها این اقدام ایرانیان را خلاف قوانین بینالمللی میدانستند و ایرانیان هم حمایت آمریکا از محمدرضا پهلوی و کودتای 28مرداد که دولت آمریکا در آن نقش موثری داشت را خلاف و غیرقانونی میدانست. به عقیده کارشناسان، با توجه به اینکه در دنیای امروز قطع کامل روابط بین دو کشور امر بدیعی به حساب میآید و حتی کشورهای در حال جنگ با یکدیگر هم روابط دیپلماتیک خود را قطع نمیکنند، قطع رابطه ایران و آمریکا، در جهان بینالملل امر عادی و رایجی به حساب نمیآید و این موضوع برای هر ناظری مشخص میکند که اختلافات دو کشور بسیار ریشهدار و عمیق است. در جنگ ویتنام وقتی آمریکا کشور ویتنام را بمباران میکرد، باز هم گفتوگوهای صلح تعطیل نشد و سفارت های دو کشور فعال بودند. در جنگ ایران و عراق هم شاهد بودیم که در طول جنگ سفارت عراق در تهران و سفارت ایران در بغداد به کار خود ادامه میدادند.بنابراین ناظران معتقدند، برای برقراری مجدد این رابطه مقدماتی لازم است. همین که دو کشور به سطح ملاقات یا گفتوگوی حتی تلفنی برسند نیز پیشنیازهایی لازم بود که در صورتی که محقق نشده بودند هیچ کدام از طرفین این اجازه را به خود نمیدادند که وارد این بحث شوند. مساله اول ایجاد اراده این کار بین نخبگان سیاسی دو کشور است. رهبران اجتماعی دو کشور باید به آمادگی لازم برسند تا پذیرش این ارتباط مجدد را داشته باشند. آنچه از فضای ایران و نظرسنجیهایی که حداقل در فضای مجازی صورت گرفته مشخص شده این است که جامعه ایرانی نسبت به ایجاد یک رابطه منطقی براساس منافع و عزت ملی آمادگی لازم را دارد.
مردم آمریکا نیز خواهان گفتوگوی مستقیماند
طبق تازهترین نظرسنجیهای شبکه CNN /ORC که صبح دیروز، منتشر شد، سه چهارم مردم آمریکا از مذاکرات مستقیم دیپلماتیک با ایران درباره برنامه هستهای این کشور حمایت میکنند. این نظرسنجی نشان داد بیشتر مردم آمریکا در تمامی طبقهبندیهای وابسته به آمارگیری از مذاکره ایران و آمریکا درباره برنامه هستهای تهران حمایت میکنند. CNN گزارش کرد که 87 درصد از دموکراتها و 68 درصد از جمهوریخواهان خواستار گفتوگوی دیپلماتیک مستقیم آمریکا با ایران هستند. کیتینگ اولاند»، مدیر نظرسنجی CNN در اینباره نوشت: این موضوع تازهای برای مردم آمریکا نیست. در سال 2009، همین شمار از مردم آمریکا از مذاکره با ایران استقبال کردند. نظرسنجی CNN و ORC در 27 تا 29 سپتامبر (5 تا 7 مهرماه) صورت گرفت و 803 آمریکایی در سراسر این کشور از طریق تلفن در آن شرکت کردند و درصد خطای این نظرسنجی 5/3 درصد بوده است.
سیاسیون ایرانی هم با مردم آمریکا موافقند
حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در شصت و هشتمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک حاضر شد و مقامات کاخ سفید برای مذاکره با ایران ابراز آمادگی کردند اما به دلیل فراهم نبودم مقدمات، چنین دیداری صورت نگرفت اما باراک اوباما رئیسجمهوری آمریکا هنگام بازگشت هیأت ایرانی، با روحانی تماس تلفنی برقرار کرد. علی مطهری با بیان اینکه اگر یک تغییر در رفتار آمریکا ببینیم باید ما هم به همان نسبت برای برقراری رابطه با آمریکا انعطاف نشان دهیم، گفت: قرار نبود قطع رابطه با آمریکا ابدی باشد. وی ادامه داد: برخی کشورها مثل شوروی سابق و امروز روسیه و چین بهره اقتصادی زیادی از این قطع رابطه بردهاند و امروز هم کشورهایی مثل ترکیه و امارات این بهره را میبرند و کشورهای دیگری مثل عربستان و اسرائیل هم از این قطع رابطه، استفاده سیاسی زیادی میکنند. باید ببینیم هدف ما از انقلاب اسلامی چه بوده است و قطع رابطه با آمریکا چه تاثیری در رسیدن به این هدف دارد، هدف از انقلاب اسلامی این بود که پیام اسلام را به دنیا ابلاغ کنیم بنابراین ما برای دنیا حرف داریم و در واقع میخواهیم یک راه و سبک زندگی جدید را به دنیا معرفی کنیم پس هر چه ما رابطه بهتر و صمیمانهتری با دنیا داشته باشیم در این هدف موفقتر خواهیم بود. نماینده تهران در مجلس با بیان اینکه برخی فکر می کنند اگر مذاکرهای بین ایران و آمریکا صورت بگیرد انقلاب به نقطه پایان خودش رسیده است، گفت: این تصور درست نیست؛ بلکه هر وقت احساس کنیم صداقتی در کار نیست ایران هم موضع خودش را تغییر می دهد و این جای نگرانی ندارد. علی مطهری در خصوص انتقاداتی که نسبت به مذاکره تلفنی رئیس جمهور ایران و رئیس جمهور آمریکا انجام گرفته است، اظهار کرد: این افراد از محتوا غفلت کرده و به ظاهر چسبیدهاند یعنی هسته را کنار گذاشته و به پوسته توجه دارند در حالی که صحبت کردن و اینکه پیشنهاد صحبت تلفنی از طرف چه کسی بوده است مهم نیست، مهم محتوای مذاکرات است. باید به این موضوع توجه کرد که آیا رئیس جمهور کشورمان از مواضع اصولی انقلاب عقبنشینی کرده است یا خیر و ما میدانیم چنین اتفاقی نیفتاده است. وی در ادامه افزود: اشکالی ندارد در جایی که دشمن خودش انعطاف به خرج میدهد ما هم انعطاف به خرج دهیم تا بتوانیم به آرمانهای انقلاب دست یابیم. عدهای با نگاه غلط به بحث مذاکره با آمریکا تصور میکنند اگر مذاکرهای صورت بگیرد انقلاب به نقطه پایان خودش رسیده است در صورتی که اینطور نیست و از ابتدا قرار بر قطع رابطه با آمریکا نبود و آمریکایی ها خودشان این ارتباط را قطع کردند.در حال حاضر به نظر میرسد چهار مرحله مذکور که برای مذاکره مستقیم بین دو کشور لازم است محقق شده و فقط نیاز است که اعتمادسازی نیز حد قابل قبولی برسد تا سران دو کشور بتوانند بر سر یک میز بنشینند.