نباید فراموش نمود که اتخاذ مواضع سیاسی از سوی آیت الله هاشمی که در بستر اندیشة پراگماتیسم یا عملگرایی ایشان قابل بررسی است، زمینه و بستر را برای تخریب و یا تمجید ایشان را از سوی معاندین و دوستان را فراهم نموده است.
یاد کردن از نام آیت الله هاشمی با نام هایی چون مرد بحرانها، ارباب تاکتیک ها، امیر کبیر زمان، سردار سازندگی و یا سیاستمدار واقع گرا و نیز همردیف ساختن ایشان با ماهتیر محمد به عنوان شخصیت توسعه ساز کشور از سوی دوستان و حامیان ایشان موضعی است قابل برای دفاع از ایشان برابر منتقدین و تخریب گران وی که از او با نام هایی چون طلحه و زبیر، بنی صدر و یا عالیجناب سرخ پوش و یا خاکستری یاد می کنند و اورا مستبدی بوروکرات می دانند و نکته در خور تامل برخورد انعطافی و عقلانی آیت الله با هر دو جریان مخالف و موافق ایشان می باشد که ما را به یک نظریه دریافتی از مفاهیم سوق می دهد و افق های معنادار در عرصه سیاست را برای ما متجلی می سازد.
اما آنچه از شخصیت سیاستمدارانه ایشان کمتر مورد توجه بوده تفکر خیزشی و انگیزشی ایشان در بارور سازی و خوانش از نو مسائل محیطی پیرامونی در جامعه ما است که ناشی از سیاست ورزی همراه با عقلانیت واعتدال آیت الله است. این رمزگان حرفه ای یک شخصیت سیاسی است که تشخصیص دهد در چه زمانی باید پای در صحنه مبارزه گذاشته و در چه زمانی باید از سلاح تقیه و سکوت استفاده کند. به بیانی زمان شناسی و شناخت ادراکی فضا و مکان یک سیاستمدار از اوضاع و احوال جامعه خود است که تصمیم و اقدام به یک فعل سیاسی از جنس های متنوع رفتاری را بروز می دهد و این نوع الگوی رفتاری از مختصات بارز شخصیتی آیت الله هاشمی است که همواره در لحظات طلایی، اوج تصمیم گیری ها را بالفعل کرده و اقدامات مربوطه را انجام داده است.
نکته قابل توجه اینکه هم منتقدان و هم در نزد حامیان ایشان اعتقاد براین است که وی همواره از موضعی عملگرایانه و مصلحتاندیشانه به دنیای سیاست مینگرد و بازی سیاسی را با قواعد مرسومِ منفعت محور انجام میدهد تا جایی که بندرت می توان رگه هایی از تکلیفگرایی و باورداشتهای ایدئولوژیک محصورگرایانه را در تصمیمات سیاسی ایشان پیدا نمود. در واقع با عنایت به احوالات شخصیتی که در نزد ایشان در عرصه سیاست است که منتقدین پیاده نظام و سواره نظام آیت الله همواره با برچسب های دینی و ایدئولوژیک به مصاف ایشان می روند و متناوبا نیز با سردرگمی و ابهام در بازیابی معنا ها در چیستی سیاسیو هویت انقلابی – دینی آیت الله، شمشیرهای عناد را در غلاف کرده و رنگ از زنگار پریده سپر را بر سر قرار می دهند .
مخلص کلام اینکه شخصیت منعطف فراجناحی آیت الله هاشمی موجب شده در طی سالیان اخیر گروه های مختلفی با تفکرات گاها متضاد در گرد ایشان جمع شوند. باید خاطر نشان ساخت فارغ از آنچه بعنوان دشمنی و دوستی ها از سوی گروه ها و جریانات مختلف بر اقوال و احولات سیاسی آیت الله ابراز می شود نقش دوران ساز و کلیدی ایشان در پیروزی انقلاب و دوران جنگ تحمیلی و بعد از آن می باشد که نیازمند بازخوانی دوباره این تاریخ و شناخت آن و نقش محوری آیت الله را در این دوران ها را برای ما دارد و بنوعی در بازخوانی مواضع خویش نسبت به حوزه سیاست و پدیده های موجود در آن، بر سهل و ممتنع بودن بازتاب ها و تصمیم گیری های خود و صبوری در آن را از ایشان بیاموزیم.