جریان تحریم در آمریکا؛ ناکارآمد و کم اقبال

تدبیر24: گفت و گوهای هسته یی جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 همچنان در جریان است و طرف های درگیر تلاش می کنند تا فروردین 1394 به یک توافق سیاسی دست یابند.

پس از آن، هفت کشور باید به تلاش های خود ادامه دهند و تا دهم تیرماه جزییات توافق جامع را روی کاغذ آورند.

در این میان، برخی نمایندگان کنگره ی آمریکا به ویژه جمهوری خواهان که در انتخابات میان دوره یی امسال بیشترین کرسی ها را از آن خود کرده اند، می خواهند با تصویب طرح های تحریمی تازه در روند این گفت و گوها خلل وارد کنند.

در این پیوند، کمیته ی بانکی سنای آمریکا نهم بهمن ماه طرحی را تصویب کرد که در صورت رای آوردن در صحن کنگره، تحریم هایی تازه را علیه فعالیت های هسته یی جمهوری اسلامی ایران شکل می دهد. البته قرار است این تحریم ها در صورت «شکست گفت و گوها یا پایبند نبودن ایران به توافق» اجرایی شود.

به نظر می رسد این طرح، نسخه ی تعدیل شده ی پیشنهاد جنجالی پیشین کنگره است که قرار بود در کمیته ی روابط خارجی سنا مطرح شود. در این طرح، رای گیری درباره ی تحریم های تهران تا چهارم فروردین 1394 به تعویق افتاده است.

این اقدام ها در حالی صورت می گیرد که پس از پنج روز گفت و گوی فشرده ی ایران و گروه 1+5 برای دستیابی به توافق نهایی در ژنو، مذاکره کنندگان ارشد ایرانی و آمریکایی سوم و چهارم بهمن ماه در «زوریخ» سوییس با یکدیگر دیدار کردند.

نهم بهمن نیز معاونان وزیران امورخارجه ی جمهوری اسلامی ایران، انگلیس، فرانسه و آلمان در «استانبول» ترکیه نشستی داشتند.

ممکن است دیدار بعدی مقام هایی از هفت کشور هفدهم تا نوزدهم بهمن در حاشیه ی پنجاه و یکمین نشست امنیتی «مونیخ» در آلمان رخ دهد.

درباره ی طرح های تحریمی مورد تاکید جمهوریخواهان تندرو، «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، پیش از این به ویژه یکم بهمن ماه طی سخنرانی «وضعیت اتحاد» در کنگره این کشور به صورت شفاف اعلام کرد در صورت تصویب هر گونه طرحی پیش از پایان گفت و گوها، آن را وتو خواهد کرد.

در چارچوب قانون اساسی آمریکا، رییس جمهوری این اختیار را دارد که در صورت تشخیص به منظور حفظ منافع ملی، مصوبات کنگره را وتو کند.



*** جریان های شاخص

در موضوع گفت و گوهای هسته یی با جمهوری اسلامی ایران، 2 جریان مهم با هدف ها و روندهای اجرایی گوناگون در عرصه ی سیاسی آمریکا فعالیت می کنند و از ابزارهای رسانه یی قدرتمندی نیز بهره می برند که در ادامه به آنها اشاره می شود:

- نخست، جریانی که در پی محدودسازی گفت و گوهای هسته یی و بیشینه سازی رویارویی میان تهران و طرف های دخیل در نشست های هسته یی است؛ این جریان که بیشتر از سوی محافظه کاران سنتی و لابی صهیونیستی در کنگره ی آمریکا پیگیری می شود، روندهای رسانه یی و اجرایی خود را همسو با فشار بر طرف های مذاکره متمرکز کرده است.

اگرچه این جریان، دارای ابزارهای رسانه یی قدرتمندی در سطح بین المللی و حوزه های اجرایی آمریکا است اما روند گفت و گوها و فضای سیاسی- دیپلماتیک نشان می دهد در مناسبات بین المللی نگاه ها درباره ی اثرگذاری و بهره گیری بیشتر از ابزار تحریم در حال افول است.

در این زمینه، بسیاری از مقام های سیاسی و اجرایی آمریکا به سوی فرصت دادن به گفت و گوها گرایش دارند. همچنین «دیوید کامرون» نخست وزیر انگلیس نیز در روزهای پایانی دی ماه طی سفر به واشنگتن، مقام های کاخ سفید و نمایندگان کنگره را به «خویشتنداری بیشتر» درباره ی گفت و گوها فراخواند.

از دیگر سو، فضا و روند رسانه یی این جریان نشان می دهد بیش از آنکه از قدرت اجرایی قدرتمندی برخوردار باشد، ابزارهای رسانه یی پرقدرتی در اختیار دارد. روند کاهش دامنه ی طرح های تحریمی کنگره ی آمریکا و مسکوت ماندن این طرح ها نشان می دهد فضای حاکم بر ساختار و نظام تصمیم گیری این کشور از نتایج منفی تصمیم های تقابلی رویگردان است.

- جریان دوم، در نشست ها حضور پررنگی دارد و گفت و گو را راهی هدفدار برای رسیدن به یک توافق می داند. این جریان نه فقط درون نظام تصمیم گیر آمریکا نفوذ دارد، بلکه در بسیاری از کشورهای درگیر در گفت و گوهای هسته ای نیز به ریشه دوانده است.

این رویکرد تاکید دارد که اکنون هفت کشور در نقطه بی بازگشت برای حل و فصل مسالمت آمیز موضوع هسته یی جمهوری اسلامی ایران قرار دارند و هر گونه طرح تحریمی تازه جریان گفت و گوها را ویران می سازد.

در این زمینه، اوباما نیز در چندین نوبت به ویژه در سخنرانی وضعیت اتحاد اعلام کرد که تصویب تحریم های تازه از سوی کنگره در این مقطع زمانی شکست دیپلماسی را تضمین خواهد کرد و آمریکا را از همپیمانان خود جدا می کند.



*** فرجام سخن

با توجه به جریان شناسی رویکردی در موضوع هسته یی ایران می توان از 2 جریان مهم در عرصه سیاست آمریکا نام برد که تلاش می کنند مدیریت فضای گفت و گوهای هفت کشور را در دست گیرند؛ نخست جریانی که با استفاده از ابزارهای تهدیدآمیز، فضای رویارویی در پرونده ی هسته یی را تشدید می کند تا سرانجام به شکست گفت و گوها برسد. دوم، جریانی که تلاش می کند درون فضای گفت و گوها حضور داشته باشد و از راه تداوم روند دیپلماسی منافع خود و آمریکا را تضمین کند.

رخدادهای کنونی نشان می دهد جریان نخست نه فقط در آمریکا بلکه در فضای بین المللی جایگاه چندانی ندارد و فقط هر از گاه با تهدیدهای تازه به خودنمایی رسانه یی می پردازد.

جایگاه این گروه آنچنان پایین آمده است که حتی در عرصه ی داخلی نمی تواند پشتیبانان چندانی برای خود دست و پا کند و به دلیل فشار افکار عمومی داخلی و بین المللی وادار می شود در مواضع «تحریم محورانه» خود تجدید نظر کند.

در برابر، رویکرد دوم که بر ادامه ی گفت و گو تاکید دارد، از اقبال فراوان برخوردار شده است. بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران پیرو این رویکرد، در انتظار روشن شدن نتایج چانه زنی های بلندمدت تهران و 1+5 نشسته اند که از 12 سال پیش تاکنون به درازا کشیده است.

در شرایط کنونی برتری یافتن روند فکری دوم، از رویکردهای راهبردی جمهوری اسلامی ایران به موضوع هسته یی و تلاش برای حل و فصل مسالمت آمیز آن از راه دیپلماسی برآمده است.

روشن است که تقویت توانمندی های جمهوری اسلامی در داخل و منطقه نیز با توجه به نفوذ گسترده و پیشینه موفقیت آمیز فعالیت ها و رایزنی های تهران در محیط پیرامونی، بر این امر تاثیر می گذارد.