رفع فیلتر «فیس‌بوک» و «توییتر» در حال بررسی

تدبیر24: پس از کش‌وقوس‌هاي بسيار و اميد و يأس‌هاي کشدار پيرامون احتمال رفع‌فيلتر فيس‌بوک و توييتر در ايران روز گذشته اظهارنظري از وزير ارتباطات منتشر شد که مايوس‌کننده بود. يکي از خبرگزاري‌ها خبري منتشر کرد که در آن آمده بود: محمود واعظي در پاسخ به سوالي مبني بر اينکه موضوع بررسي رفع‌فيلتر شبکه‌هاي اجتماعي به کجا رسيد، گفت: «بنا نبوده سايت‌هايي نظير فيس‌بوک و توييتر رفع‌فيلتر شوند و تحت همان شرايطي که بوده‌اند، خواهند ماند.» بلافاصله اين خبر با عنوان «فيس‌بوک و توييتر رفع‌فيلتر نمي‌شوند» در بيشتر خبرگزاري‌هاي داخلي و خارجي به‌نقل از وزير منتشر شد. با اين حال ساعتي از انتشار پردامنه خبر نگذشته بود که مرکز روابط‌عمومي و اطلاع‌رساني وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات تکذيبيه‌اي را بر روي خروجي خود منتشر کرد با اين تيتر «رفع‌فيلتر شبکه‌هاي اجتماعي در حال بررسي است.» در متن اين تکذيبيه آمده بود: پيرو اخبار منتشرشده در برخي از خبرگزاري‌ها و سايت‌هاي خبري به‌نقل از دکتر واعظي وزير محترم ارتباطات و فناوري اطلاعات مبني بر اينکه فيس‌بوک رفع‌فيلتر نمي‌شود، به اطلاع مي‌رساند دکتر واعظي در حاشيه مراسم ختم پدر رييس‌کل بانک‌مرکزي در پاسخ به سوال برخي از خبرنگاران مبني بر اينکه با وجود صحبت شما بر رفع‌فيلتر فيس‌بوک ولي تاکنون اين موضوع اتفاق نيفتاده است، «ايشان اظهار داشته‌اند من تاکنون چنين حرفي نزده‌ام.» به گزارش مرکز روابط‌عمومي و اطلاع‌رساني وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، اينگونه موضوعات در کارگروهي خارج از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات درحال بررسي است که به محض دريافت نتايج بررسي‌ها و تصميمات اتخاذشده به‌طور رسمي به اطلاع عموم مردم خواهد رسيد. اين اظهارنظر به‌نقل از وزير ارتباطات دولت روحاني در حالي اعلام شد که تنها چند روز پيش در دهم مهرماه، رییس او که رییس‌جمهور کشور است در مکالمه‌ای توییتری با جک دورسی، رییس و یکی از بنیانگذاران شبکه اجتماعی توییتر که از حسن روحانی پرسیده بود «عصر به خیر رییس‌جمهور، آیا شهروندان ایران می‌توانند توییت‌های شما را بخوانند؟» اینگونه پاسخ داد: «عصر به خیر جک، همان‌طور که به کریستین امانپور هم گفتم تلاش می‌کنم تا مردم کشورم بتوانند به راحتی به تمام اطلاعات جهانی دسترسی داشته باشند، چون این حق آنهاست.»
اگرچه در این مکالمه کوتاه هیچ‌یک از طرفین اشاره مستقیمی به موضوع فیلتربودن این شبکه اجتماعی در ایران نکردند اما ناگفته پیدا بود هم سوال جک دورسی درباره فیلتر این شبکه در ایران است و هم پاسخ اکانت توییتری منسوب به رییس‌جمهور ناظر به تلاش برای رفع فیلتر آن. همین پرسش و پاسخ کوتاه 36 کلمه‌ای در توییتر اما بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های داخلی و خارجی داشت و امیدها برای رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی در ایران را به شکل قابل توجهی بالا برد. علاوه بر این حسن روحانی در سفرش به نیویورک مصاحبه‌ای با کریستین امانپور خبرنگار ارشد «سی‌ان‌ان» داشت که آنجا هم از «تلاش‌هایش در جهت تسهیل دسترسی کاربران ایرانی به اطلاعات در سطح جهانی خبر داد و گفته بود قصد دارد طی چند ماه آینده این تلاش‌ها را عملی کند.» با این همه به نظر می‌رسد آنچه که روز گذشته به نقل از وزیر ارتباطات دولت گفته شد با آنچه که پیش از این شرحش رفت منافات دارد.

ماجرای فیس‌بوک و توییتر و افتادن به سیاه‌چاله فیلتر، قصه‌اش درازتر از این است. شبکه‌های اجتماعی نه‌تنها در ایران که در همه جهان نوپا هستند و سال‌های کمی از آغاز به‌کار و فراگیرشدنشان می‌گذرد. با این همه در همین سال‌های اندک آنچنان تاثیر‌گذار بوده‌اند که همیشه و همه جا اخبار مربوط به آنها در صدر همه خبرها نشسته است. در ایران نمودار رابطه شبکه‌های اجتماعی با سیاست همیشه سینوسی بوده، گاهی در اوج و گاهی در حضیض. بدترین دوره این رابطه در ماه‌های این سو و آن سوی انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد 88 و برای بهترین دوره هم می‌توان به سال‌های قبل از آن اشاره کرد؛ تنها دوره‌ای که این شبکه‌ها در ایران فیلتر نبودند و کاربران به راحتی از آنها استفاده می‌کردند. در آن سال خاص محدودیت به فیس‌بوک و توییتر تنها به فیلتر خلاصه نمی‌شود. در مقدمه کیفرخواستی که دادستان تهران برای متهمان حوادث سال 88 به دادگاه ارایه کرد، آورده بود: «در اغتشاشات اخیر به روشنی دیده شد که از اینترنت به‌عنوان ابزاری فراگیر و کارآمد در برگزاری تجمع‌های غیرقانونی، اطلاع‌رسانی دروغین و فضاسازی اغواگرانه بهره‌برداری شد. اما در این بین، هجمه تبلیغی و جنگ روانی که از سوی سایت‌های ارتباطات اجتماعی مانند فیس‌بوک، توییتر و مای‌اسپیس انجام شد بسیار قابل توجه است.»به همین دلیل تا مدت‌ها پس از آن حتی کاربرد واژه فیس‌بوک در رسانه‌های رسمی با محدودیت همراه می‌شد، با این حال رفته‌رفته پس از فروکش‌کردن آتش، فضا هم عوض شد. چندی گذشت و دفتر مقام‌معظم‌رهبری آیت‌الله خامنه‌ای صفحه‌ای در فیس‌بوک ایجاد کرد. چندی بعد، خبرگزاری ایسنا متن یک استفتا از مقام‌معظم‌رهبری و پاسخ ایشان در همین رابطه را منتشر کرد. پرسش این بود که «با توجه به اینکه وب‌سایت فیس‌بوک در ایران فیلتر شده است، آیا ورود به چنین سایتی تنها برای ارتباط با دوستان و بدون هیچ فعالیت سوء علیه منافع ملی جمهوری‌اسلامی اشکال دارد؟» پاسخ ایشان به این استفتا اینگونه بود: «به‌طور کلی اگر مستلزم مفسده (مانند ترویج فساد، نشر اکاذیب و مطالب باطل) بوده یا خوف ارتکاب گناه باشد یا موجب تقویت دشمنان اسلام و مسلمین شود، جایز نیست والا مانعی ندارد.»غیر از این علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رییس مجمع‌تشخیص‌مصلحت‌نظام هم پیش از انتخابات درباره فیس‌بوک گفته بود: «حالا شاهدیم که یک صفحه فیس‌بوک که برای مردم هزینه ندارد، تبدیل به چندین دستگاه رادیو و تلویزیون می‌شود که‌ میلیون‌هانفر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و یک ویدیو تصویر که با موبایل‌ها گرفته شده، به دنیا منتقل می‌شود که به نظر من، این امری مبارک برای دنیاست.» این گفته‌های هاشمی‌رفسنجانی بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهان داشت و بسیاری آن را با این تیتر «فیس‌بوک امری مبارک است» منتشر کردند. بحث‌های اصلی پیرامون لزوم رفع فیلتر از فیس‌بوک و توییتر اما پس از انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته بود که بیش از همیشه جدی شد. به‌خصوص وقتی که از سوی رییس‌جمهور جدید و اعضای کابینه‌اش صفحاتی در این شبکه‌های اجتماعی ایجاد شد. البته حضور روحانی در توییتر پیش از این یک‌بار تکذیب شده بود اما از آنجا که جواد ظریف صفحه‌ای تاییدشده در توییتر دارد و صفح روحانی را دنبال کرده و در یکی از نوشته‌هایش به صفحه روحانی ارجاع داده بود، به نظر می‌رسد می‌توان آن را تایید کرد.پدیده این عرصه هم بدون تردید، جواد ظریف وزیر امور خارجه بود. او فعالیت جدی در صفحه فیس‌بوک خود را از روزهای تلاش برای گرفتن رای اعتماد در مجلس شورای اسلامی آغاز کرد. از همان بدو شروع تا امروز او یکی از فعال‌ترین اعضای فیس‌بوک فارسی‌زبانان شده است و مطالبی که آنجا می‌نویسد با استقبال بسیار گسترده مخاطبان همراه می‌شود. در اوج فعالیت فیس‌بوکی ظریف، صفحه او یک‌بار توسط هکرهای ناشناس هک شد که واکنش‌های زیادی به‌همراه داشت و به‌ویژه تندروها آن را دستاویزی برای لزوم خروج او از فیس‌بوک قرار داده بودند. با این حال آن هک نتیجه نداد و ظریف همچنان فعالانه در این شبکه اجتماعی حضور دارد. گزارش‌های فیس‌بوکی ظریف به‌ویژه در مدت حضورش در نیویورک و هنگام اجلاس سران کشورها در سازمان ملل بیشتر از همه توجهات را به سمت او کشانده بود به گونه‌ای که هم‌اکنون صفحه او را بیشتر از 400‌هزار نفر پسندیده‌اند (لایک زده‌اند). البته به غیر از ظریف، اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور و حسام‌الدین آشنا مشاور روحانی نیز در فیس‌بوک حضور دارند و گهگاهی مطالبی در صفحات خود منتشر می‌کنند. حضور همین مسوولان دولت روحانی و به‌خصوص فضای مثبت به‌وجودآمده در این مدت، امیدها برای رفع فیلتر فیس‌بوک و توییتر را افزایش داده بود. این امید روز گذشته می‌رفت که با اظهارات نقل شده از وزیر ارتباطات بر باد برود اما با تکذیبیه روابط عمومی این وزارتخانه دوباره احیا شد.

صدرا محقق