کدام بانک ها در جهان ورشکسته شدند؟

اکرم بزرگیان: ورشکستگی در کشورهای توسعه یافته واژه ای حقوقی است و معمولا این دادگاه است که کسی یا شرکتی را ورشکسته اعلام می کند. به گفته اقتصاددانان؛ یکی از مشکلات بزرگ اقتصادی در ایران، این است که قوانین دقیق ورشکستگی در کشور وجود ندارد. قوانین ورشکستگی معمولا به این علت طراحی نمی شوند که پایانی بر زندگی اقتصادی یک فرد یا یک بنگاه نگذارند، (گر چه گاهی چنین اتفاقی می افتد مثل قوانین ناظر بر فصل 7 ورشکستگی در امریکا) بلکه چگونگی شروع مجدد مثلا یک شرکت است که در مرکز این قوانین قرار می گیرد (مثل قوانین ناظر بر فصل 11 و 12 و 13 ورشکستگی در امریکا). آنچه که در ایران به ورشکستگی معروف است اتفاقی نیست مگر آنچه در غرب به آن insolvency می گویند (واماندگی در پرداخت بدهی) آنچه طی سال های گذشته در فضای جهانی اقتصاد رخ داده، نشان می دهد با وجود بحران ورشکستگی های دنباله دار، همچنان اقتصاد کشورهای توسعه یافته به راه خود ادامه می دهد.

آمریکا

بانک لمن برادرز به عنوان یکی از مشهورترین بانک های آمریکا و جهان در سال 2008 اعلام ورشکستگی کرد، ورشکستگی لمن برادرز که از اعتبار بالایی نزد سرمایه گذاران و بازارهای مالی جهان برخوردار بود، ضربه سنگینی به اعتماد عمومی سرمایه گذاران به سیستم بانکی جهان وارد کرد. با ورشکستگی بانک لمن برادرز در سال ۲۰۰۸ بحران مالی جهانی آغاز شد. این بحران یکی از وخیم ترین بحران های اقتصادی جهان در دهه های اخیر به شمار می رود. کارشناسان معتقدند، تاثیر این اتفاق به حدی شدت داشت که برای احیای اقتصاد جهان به سال ها زمان نیاز خواهد بود. به همین دلیل اقتصاد دانان سال 2008 را سال سیاه برای بانک ها موسسات مالی نامیدند. در آمریکا بیشتر از 9 بانک بزرگ که سابقه فعالیت برخی از آن ها به بیش از 100 سال می رسید، در اثر ناتوانی در ادامه ایفای نقش از چرخه فعالیت اقتصادی و مالی کناره گرفتند. البته برخی از این بانکها در این سال اعلام ورشکستگی نکردند ولی حجم زیان اقتصادی آن ها به اندازه ای بود که عملا توانایی لازم برای حضور در بازار را نداشتند. دولت آمریکا برای جلوگیری از بحران مالی و آسیب کمتر به بانک ها وادار به اتخاذ برنامه انبساط و محرک های پولی شد. تا حمایت خود را از موسسات مالی برای کاهش عواقب بحران گسترش دهد.

به دنبال ورشکستگی لمن برادرز، برخی بانک های اروپایی نیز به وضعیت مشابهی دچار شدند و هزاران شعبه بانکی در سراسر این قاره تعطیل شد. بطوریکه نهادهای تصمیم گیر مجبور شدند به علت تقاضای بسیاری از بانک های اروپایی مبنی بر درخواست کمک های مالی، مبلغی معادل 91 میلیارد  دلار را به بازارهای مالی تزریق کنند.

انگلیس

بحران مالی و اقتصادی جهان «رویال بانک» انگلیس را در آستانه ورشکستگی قرار داد.  این بانک میلیاردها پوند کمک مالی از دولت انگلیس برای جلوگیری از ورشکستگی دریافت کرده بود. بیش از 70 درصد سهام این بانک پس از بحران مالی و اقتصادی در اختیار مالیات دهندگان انگلیسی قرار گرفته است و ما بقی سهام آن در اختیار دولت انگلیس است. همچنین رویال بانک انگلیس بدنبال راه حلی برای خروج از بحران تصمیم گرفته است بخشی از دارایی ها و املاک خود در سراسر اروپا را به فروش برساند. بانک اچ باس نیز یکی دیگر از بانک های مهم بریتانیا است که تا آستانه ورشکستگی پیش رفت. کارشناسان معتقدند که ورشکستگی بانک اچ باس نتیجه مستقیم سوء مدیریت مسئولان این بانک بود. تصمیماتی که هئیت مدیره گرفته بود بانک را در مسیری قرار داد که بخت برخورد آن برای برخورد با صخره ها را زیاد می کرد. همین مسئله نیز اتفاق افتاد. بانک لویدز با حمایت و کمک دولت انگلیس بانک اچ باس را در سال 2008 از ورشکستگی نجات داد. در این سال بانک مرکزی انگلیس از برنامه ای با هدف جلوگیری از بحران و ورشکستگی بانک های این کشور خبر داد.

بانک مرکزی انگلیس، برنامه ای موسوم به "استرس تست" ارائه کرد که میزان سرمایه بانک های این کشور را مورد ارزیابی قرار می دهد تا پیش از بحران تدابیر محتاطانه اتخاذ شود. دولت انگلیس مدعی است برنامه استرس تست می تواند کیفیت بانک های بزرگ را افزایش دهد و نظارت بیشتری بر بانک های کوچکتر اعمال کند تا در طول زمان زیر بنای اعتماد به سیستم بانکی بهبود یابد.

اسپانیا

از آغاز بحران اقتصادی در اسپانیا حدود هشت هزار شعبه بانکی در این کشور تعطیل شد. "بانکیا" بعنوان مهمترین بانک این کشور نمادی از بانک های ور شکسته در اسپانیا است. مدیران این بانک از کمک های حوزه یورو بهره برده اند. بحران مالی اسپانیا به حدی جدی است که نخست وزیر آن اعلام کرد ورشکستگی حتی یک بانک اسپانیا، کشور را به زانو در می آورد. کمیسیون اروپا بارها با پرداخت وام برای نجات این بانک موافقت کرد، درحالی که مدیران این شرکت را ملزم کرده تا یک سوم از شعب خود را تعطیل کنند این در حالی بود که دولت برای نجات این بانک آن را به بخش دولتی واگذار کرد.

ایتالیا

وضعیت بانک های پرتغال چندان رضایت بخش نیست. عمق و دامنه بحران مالی در اروپا به کشور پرتغال هم رسید و منجر به ورشکستگی و یا آسیب پذیر بودن بانک های این کشور شد. دولت این کشور برای نجات بانک های خود از خطر ورشکستگی از وام دهندگان بین المللی درخواست کمک کرده است.

دولت پرتغال برای جلوگیری از ورشکستگی این سه بانک، در ماه ژوئن سال 2012 سه میلیارد یورو به بانک خصوصی بی سی پیBCP ، یک و نیم میلیارد یورو به بانک بی پی آی BPI و یک میلیارد و 650 میلیون یورو به بانک (CGD) تزریق کرد. اقدام دولت پرتغال به اصلاح ساختار بدهی های سه بانک خود، از طریق تامین مالی دوباره و تبدیل وامهای کوتاه مدت آنها به وامهای بلندمدت، با مقررات اتحادیه اروپا در این زمینه سازگار بوده است. پرتغال برای تامین مالی این بانکها، مجبور شد از 78 میلیارد یورویی که از بانک مرکزی اروپا، صندوق بین المللی پول و کمیسیون اروپا وام گرفته بود ،12 میلیارد یورو را به بانک های خود اختصاص دهد.

یونان

وضعیت بانک های یونان را تا چندی پیش "هر روز بدتر از دیروز" خطاب می کردند. وخامت بحران مالی یونان تا حدی بود که این کشور را تا مرحله انتخاباتی برای خروج از منطقه یورو پیش برد. کشورهای اروپایی با کمک 110 میلیارد یورویی به یونان طی سه سال شرایط را برای  بهبود وضعیت اقتصادی و مالی بانک ها این کشور مهیا کردند و  این کشور را از آستانه ورشکستگی بانک ها دولت نجات دهد. ورشکستگی یونان تاثیر شدیدی بر تراز حساب بانک مرکزی اروپا می گذاشت. بانک مرکزی اروپا حدود 50 میلیارد یورو از اوراق قرضه یونان را در اختیار داشت. با ورشکستگی یونان، بانک مرکزی اروپا زیان می دید که معلوم نبود این ضرر را چگونه جبران کند.  

خالی شدن خزانه بانک ها از پول که در یونان مشاهده شد، تنها آغاز راهی است که در نهایت منجر به ورشکستگی و سقوط سایر بانک های در کشورهای دیگر اروپایی نیز خواهد شد. خروج قریب به یک میلیارد دلار پول از بانک کشور کوچکی مانند یونان جزفاجعه چیز دیگری نمی توان نام نهاد. بنابراین در چنین شرایطی تمام سیستم بانکی یونان در معرض ورشکستگی کامل قرار گرفته است. صندوق بین المللی پول نیز نسبت به احتمال بالای فروپاشی این کشور اعتراف کرده است.

تأثیر ورشکستگی بانک ها بر اقتصاد یک کشور

بانک ها بعنوان بازار پول در اقتصاد هر کشوری مطرح اند. در یک جامعه هر کس پول اضافه دارد ، به بانک می سپارد و هرکس برای سرمایه گذاری ، ارائه خدمات ، تولید وتجارت و کشاورزی ، پول نیاز دارد از بانک ها وام می گیرد . نقش بانک ها در پیشرفت اقتصادی هر کشور غیر قابل انکار است و هر کشوری که بانک های قوی و توانمند داشته باشد ، پیشرفت اقتصادی آن نیز بیشتر است . ورشکستگی بانکها برای هر جامعه ای از جنگ خطرناکتر و فاجعه ای برای اقتصاد هر کشور میباشد. اقتصاد هر کشور با ورشکستگی بانکها فلج می شود. که برای هر اقتصاد هر کشوری ممکن است.