حقوق ناچیز خانوارهای بهزیستی

 تدبیر24: شب گذشته گفتگوی ویژه خبری دنبال موضوع زنانه شدن فقر بود. او علی محمد ذوالفقاری، معاون حمایت و سلامت کمیته امداد را به همراه مصطفی رحماندوست نماینده تهران به استودیو شبکه دو آورده بود تا در کنار این مسئولان به صورت تلفنی نیز با حسین راغفر اقتصاددان و دکتر حبیب الله مسعودی فرید معاون اجتماعی سازمان بهزیستی به گفتگو بنشیند.

در ادامه، متن این میزگرد خبری را می خوانید:

آقای ذوافقاری، برخی می گویند فقر زنانه شده، آیا شما این حرف را قبول دارید؟

ذوالفقاری: تعداد زنان فقیری که به امداد جهت دریافت کمک مراجعه می کنند سال به سال زیاد می شود. ما سال حاضر ۸۱ درصد زنان خانوار را به دلیل فوت سرپرست خانوار داشتیم، ۱۴ درصد به دلیل طلاق، ۱ درصد به دلیل متراکه و ۴ درصد سایرعوامل را داشتند. زنانی که به دلیل طلاق مراجعه می کنند سال به سال افزایش می یابد. در مراکز استانها و کلانشهرها، جمعیت زنان خانوار به دلیل طلاق با جمعیت زنان همسر از دست داده به دلیل فوت است.

یعنی فقر زنانه شده؟

ذوالفقاری: بیشترین ارباب رجوع های ما زنان هستند و در زنان آسیب پذیری در حوزه فقر بیش از مردان است. زنان زیادی هستند که به دلیل فوت همسر خود تحت پوشش قرار می گیرند اما مردانی که دلیل فوت همسرشان تحت پوشش قرار بگیرند بسیار اندک هستند.

دکتر حسین راغفر، اقتصادددان به صورت تلفنی در گفتگو حاضر شد.

نظر شما درباره زنانه شدن پدیده فقر چیست؟

راغفر: من خیلی با این عبارت موافق نیستم. مسئله ای که اتفاق افتاده، رشد فقر به طور کلی است و طبیعتا جلوه حضور زنان فقیر به اشکال مختلف بیشتر در جامعه نمود یافته. این به این معنا نیست که زنان بیش از مردان فقیر شده اند. این گسترش فقر است که در بین خانواده های مردسرپرست و زن سرپرست افزایش یافته. زنها به طور کلی ۱۰ تا ۱۱ درصد خانواده های کشور را تحت مدیریت دارند ولی ۱.۴ برابر نسبت خانوارهای فقیر متعلق به زنهاست. به لحاظ کمی، ما کمتر از خانوارهای مردسرپرست هستند ولی به نسبت آسیب پذیری، به شدت بیشتر آسیب پذیر هستند و در بین گروه های سنی سپرست خانوارها، چه آقایان و چه خانمها، خانوارهای در سن جوانتر، بیشتر آسیب پذیرند.

آقای ذوالفقاری، آیا آمار دقیقی درباره زنان سرپرست خانوار داریم؟

ذوالفقاری: در حال حاضر بر اساس سرشماری سال ۹۰، ۲.۵ ملیون زن سرپرست خانوار داریم که ۱.۱ میلیون از اینها تحت پوشش کمیته امداد هستند.

این فاصله بین ۱.۱ میلیون تا ۲.۵ میلیون برای چه به وجود آمده؟

ذوالفقاری: ۶۱ درصد از مراجعان کمیته امداد را زنان سرپرست خانوار تشکیل می دهد. ویژگی مشترک همه فقر است. نسبت قابل اعتنایی از اینها سالمند هستند. بیش از ۴۰ درصد زنان تحت پوشش ما بیسواد هستند.

سوال اینجاست چرا فاصله بین ۲.۵ میلیون زن سرپرست خانوار تا۱.۱ میلیون زن تحت پوشش شما وجود دارد؟

ذوالفقاری: اینهایی که تحت پوشش آمده اند درآمد کافی ندارند یا توان کار ندارند. بقیه یاد تحت پوشش صندوقهای دیگر هستند یا درآمد دارند.

چطور به این تشخیص رسیدید که باقی زنان، تمکن مالی دارند؟

ذوالفقاری: ما به سمت سنجش فقر بقیه افراد نرفته ایم. کسانی که مراجعه کرده اند، بررسی کرده ایم و در مناطق کوچکتر ما اشراف کامل به فقر داریم زنان سرپرست خانوار فقیری در روستاها و شهرهای کوچک باقی نمانده که ما شناسایی نکرده باشیم.

به نظر شما آیا این که افراد خود را معرفی کنند، مکانیزم خوبی است؟

مصطفی رحماندوست نماینده تهران: متاسفانه در سالهای اخیر گسترش فقر در بین مرد و زن بیشتر شده. آمار می گوید ۱۳ درصد جامعه کل کشور و ۱۷ درصد جمعیت روستاها و ۱۰ درصد جعیت شهری، دچار فقر هستند. کار سخت‌تر شده است و کار ساده ای نیست که با یک آمارگیری بشود همه چیز را اعلام کرد. به اعتقاد من باید تک تک بروند زنان سرپرست خانوار را شناسایی کنند و زنان نیازمند را به کمیته و بهزیستی مشخص کنند و پراکندگی اینها در کل کشور مشخص شود. ساز و کار خاصی برای شناسایی این افراد وجود ندارد. نباید به مقداری که دیگران معرفی می کنند بسنده کرد. این وظیفه دستگاه های حمایتی است که زنان سرپرست خانوار را شناسایی کرد.

دکتر حبیب الله مسعودی فرید معاون اجتماعی سازمان بهزیستی به صورت تلفنی روی خط برنامه آمد.

آیا مکانیزم خاصی برای شناسایی زنان سرپرست خانوار داریم؟

مسعودی فرید: ما ۱۶۰ هزار زن سرپرست خانوار را تحت پوشش داریم. تک والد بودن خانواده می تواند عامل خطر سازی باشد و قرار شد سامانه ای در وزارت رفته برای ثبت اطلاعات زنان سرپرست خانوار تعیین شود.

ما بعد از این همه سال آمار دقیق نداریم؟

مسعودی فرید: برخی از این خانواده ها مراجعه به بهزیستی به عنوان افراد نیازمند می کنند. ممکن است برخی از این خانواده ها، نیاز مالی نداشته باشند ولی نیاز به حمایتهای دیگر دارند که باید شناسایی شوند و به آنها این خدمات حمایتی داده شود.

بر اساس قانون تامین نیاز زنان و کودکان بی سرپرست مقرر است افرادی که یک سوم حقوق پایه را ندارند، سازمانهای حمایتی باید این را تامین کنند. آیا این قانون اجرا می شود؟

مسعودی فرید: بهتر این است آقای رحماندوست توضیح بدهند چون قانون بودجه را مجلس تصویب می کند. بنده به عنوان مجری می گویم این قانون اجرا نمی شود. یکی از مشکلات زنان خانوار نداشتن بودجه کافی است.

بودجه کمیته امداد چقدر است؟

ذوالفقاری: برای مستمری خانواده ها ۱۳۵۰ میلیارد برای ۱ میلیون و ۹۰۰ هزار خانوار در اختیار داریم

این میزان بودجه برای بهزیستی چقدر است؟

مسعودی فرید: برای یک خانوار یک نفره تا خانواده ۵ نفره ۱۰۰ هزار تومان داریم. ۹۵۰ میلیارد تومان برای بهزیستی در نظر گرفته شده. اینها ماهانه و فصلی به ما پرداخت می شود. در برنامه توسعه نیز داشتیم ۴۰ درصد حقوق به خانواده های زن سرپرست تعلق گیرد. متوسط خانوارها ۶۵ تا ۷۰ هزار تومان می شود.

این رقم در کمیته امداد چقدر است؟

ذوالفقاری: سرانه بهزیستی و کمیته امداد برابر است.

این مشکلی از فقر خانواده رفع می کند؟

ذوالفقاری: ما مبلغی را غیر از این مبلغ به نام اکرام ایتام و محسنین پرداخت می کند. این اعتبار غیر از هزینه درمان و تحصیل است. در بخش مسکن نیز به این خانواده ها خدمات داده می شود که مجموع متفاوت است.

سرجمع چقدر است؟

ذوالفقاری: با توجه به تعداد دخانواده ها با سرانه اکرام یتیم ۱۲۰ هزار تومان، با دو یتیم و با کمکهای مردمی ۳۰۰ هزار تومان است.

این ۱۲۰ هزار تومان با عدد قانون متفاوت است؟

ذوالفقاری: این ربطی به قانون ندارد.

چرا این قانون اجرا می شود؟

مجتبی رحماندوست: همه چیز در اختیار مجلس نیست. امسال درآمد هر بشکه نفت به ۴۰ دلار رسیده.

وقتی ما نفت را بشکه ای ۱۲۰ دلار می فروختیم این اتفاق می افتاد؟

رحماندوست: من آن موقع نماینده نبودم. الان به خاطر کم شدن بودجه نفت، دستگاه ها مشکل بودجه ای دارند.

چقدر از بودجه کمیته امداد امسال تخصیص داده شده؟

ذوالفقاری: این عدد را ندارم ولی باید گفت ما ۷۰ هزار نفر در نوبت جهیزیه داریم و ۶۰ هزار نفر در نوبت وام یک میلیونی است.

رحماندوست: خیرین در همه استانها وجود دارد. من پیشنهاد کردم مدیرکل امداد هر استان بشود دبیر کل خیرین آن استان. برود بگوید من خیرین را شناسایی کرده ام و وسیله ای برای رسیدن کمک به دست اینها شود.

ذوالفقاری: اجازه می خواهم از فقر زنانه عبور نکنیم. امداد برای خدمت رسانی بهتر به دنبال شبکه سازی نیکوکاری و استفاده از خیرین است. امداد دنبال کار مشترک است.

آیا توانمندسازی ۱۰ درصدی افراد تحت پوشش محقق شده؟

مسعودی فرید: ما سال گذشته ۱۹ درصد از افراد واحد شرایط را توانمند کردیم. مثلا در بخش تحصیلی، ارتباط موثر، مسکن، شغل و درآمد را احصا کردیم. الان مشخص است زنان سرپرست خانوار چقدر توانمند شده اند.

فرآیند توانمندسازی چیست؟

مسعودی فرید: یکی آماده سازی شغلی است. در ابتدا توانمندی درونی، عزت نفس افراد و توانایی فردی شکل می گیرد. مرحله دوم بازاریابی برای کالایی است که تولید می کنند. سوم بررسی این که فرد دارای چه توانمندی است. بعد هر کس وارد بازار کار شود این مراحل را طی می کند.

شما هم دنبال توانمندسازی افراد هستید؟

ذوالفقاری: برخی از اینها سالمند هستند. خدمات ما حمایتی است. برای برخی که سالمند نیستند، مسایل توانمندسازی را داریم. ما ۲۴۰ هزار بیمه تامین اجتماعی داریم که جمعی از آنها از تحت پوشش خارج شدند. در زنان سرپرست خانوار، برخی با مشاوره و خدمات آموزشی ازدواج با مردانی که ازدواج اول آنهاست یا زنشان فوت کرده ازدواج کرده اند. ما سرمایه گذاری در بخش اشتغال این زنان را داشتیم. زنان سرپرست خانوار با کمک وکلا خدمات حقوقی رایگان در اختیارشان قرار گرفت تا از ارث و سایر خسارات قانونی بهره مند شوند.

آیا این اقدامات کافی بوده؟

رحماندوست: اینها بسیار موثر است.

ولی این فرضیه مطرح می شود که سازمانهای حمایتی ترجیح می دهند افراد از تحت پوشش آنها خارج نشوند؟

رحماندوست: اینطور نیست. هم امداد هم بهزیستی تمایل دارد زنان سرپرست خانوار به توانمندی در مشاغل خرد برسند. الان مشکل دارند زنها در خانه شان کارگاه های تولیدی کوچک دارند، تولید می کنند، ولی مشکل فروش دارند. امشب باید به شهرداری گفت که در تمام دنیا رسم است غرفه هایی را در طول سال، یک هفته در اختیار زنان سرپرست خانوار قرار بگیرد. شهرداریها در این امر ضعیف هستند. بنیاد مستضعفان نیز فروشگاه های چند طبقه دارند که اکثرا الان تعطیل هستند. از آنها درخواست می کنم این مغازه هاد را ساماندهی کنید و در اختیار زنان سرپرست خانوار قرار دهید. اگر مشکل عرضه و فروش محصولات زنان خانوار فراهم شود، خیلی از این مشکلات حل می شود.

در مجلس کاری در این باره کردید؟

رحماندوست: الان قانون این وجود دارد. وام برای آن در نظر گرفته ایم و پشتیبان در نظر گرفته شده که برای هر اشتغال زنان سرپرست خانوار ۵ میلیون تومان تسهیلات در نظر گرفته می شود. بهترین راه عرضه مستقیم محصولات زنان سرپرست خانوئار است. نزدیک نوروز شهرداریها در پارکها این غرفه ها را در نظر می گیرند.

اگر این توانمندسازی اتفاق افتاده؟ چطور شاهد افزایش روند فقر زنان سرپرست خانوار هستیم؟

رحماندوست: بحث اجتماعی بحث صفر و یک نیست. بلکه اعداد بین یک طیف، مطرح است. برای برخی از افراد توانمندسازی ۱۰ درصد و برای برخی ۱۰۰درصد محقق شده. ولی واقعیت این است هر روز به تعاد زنان سرپرست خانوار افزوده می شود.