بيگاري علمي از دانشجويان

 تدبیر24:  براي دانشجوياني كه هم درس مي‌خوانند و هم كار مي‌كنند، ساعت‌هاي طولاني و پشت سر هم كلاس‌هاي دانشگاه شبيه ماراتني است كه در شب‌هاي امتحان شبيه لحظه‌هاي تعيين برنده نهايي، تند و نفسگير مي‌شود. در اين ميان كاري كه دانشجويان انجام داده و شغلي كه براي خود انتخاب مي‌كنند در اغلب موارد تناسبي با رشته و تحصيلاتشان نداشته و فقط در حكم منبعي براي كسب درآمد و تامين هزينه‌هاي زندگي محسوب مي‌شود در حالي كه در ايران هم مانند همه كشورهاي دنيا امكان استفاده از ظرفيت داخل دانشگاه براي اشتغال و تامين معاش دانشجويان وجود دارد. كار كمكي به اساتيد و انجام اموري مانند تصحيح اوراق يا ترجمه مي‌تواند اگر درست و ضابطه‌مند باشد براي دانشجويان به منبعي براي كسب درآمد تبديل شود.

 

به گزارش آرمان، دانشجويان قاعدتا و به شكل طبيعي بايد تمام تلاش خود را مصروف درس خواندن و مطالعه كرده و اوقات خالي خود را هم به تحقيق و مطالعه اختصاص دهند. با وجود اين، در اغلب موارد اين اتفاق نمي‌افتد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد در مقطع كارشناسي در حدود50، در مقطع كارشناسي ارشد نزديك 70 درصد و در مقطع دكتري و بالاتر تقريبا همه دانشجويان كار مي‌كنند. اين تلاش براي اكتساب شغل و حضور در اجتماع در برخي موارد در راستاي رشته تحصيلي و براي افزايش آگاهي و توان در زمينه كاري براي آينده رخ مي‌دهد در حالي كه در بيشتر موارد اين اشتغال به دليل نيازهاي مالي و تامين هزينه‌هايي نظير هزينه دانشگاه و هزينه تحصيلي است و تناسبي با درس و دانشگاه ندارد. 

  كمك به اساتيد در دانشگاه‌هاي مطرح رايگان نيست

حجم كاري يك استاد دانشگاه با يك معلم و دبير مدرسه قابل مقايسه نيست. تصحيح اوراق دانشجويان كه براي برخي استادان در آخر ترم به بالاي هزار برگه مي‌رسد، در كنار ترجمه، تحقيق و تدريس در اغلب دانشگاه‌هاي مطرح روندي را ايجاد كرده كه بر اساس آن دانشجو در دانشگاه طبق قانون دانشگاهي به استاد خود يا اساتید ساير رشته‌ها كمك مي‌كند. طبق قانون دانشجو براي اين كمك به استاد حقوق مشخص و مبلغي معين تحت عنوان دستمزد دريافت مي‌كند. استادياران در دانشگاه‌هاي مطرح دنيا همان دانشجوياني هستند كه براي انجام امور مختلف به اساتيدشان كمك مي‌كنند و اين شغل مهمي است. دانشجو در اين زمان فقط اجازه دارد در دانشگاه خودش كار كند و حق كار بيرون از محيط آنجا را ندارد و از سوي ديگر، حقوقي كه به او بابت اين كار پرداخت مي‌شود نه از جيب خود استاد بلكه به عنوان مبلغي كه در بودجه براي كار او و امثال او در نظر گرفته شده به او تعلق مي‌گيرد. اين حقوق ماهانه به آساني پاسخگوي نيازهاي مالي اين دانشجويان بوده و آنها را از انجام كارهاي ديگر بي‌نياز مي‌كند. در ايران هم در خيلي دانشگاه‌ها، دانشجويان به ويژه در مقطع دكترا اين كمك را به اساتيد خود ارائه داده و به آنها در انجام امور مختلف مربوط به استاد مانند ترجمه و تدريس كمك مي‌كنند در حالي كه در قانون تمهيدات و بودجه‌اي براي اين كار وجود نداشته و در نهايت رايگان ارائه مي‌شود. در بهترين حالت استاد از حقوق و درآمد ماهانه خود (تازه در صورتي كه منصف باشد) رقمي را به دانشجو مي‌دهد كه اين هم شكل دائمي و مشخص ندارد. 

 99 درصد دانشجويان دكترا كار مي‌كنند

شش پسر جوان دانشجوي مقطع دكتري دانشگاه اميركبير تصميم گرفتند بيانيه‌اي مشترك خطاب به وزير علوم، تحقيقات و آموزش نوشته و طي آن از او بخواهند درباره كيفيت كارهايي كه دانشجويان دكتري براي اساتيد خود در دانشگاه انجام مي‌دهند تمهيداتي بينديشد. در اين بيانيه كه قرار است 2000 دانشجو از سراسر كشور آن را امضا كنند آمده است: 99درصد دانشجويان دكتري كار مي‌كنند و اين در حالي است كه براي اساتيد خود در دانشگاه هم كمك‌هاي مختلفي محسوب مي‌شوند. مي‌توان از ظرفيت و توان دانشجو در داخل خود دانشگاه سود جست و با اين كار مانع اشتغال غيرمولد و نامناسب قشر تحصيلكرده شد و زمينه اشتغال مفيد آنها در آينده را فراهم ساخت. آنها خطاب به محمد فرهادي عنوان كرده‌اند: ‌همه ما كارهاي مختلفي را در طول ترم براي اساتيدمان انجام مي‌دهيم كه اگر قرار بود براي اين امور پولي پرداخت شود اين مبلغ مي‌توانست به تنهايي پاسخگوي هزينه‌هاي زندگي و حداقل تحصيل ما بشود. در حالي كه همه اين اساتيد در بهترين حالت با هزينه خود و از جيب شخصي بايد به ما دستمزد بدهند. انجام كارهاي بدون دستمزد براي اساتيد براي ما به بيگاري علمي تبديل شده در حالي كه مي‌تواند منبع درآمد ما باشد. 

 بودجه اين طرح تاكنون تامين نبوده است

كارن خانلري، عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس، با استقبال از اين طرح به «آرمان» مي‌گويد: خلأ اين مساله به‌شدت احساس مي‌شود. من به عنوان يك استاد دانشگاه با خيل عظيم دانشجويانم مواجه هستم كه براي تامين زندگي خود مجبورند كار كنند و همه آنها بيرون از دانشگاه و با مشقت فراوان شايد بتوانند بين ساعت‌هاي كار و تحصيل تناسب ايجاد كرده و در اغلب موارد يكي فداي ديگري مي‌شود. اين نماينده مجلس عنوان مي‌كند: مهم‌ترين دليلي كه باعث شده اين مساله در كشور تا امروز مطرح نشود اين است كه بودجه انجام چنين كارهاي مهم و زيربنايي تامين نيست وگرنه ضرورت آن هميشه احساس مي‌شود. سرمايه‌گذاري روي تحصيل و آموزش در حقيقت هزينه نيست بلكه سود است. خانلري مي‌گويد: همه دانشجوياني كه در محيط دانشگاه در كشورهاي ديگر كار مي‌كنند با فرصت كافي و فراغ بال درس مي‌خوانند و موفق مي‌شوند در حالي كه براي اساتيد هم اين يك امتياز محسوب شده و باعث مي‌شود وقت آزاد بيشتري براي تحقيق و پژوهش پيدا كنند و كمتر خسته شوند. در ايران اما دانشجو آن‌قدر براي تامين هزينه‌هاي زندگي و به ويژه تحصيل خود تقلا مي‌كند و به اين در و آن در مي‌زند كه هدف اصلي را گم كرده و تحصيل و تحقيق را فراموش مي‌كند. خانلري ابراز اميدواري كرد بعد از توافق هسته‌اي و بهبود وضعيت اقتصادي كشور به اين اقدامات زيربنايي كه نيازمند تزريق بودجه است توجه شود. 

 سرقت ادبي در ازاي دادن نمره

يكي از اساتيد دانشگاه درباره كار دانشجويان به «آرمان» مي‌گويد: كار دانشجويي و مشاركت در فعاليت‌هاي علمي و پژوهشي در مقطع تحصيلات تكميلي نكته مهمي است. دانشجويان دكتري توانمندي‌هاي بالايي دارند كه بايد نمود پيدا كند. محمد زاهدي‌اصل عنوان مي‌كند: كارهاي پژوهشي و دستياري كه دانشجويان انجام مي‌دهند بخشي از فعاليت‌هاي آموزش عالي در سطح دكتري است كه مي‌تواند كار تلقي شود و در آيين‌نامه‌هاي موجود هم بستر و زمينه اين امر وجود دارد. او مي‌گويد: اساتيد مي‌توانند با پرداخت حق‌الزحمه حتي در امور فوق برنامه از ظرفيت دانشجويان استفاده كنند و با مشاركت با معاونت دانشجويي حتي هزينه را از جيب پرداخت نكنند. اين استاد دانشگاه عنوان مي‌كند: با وجود اين، در مقطع دكتري دانشجويان به دليل شرايط تحصيلشان بايد گزارش‌هاي علمي و كنفرانس‌ها و تحقيقاتي متناسب با تحصيل خود ارائه دهند كه اين گزارش‌ها براي استاد نيز قابل استفاده مي‌شود. زاهدي به سرقت علمي برخي اساتيد در مقطع دكتري از دانشجويانشان اشاره كرده و مي‌گويد: متاسفانه برخي اساتيد نتيجه تحقيقات و تلاش‌هاي دانشجويانشان را به نام خود ثبت مي‌كنند و در ازاي اين تلاش به دادن نمره قناعت مي‌كنند در حالي كه در درجه اول بايد دستمزد و حق‌الزحمه دانشجو بابت اين اقدام پرداخت شود و از سوي ديگر لازم است نام آن دانشجو كه تحقيق را انجام داده در گزارش آورده شود، زيرا در غير اين صورت اين كار تفاوتي با سرقت ادبي ندارد.