لزوم تغییر مدیریت حج

تدبیر24:نعمت احمدی - حوادث تلخ زیادی در مراسم حج تا به امروز اتفاق افتاده است و با توجه به تعدد خسارت در سال‌های اخیر لازم است نگاه جامعه اسلامی به نحوه اداره حرمین شریفین تغییر کند و مدیریت حرمین از دو باب متناسب با مذاهب اسلامی نیست. نخست ثروت زیادی که عربستان از فروش نفت به دست آورده و سالانه نزدیک به 30میلیارد دلار نیز از حج نصیب عربستان می‌شود لذا دست به بازسازی و تغییر جغرافیای سرزمین وحی زدند که بخش وسیعی از تغییرات متناسب با واقعیت‌های تاریخی اسلام نیست و بعضا باعث محو تاریخ اسلام شده است. مثلا مسجد ذوقبلتین دچار دگرگونی شده یا اینکه کوچه بنی‌هاشم را در سال‌های پیش تحت‌تاثیر تفکر وهابی تغییر داده‌اند. این تغییرات باعث شده که نگاه وهابیت بر ساخت و ساز‌ها حاکم باشد. اگر دقت کنیم جمعیت وهابیون در مقایسه با جمعیت مسلمانان دنیا «بر فرض اینکه کل عربستان را وهابی بدانیم» بسیار کم است و نمی‌توان تفکر ۱۶میلیون نفر را بر تغییر در جغرافیای عربستان حاکم کرد. همچنین فرقه‌های اسلامی نگاه‌های گوناگونی به انجام مناسک حج دارند مثلا شیعیان باید طواف خود را حد فاصل مقام ابراهیم و کعبه انجام دهند وسایر مذاهب هم به شکل دیگری این عمل را انجام می‌دهند لذا به نظر می‌رسد باید شورایی باشد تا این مسائل در عبادات را حل‌وفصل کند. دوم اینکه مدیریت حج نیز جای بررسی دارد. حدود یک میلیارد و نیم مسلمان وجود دارد که هر ساله تعدادی مستطیع حج می‌شوند ولی تعداد آن را عربستان مشخص می‌کند لذا اگر شورایی بر کل مراسم حج حاکم باشد به رفت و آمد‌ها نظارت خواهد شد و همچنین می‌تواند مسیر‌های زیارت را کنترل کند. مراسم‌های مختلفی در دنیا وجود دارد. در مراسم رود گنگ جمعیت‌های به‌مراتب عظیم‌تر از مراسم حج وارد رود گنگ می‌شوند ولی حوادث بسیار کمتری به وجود می‌آید ولی در عربستان در چند دهه گذشته چندین حادثه اتفاق افتاده است. از آتش‌سوزی در چادر‌های عرفات که وقتی زائران از مکه به منا منتقل می‌شدند که به یک باره هواکش‌های آن خاموش شدند و بیش از هزار نفر در آن سال کشته شدند همچنین در سال ۷۳ در همین مکانی که امروز این حادثه تلخ اتفاق افتاد است چندین زائر از پل به پایین پرت شدند؛ لذا اگر شورای مدیریت از تمامی کشور‌ها تشکیل شود و از تکنولوژی‌های روز در کنترل جمعیت استفاده شود دیگر چنین اتفاقاتی پیش نخواهد آمد. واقعیت آن است که جای تاسف دارد جامعه اسلامی اینقدر آسیب‌پذیر است که قادر نیست در مقدس‌ترین مکان متعلق به تمام مسلمان‌ها با حفظ امنیت مراسم مذهبی را برقرار کند. در حالی که در واتیکان که ۸۰۰هزار نفر جمعیت دارد و در مراسم مذهبی حدود دو میلیون نفر به جمعیت واتیکان اضافه می‌شود حادثه‌ای اتفاق نمی‌افتد. دولت عربستان باید بپذیرد شورایی متشکل از جامعه اسلامی با برنامه‌ریزی معین ستاد دائمی در مدینه و مکه داشته باشد و آن ستاد با تکیه بر یافته‌های امروزی شیوه انجام مناسک را کنترل کند. از نظر حقوقی هر فردی که بر اساس حادثه‌ای فوت کند برابر مقررات اسلامی دیه به بازماندگان وی تعلق می‌گیرد و آن دیه را اگر مسبب نتواند بپردازد نهاد عاقله آن را پرداخت می‌کند و به عبارتی جامعه آن دیه را می‌پردازد. امروز هم در سفر‌های زیارتی به مکه زائران بیمه می‌شوند و حجاجی که به سمت مکه حرکت می‌کنند دو نوع بیمه دارند: یک نوع بیمه سفر که سازمان حج کشور‌ها آن را انجام می‌دهند که شامل بیمه حوادث و عمر است و وجوهی که عربستان از زائران می‌گیرد که بخشی از آن شامل بیمه زائران می‌شود که باید پرداخت کنند و مهم‌تر از همه باید دقت کرد که با یک مدیریت خوب باید کاری کرد که وقایع بعدی در این مراسم باشکوه اتفاق نیفتد و مدیریت فعلی مراسم حج نمی‌تواند چنین اقدامی انجام دهد مگر یک شورایی از کل جوامع اسلامی نظارت بر انجام مناسک حج را بر عهده داشته باشد. حادثه پیش آمده می‌تواند بهترین دلیل باشد که دولت عربستان نباید این امتیاز مدیریت را در دست داشته باشد. درست است مناسک در عربستان اتفاق می‌افتد ولی متعلق به کل جهان اسلام است و کل جهان اسلام باید مناسک حج را مدیریت کنند.

* حقوقدان و عضو کانون وکلا