پل خلیج فارس، سد گتوند ٢؟

تدبیر24 :عبدالحسین طوطیایی - گیاهان از آغاز پیدایش، با سازگاری شگرف در نوسانی از بیش از ٧٠ درجه حرارت و چند‌ هزار متر ارتفاع، خوانی از سخاوت برای دیگر صاحبان حیات گشوده‌اند. سفره‌ای که یک سویش را خشک‌ترین سرزمین‌ها و صخره‌های سنگی و سوی دیگرش را انباشتی از آب و شوری فراگرفته است. شگفتا که انسان عصر مدرن با تیشه‌ای که برای شکستن هیزم به دست گرفت، تا جایی که توانست بر این بنیان خود زد. روندی که اجلاس‌هایی مانند «تغییرات آب‌وهوایی پاریس» نیز نخواهند توانست آن را تغییر دهند. درختان حرا (مانگرو) در عرصه‌ای به وسعت شش یا هفت‌ هزار هکتار در حومه جزیره قشم، از سنگربانان شگفت‌انگیز حیاتند؛ درختانی که بی‌هراس و نستوه، ده‌ها‌میلیون سال است پرچم زندگی را در غلظت نمک دریا و دمای بالای ٥٠ درجه برافراشته‌اند، اما اکنون این درختان در معرض برنامه ساخت پل دو کیلومتری موسوم به خلیج فارس در تب و تاب پایانی بر این ایستادگی خود هستند. احداث پروژه عظیم سازه‌ای پل خلیج فارس از بندر پهل تا لافت (جزیره قشم) در سواحل خلیج فارس، با پیگیری‌های مدیریت مناطق آزاد کشور و متأسفانه موافقت سازمان حفاظت محیط ‌زیست دولت احمدی‌نژاد، در دست ساخت است. بهترین کلونی از درختان حــرا از نظر انبوهی و وسعت، در‌حال‌حاضر در تنگه خوران واقع در مجاورت لافت قرار دارد. مساعدبودن شرایط اکولوژیکی، این جنگل‌ها را به زیستگاه بسیار مناسب پرندگان مهاجر در فصول سرد تبدیل کرده است. غیر از پرندگان آبزی و آبچر و مهاجر، خزندگان و ماهی‌ها و حتی برخی از بندپایان و دوکفه‌‌ای‌ها نیز در میان این جنگل‌ها مشاهده شده‌اند. لاک‌پشت‌های سبز و عقابی و مارهای دریایی سمی، از جمله جانداران ویژه اکوسیستم جنگل‌های حرا (مانگرو) در ایران هستند. حواصیل بزرگ هندی، حواصیل سبز و خاکستری، فلامینگو، پلیکان، انواع سلیم، عقاب ماهیگیر، کفچه‌نوک، کاکایی و... در اکوسیستم‌های حرای ایران زندگی می‌کنند. نقش مهم دیگر این جنگل‌ها، مناسب‌بودن بستر آنها برای تخم‌‌ریزی ماهیان خلیج ‌فارس است. این درختان از اصلی‌ترین کانون‌های تولید مواد آلی محیط خود هستند و نقش بسیار مهمی در تداوم فعالیت پلانگتون‌ها و فیتوپلانگتون‌های دریایی، ميگو و... به عهده دارند. قبل از طرح ساخت این پل، جنگل بی‌نظیر حرا البته در معرض تهدید آلودگی‌های نفتی قرار داشت و همچنان قرار دارد. قاچاقچیانی که به قاچاق سوخت به آن سوی مرز مبادرت می‌کنند، هنگامی که با گارد ساحلی روبه‌رو می‌شوند بشکه‌های سوخت را در دریا و در پای این درختان تخلیه می‌کنند، اما اکنون عملیات خاکریزی انبوه در دریا و تأثیرگذاری بر سیستم جزر و مد و دیگر نامعادلات ناشی از ساخت پل، بی‌تردید تهدید جدی‌تری برای این درختان به‌شمار می‌آید. تهدیدی که دکتر روحانی، رئیس‌جمهور محترم را نیز در خلال بازدید از منطقه با بیم و تردید روبه‌رو کرده است. نگارنده در نوشتارهای مشابه بارها بر این ضرورت تأکید کرده است که ارزیابی‌های زیست‌محیطی از چنین پروژه‌های پرحجمی باید از مدار مسدود بین کارفرما، پیمانکار و مشاور خارج شود و در معرض داوری آگاهان و صاحبان نظر در قالب همایش‌های تخصصی قرار گیرد. امیدوارم برای اجتناب از فاجعه‌هایی مانند سد گتوند، بررسی‌های کلان و ملی از جمله ادامه این پروژه تردیدآمیز، در طیفی گسترده‌تر در میان کارشناسان به سرانجام برسد.