کنکاش در شائبه‌ای که همزمان با سفر رئیس جمهور به شهرری مطرح شد

تدبیر24 :آن گونه که نمودار شاخص آلودگی هوای امروز و قیاس آن با نمودارهای روزهای گذشته نشان می‌دهد، هوای تهران امروز آلوده تر از روزهای گذشته است اما با این وجود شاهد آن هستیم که مدارس به مانند روزهای گذشته تعطیل نیستند. چرا؟

به گزارش «تابناک»، دکتر روحانی صبح امروز به منظور انجام سفرهای دوره‌ای خود، در حالی راهی شهر ری شد که روز گذشته اعلام شد تعطیلی چند روزه مدارسِ تهران و شهرهای مجاور به دلیل آلودگی هوا خاتمه یافته و تمدید نشده است؛ اتفاقاتی که مصادف شدنشان با یکدیگر این شائبه را به وجود آورد که دلیل تعطیل نشدن مدارس، انجام سفر رئیس جمهور بوده است.

البته پاسخ دادن به این شائبه کار چندان ساده‌ای نیست و از آن مهم تر، متولی این امر نهادهای ذی صلاح در خصوص آلودگی هوا و اتخاذ تصمیم در این خصوص هستند که احتمال می‌رود نظر خود را در این خصوص در ساعات آتی اعلام کنند اما به لحاظ اینکه آلودگی هوا ابعاد فنیِ ملموسی دارد، می‌توان بر این شاخص ها تکیه کرد تا پاسخ مناسبی برای این سوال به دست آورد.

به این منظور بد نیست ابتدا برخی موارد کلیدی در خصوص نمودارهای آلودگی هوا را مرور کرده و سپس نمودارهای وضعیت کیفیت هوا در روزهای گذشته را مورد بررسی قرار دهیم. بر این اساس جا دارد ابتدا درباره آلاینده های هوا صحبت کنیم.

آلاینده های هوا هم از نظر ترکیب شیمیایی و هم نظر اندازه با یکدیگر تفاوت دارند و البته اثراتی که بر سلامت افراد هم می‌گذارند، متفاوت است اما در میان شاخص هایی که روزانه و به طور ثابت اندازه گیری می‌شوند، می‌توان به ذرات معلق، دی اکسید گوگرد، منوکسید کربن، ازن و دی اکسید نیتروژن اشاره کرد. البته جز این آلاینده ها، هوایی که در شهرهای آلوده تنفس می‌کنیم، حاوی آلاینده های دیگری نیز هست که به دلایلی در نمودارهای روزانه درج نمی‌شوند.

حال که با برخی از انواع آلاینده های هوا آشنا شدیم، کافی است بدانیم که بالاترین عدد ثبت شده مقابل نام آلاینده در هر روز، شاخص آلودگی هوا در آن روز را تعیین می‌کند. شاخصی که از نظر فنی می‌تواند نشانگر برخی فعل و انفعالات منجر به آلوده شدن هوا هم باشد. به عنوان مثال، اگر میزان ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون بالاترین میزان آلایندگی باشد، این ذرات شاخص آلودگی هوا در چنین روزی نام خواهند گرفت و می‌توان حدس زد احتراق خودروها یا گرد و غبار معلق در هوا تاثیر زیادی در افت کیفیت هوا داشته است.

نکته حائز اهمیت دیگر در این خصوص، بازه زمانی اندازه گیری آلودگی هواست که 24 ساعت گذشته را شامل می‌شود. یعنی شاخصی که امروز صبح اعلام می‌شود، در حقیقت 24 ساعت منتهی به امروز صبح را نشان می‌دهد. مثلا هشت صبح دیروز تا هشت صبح امروز. بر این اساس قطعا نتیجه گیری اشتباهی است که شاخص اعلام شده امروز را وضعیت کیفی هوای امروز بنامیم و بر اساس آن نتیجه گیری کنیم.

البته علم به این موارد برای تفسیر نمودارهای کیفیت هوا کافی نیست بلکه باید محدوده مجاز و غیر مجاز بودن آن ها را نیز مد نظر قرار دهیم. بر اساس تقسیم بندی های استاندارد، کیفیت هوا در چند سطح دسته بندی می‌شود؛ پاک، سالم، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم [برای عموم]، بسیار ناسالم (اضطرار).

با دقت در نمودارهای درج شده در این مطلب، درخواهید یافت که اگر شاخص آلودگی هوا در روزی از عدد 100 بالاتر برود، وضعیت کیفی هوا ناسالم خواهد بود ولی ناسالم بودن آن دلیل بر اتخاذ تصمیم خاص نیست بلکه روند کار مسئولان ستاد آلودگی هوا به این صورت است که در وضعیت «ناسالم برای گروه های حساس» به مردم هشدار می‌دهند، در شرایطی که کیفیت هوا به وضعیت ناسالم برسد، یعنی از 150 عبور کند، برخی محدودیت ها مانند لغو فعالیت های ورزشی در فضای باز و تعطیلی برخی صنایع اعمال می‌شود و زمانی اوضاع بحرانی تلقی می‌شود که شاخص آلودگی عددی بزرگتر از 200 را نشان دهد.

اکنون که این تعاریف را مرور کردیم، بهتر می‌توانیم نمودارهای کیفیت هوا را درک کرده و به شائبه ای که امروز مطرح شده، پاسخ بگوییم. پاسخی که که می‌تواند خیلی کوتاه باشد چراکه دریافته‌ایم شاخص آلودگی هوای اعلام شده در ساعات اخیر، شاخصی برآمده از اندازه گیری ها در 24 ساعت گذشته است و نمی‌تواند مبنای خوبی برای قضاوت درباره وضعیت فعلی آلودگی هوا باشد.

از این نکته کلیدی که بگذریم، نیم نگاهی به نمودارهای کیفیت هوای تهران در روزهای اخیر کافی است تا دریابیم در هیچ یک از روزهای هفته، حتی در آن روزهایی که مدارس به دلیل آلودگی هوا تعطیل اعلام شدند، وضعیت آلودگی هوا به مرز هشدار نرسیده بود و تصمیم مسئولان برای اعمال برخی تصمیم ها، چیزی جز پیشگیری نبوده است.

به عبارت بهتر، با توجه به آنکه هفته گذشته پیک آلودگی هوای تهران در روزهای انتهای هفته به ثبت رسید، مسئولان از ابتدای هفته جاری تلاش داشتند مانع از تکرار آن وضعیت شوند و به همین دلیل در اقدامی پیش گیرانه تلاش نمودند بار ترافیکی شهر را کاهش داده و نگذارند کیفیت هوا سقوطی مشابه هفته قبل را تجربه کند. با این حساب عجیب است که این اقدام پیش گیرانه را ندید گرفته و از چرایی تمدید آن سخن بگوییم.

این در حالی است که مراجعه به تصمیمات پیشین ستاد آلودگی هوای تهران در سالهای گذشته حکایت از آن دارد که این ستاد کمتر تصمیماتی از این دست را برای پیشگیری اتخاذ نموده بلکه تعطیلی مدارس و تصمیماتی از این دست همواره زمانی اتخاذ شده‌اند که کیفیت هوا به شدت افت می‌کرده و اتخاذ تصمیم های اینچنینی ضرورت داشته است.

از جمله موارد قابل ذکر دیگری که در تصمیم گیری مسئولان تاثیر داشته، وضعیت آب و هوایی بوده که شرایط پایداری را در روزهای گذشته تجربه نمود که اگر این گونه نمی‌شد، با وزش باد یا بارندگی، هوای تهران تا حدود زیادی تلطیف می‌شد تا در نتیجه نیاز به تصمیماتی مانند تعطیلی مدارس نباشد. اتفاقی که به شکلی دیگر در انتهای هفته رخ می‌دهد.

تعطیلی مدارس و بسیاری از ادارات و نهادها در روزهای پنج شنبه در تهران، عملا تاثیر وزش باد و یا ناپایداری جوی و بارش نزولات جوی را دارد و می‌تواند شاخص های آلودگی هوا را تنزل دهد. با این حساب عجیب نیست که ببینیم مسئولان تدابیر موقتی خود برای کاهش آلودگی را در انتهای هفته متوقف نمایند؛ همان گونه که عجیب نیست در ابتدای هفته آتی شاهد اتخاذ تصمیمات مشابه و اعمال تصمیماتی مانند تعطیلی مدارس باشیم.

با این حساب به نظر می‌رسد آن چیزی که موجب بروز شائبه هایی درباره ارتباط آلودگی هوا و سفر استانی رئیس جمهور شده، نه مباحثی فنی، که بیشتر سیاسی باشد؛ همان نگاهی که متاسفانه همواره به اغلب مسائل در کشورمان وجود دارد و مانع از آن می‌شود که معضلات ریشه کن شوند. مشکلاتی که اگر فنی به آن ها پرداخته شود و دستمایه انگ و برچسب زدن قرار نگیرند، امیدی به حل و فصلشان هست اما در چنین شرایطی بعید می‌دانیم روزی شاهد حل شدنشان باشیم!