چراغ سبز روسیه و چین برای عضویت ایران در شانگهای تا چه حد واقعی است؟

به دنبال اجرایی شدن برجام و رفع تحریم های تحمیلی علیه ایران به خاطر برنامه هسته ای یک موفقیت بزرگ برای ایران رقم خورد. اجرای توافق هسته ای باعث حل یک مسأله غیرضروری، و ایجاد یک سابقه خوب برای حل مسایل جهانی از مسیر دیپلماسی بود؛ علاوه بر این، این امید شکل گرفت که مسایل متعدد منطقه ای دیگر نیز از مسیر دیپلماسی و مذاکره قابل حل و فصل شدن باشد.

عضویت دائم ایران در سازمان همکاری های منطقه ای شانگهای یکی از موضوعات مهم منطقه ای بود که انجامش به موضوع رفع تحریم های بین المللی علیه ایران گره خورده بود؛ با رفع تحریم ها، زمینه عضویت کامل ایران در این سازمان فراهم شده است.

سازمان همکاریهای شانگهای یک سازمان امنیتی است که کشورهای چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اعضای دائمی آن هستند. این سازمان در سال 2001 میلادی راه اندازی شد. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست و یک سال پس از آن، برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد.

دو بازیگر اصلی و تعیین کننده که تصمیم گیرندگان اصلی در سازمان همکاری شانگهای محسوب می شوند دو کشور چین و روسیه هستند؛ این دو کشور با اینکه از شرکای بسیار نزدیک ایران در حوزه های مختلف به شمار می روند به دلایل گوناگون تاکنون حاضر به پذیرش نقش آفرینی بیشتر ایران در عرصه بین‌الملل و منطقه از طریق حضور در یک سازمان فعال منطقه‌ای مانند شانگهای نبوده اند. پکن و مسکو در خصوص پیشنهاد عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای تا کنون تمایل نداشته اند و تا قبل از توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5 هر دو کشور نسبت به عضویت ایران با توجه به روابط خصمانه آن با ایالات متحده از یک سو و از سوی دیگر موضوع تحت تحریم بودن ایران از سوی شورای امنیت و اینکه عضویت ایران می‌تواند ضمن تحریک غرب، زمینه را برای تبدیل سازمان شانگهای به یک بلوک بالفعل ضد غربی تبدیل کند، بی میل بوده اند؛ تا جایی که هر باز ایران عضویت دائم را مطرح می کرد آنها از این خواسته ایران سرباز می زدند.

برخی معتقدند موضوع عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای به وضعیت پذیرش ترکیه به اتحادیه اروپا شباهت دارد؛ در سازمان همکاری شانگهای فقط از اصل اساسنامه درباره تحریم ها به عنوان بهانه تاکنون استفاده شده است در حالی که این اصل به تحریم های شورای امنیت سازمان ملل ربطی ندارد؛ دقیقا مانند همان بهانه ای که مسکو از تحویل سلاح های اس 300 به ایران سر باز زد، تحریم؛ در حالی که به عقیده بسیاری از کارشناسان تحویل تسلیحات اس 300 روسی به ایران ارتباطی با تحریم های شورای امنیت نداشت.

درست است که ایران خواهان عضویت در این سازمان است اما باید گفت این تنها ایران نیست که به سازمان همکاری شانگهای احتیاج دارد؛ سازمان هم به ایران به عنوان یکی از اعضای کلیدی منطقه نیازمند است. بدون ایران بسیاری از طرح های اقتصادی و امنیتی منطقه ای در سطح حرف و شعار باقی خواهند ماند. این در حالی است که خطرات و چالش های جدید واکنش بی درنگ و تشریک مساعی هر چه بیشتر همه اعضای سازمان همکاری شانگهای را ایجاب می کند. از یک سو خطر گروه‌های تروریست تکفیری به طور جدی نه تنها خاورمیانه، بلکه کلیت گسترده جامعه بین‌المللی را تهدید می‌کند و از سوی دیگر، خود روسیه در روند تقابلی بی‌سابقه با غرب قرار گرفته است.

اخیرا و بعد از رفع تحریم های بین المللی علیه ایران ما شاهد حمایت دو عضو اصلی این سازمان از عضویت دائم ایران هستیم؛ شی جین پیگ ، رئیس جمهور چین که اوایل بهمن ماه به تهران سفر کرده بود در دیدار با همتای ایرانی خود تاکید کرد که جمهوری خلق چین از عضویت دائمی ایران در سازمان همکاریهای شانگهای حمایت می کند.

از سوی دیگر در سفر اخیر علی اکبر ولایتی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک به مسکو و در جریان دیدار با پوتین، چشم انداز عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای مورد بررسی قرار گرفت؛ به گفته ولایتی در این دیدار موضوع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بررسی و رئیس جمهوری روسیه خاطرنشان کرد که مسکو از عضویت دائم ایران در این سازمان حمایت می کند.

باید دید در اجلاس بعدی سران سازمان آیا به این موضوع پرداخته خواهد شد و اینکه چراغ سبز روسیه و چین برای عضویت کامل ایران تا چه حد واقعی است؟ ایا هم اکنون که تحریمهای بین المللی علیه ایران برداشته شده است دیگر مانع تراشی نمی شود؟ یا اینکه مانند بحث تحویل سلاح های اس 300 که به علت لغو تحریم ها انجام نمی شد باید همچنان منتظر ماند.

منبع : آستان