ملاقات تاریخی ٢ رهبر ديني مسيحي

تدبیر24 :سیدمحمدعلی ابطحی - یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات دینی دنیا در این روزها در حال رخ‌دادن است. پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های دنیا و پاتریاک کریل، اسقف اعظم روسیه و ارتدکس، از طرف دو کلیسای بزرگ دنیا، به این نتیجه رسیدند که بعد از هزار سال قطع رابطه، با یکدیگر آشتی و گفت‌وگو کنند. به همین دلیل دیروز این دو رهبر مسیحی جهان در هاوانا، پایتخت کوبا و به دعوت رائول کاسترو با یکدیگر دیدار کردند و بیانیه مشترکی دادند. مفهوم بزرگ این آشتی، توافق برای تقابل با هیچ دینی نیست. این نشانه آن است که خطر دین‌زدایی به‌معنای عام آن، توجه جامعه دینی مسیحیت را برانگیخته. این نگرانی از کم‌رنگ‌شدن معنویت و دین در جهان، نقطه مشترک بین همه ادیان جهان است و همه قدرتمندان جهانی نیز علاقه‌مند به حذف یا کم‌رنگ‌کردن معنویت در جهان و به‌استخدام‌در‌آوردن دین، براي اهداف سیاسی هستند که همان نیز بیشتر از هرچیزی منجر به دین‌گریزی می‌شود. این دین‌زدایی سال‌ها با رویارویی دین و علم و صنعت و تکنولوژی مطرح می‌شد؛ اما اکنون دین‌زدایی و دین‌هراسی زیر تابلوی خشونت و در خط مقدم آن داعش‌هراسی قرار گرفته است. به اعتقاد نگارنده، چون داعش از اسلام حرف می‌زند، رسالت مسلمانان برای متفاوت‌دانستن خود با این خشونت‌ها بسیار مهم‌است.

در‌هرحال آشتی بزرگ رهبران ارتدکس و کاتولیک را در دوران کم‌شدن معنویت و دین‌باوری جهانی باید به فال نیک گرفت و به جامعه بشری برای احیای معنویت و دین تبریک گفت.
جدایی ارتدکس‌ها از کلیسای رم، مهم‌ترین اتفاق تاریخی دینی بوده است که مسیحیان شاهد آن بوده‌اند. اختلاف‌هاي این دو نحله مسیحیت شرق و غرب، در قرن پنجم میلادی آغاز شد، اين اختلافات ادامه داشت تا در قرن یازدهم میلادی به اوج خود رسید و...

در سال ١٠٥٤ هرگونه مراوده و ارتباط بین این دو شاخه بزرگ مسیحیتِ شرق و غرب قطع شد و عملا آنها به دشمنان یکدیگر تبدیل شدند. ریشه این جدایی، سیاسی بود و از نظر تاریخی به فتوحات مسلمانان در اروپا برمی‌گردد. امپراتور لئو سوم‌، در قسطنطنیه‌، در قرن هشتم میلادی پس‌ از آنکه‌ لشکر مسلمانان را در کنار بُسفر شکست‌ داد، برای‌ جلوگیری‌ از خطر نفوذ تعالیم‌ اسلام‌ به‌ بعضی‌ اصلاحات‌ مذهبی‌ دست زد. اصلاحات وی سبب آزرده‌خاطرشدن پاپ گرگوریوس دوم، رهبر کلیسای مسیحی شد. در آن زمان مسلمانان و حتی برخی از مسیحیان، از کلیسا به دلیل شمایل‌پرستی به‌شدت انتقاد کرده، آن را نوعی بت‌پرستی محسوب می‌کردند. به همین دلیل در سال ٧٢٦ میلادی قیصر، امپراتور قسطنطنیه با صدور فرمانی، نصب تصاویر در کلیسا را قدغن کرد. این اقدام واکنش‌های شدیدی را در مشرق و مغرب به وجود آورد. در شرق، امپراتور با توسل به نیروی نظامی حکم خود را اجرا کرد اما در شهر رم به واسطه بُعد مسافت‌، کلیسا از اجرا و حکم‌ قیصر سر باز زد و پاپ‌ جلسه شورای‌ مذهبی‌ تشکیل‌ داد و فتوایی‌ صادر کرد که‌ هرکس‌ برخلاف‌ احترام‌ صورت‌ و تمثال‌، در کلیسا باشد، از جرگه اهل‌ ایمان‌ خارج‌ است‌ و در حقیقت‌ پاپ‌ امپراتور را تکفیر کرد. امپراتور در برابر این‌ عمل‌ برای‌ تنبیه‌ پاپ‌، ناحیه سیسیل‌ در جنوب‌ ایتالیا را از حوزه حکومت‌ پاپ‌ خارج‌ کرد و تحت‌ امر بطرک‌ یونان‌ قرار داد. این اتفاق سرآغاز جدایی کلیسای شرق و غرب از یکدیگر شد. در ادامه این تقابل‌ها که دیگر رنگ عقیدتی گرفت، ارتدکس‌ها علاوه بر اینکه به معصوم‌بودن پاپ اعتقاد نداشتند، این انگیزه تبدیل به رویارویی با پاپ انجامید و پس از آن مبانی ایدئولوژیک تفاوت ارتدکس و کاتولیک در طول زمان پایه‌ریزی شد و اختلافات جدی بر سر فیلیوک یا منبع صدور روح‌القدوس، عصمت پاپ، ازدواج کشیشان، عصمت حضرت مریم، منابع سنت، رستاخیز حضرت عیسی و مسئله نجات و فیض عامل تفاوت این دو بخش مسیحی شد.‌ عاقبت‌ در سال‌ ٨٧٦ میلادی شورایی‌ از روحانیان‌ در شهر قسطنطنیه‌ تشکیل‌ شد و پاپ‌ را به‌ دو دلیل‌، یکی‌ فعالیت‌ سیاسی‌ و دیگر علاقه‌مندی‌ به‌ اصل‌ فیلیوک‌، محکوم‌ به‌ خطا کرد. این‌ فتوا در واقع‌ حق‌ حکومت ‌مطلق‌ بر کلیسا را از پاپ‌ سلب‌ کرد. بالاخره‌ جدایی‌ و انفصال‌ نهایی‌ قطعی‌ بین‌ دو کلیسا در سال‌ ١٠٥٤ میلادی‌ به‌ وقوع‌ پیوست‌. اولین‌بار پاپ ژان‌پل دوم که ابتکارات زیادی در دوران او به مسیحیت واتیکان راه یافت، برای نجات دنیا از خطر حذف دین و معنویت، تلاش اولیه‌ای برای ارتباط‌ مجدد این دو کلیسا آغاز کرد اما به نتیجه نرسید. اکنون پاپ فرانسیس که وی نیز نام ماندگاری در تاریخ کلیسای واتیکان خواهد بود، این اقدام را به سرانجام رساند. محل این دیدار تاریخی را هاوانا، پایتخت کوبا، قرار داده‌‌اند که کنار آمریکاست و سمبل دین‌هراسی در طول تاریخ کمونیست در قاره آمریکا بوده و اکنون درهای خود را گشوده است و به دست رائول کاستروست که در روسیه و شرق جایگاهی دارد و در غرب هم جایگاهی پیدا کرده است و این علاقه به ارتباط مجدد با واتیکان از سوی پاتریک کریل، اسقف اعظم روسیه نیز پذیرفته شده که نهایتا دیروز در هاوانا این دیدار تاریخی صورت گرفت.
اکنون ضرورت دارد که رهبران همه ادیان و به‌ویژه رهبران اسلامی، موضع مشترکی در برابر خشونتی که به نام دین در دنیا گسترش پیدا کرده همدل و در کنار یکدیگر باشند. خشونت‌های موجود و ظهور داعش، تقابل اسلام با غرب و مسیحیت نیست. این مجموعه نتیجه سیاست‌هایی است که قدرت‌های بزرگ برای منافع منطقه‌ای خود به آن نیاز داشته‌‌اند و مسلمانان و متدینان عالم، قربانی آن شده‌اند. هدف اعلام‌شده این دیدار وضعیت مسیحیان خاورمیانه در سوریه است؛ اما نگرانی هراس‌انگیز دیگری که پشت این دیدارهاست نابودی و حذف دیانت از عرصه جامعه جهانی است. این دیدار درس مهمی در پیش‌روی عالمان اسلامی می‌گذارد که باید هرچه‌سریع‌تر درون خود به هماهنگی بیشتر برسند تا اصل دیانت اسلام در سایه خشونت‌هایی که به‌نام اسلام صورت می‌پذیرد، باقی بماند.