با «آقا» برای تشکیل حکومت اسلامی، هم قسم شدیم

 
 تدبیر24:روزنامه قدس به مناسبت درگذشت آیت الله واعظ طبسی متن گفت و گو با تولیت آستان قدس رضوی در 1385 خورشیدی را منتشر کرد.
در این مطلب که در شماره شنبه 15 اسفند 1394 خورشیدی به چاپ رسید، می خوانیم:
**جمعی که در خدمتتان هستیم برای شنیدن خاطرات شما از دوران مبارزات انقلابی تان گردهم آمده اند. خوشحال می شویم اگر این خاطرات را از زبان خودتان بشنویم.
تصور می کنم کسی که می خواهد خاطرات خود را بگوید، بویژه در مورد مسایل سیاسی و اجتماعی، شرایط روحی خاصی را می طلبد. درست شبیه هنرمندان که برای آفرینش هنری در هر شرایطی اقدام نمی کنند. بیان خاطرات هم - کم و بیش- همین حکم را دارد.
صرف نظر از اینکه انسان باید از نظر ذهنی هم یک آمادگی داشته باشد که من این جلسه را چنین جلسه ای نمی دانستم و فکر می کردم که نشستی معمولی است. آن هم با این زندگی کوچک و محدود ما که البته از نظر من خیلی هم وسیع و گسترده است و همین جا سپاس می گویم نعمت های خداوند را. بنابراین اجازه بدهید پیش از آنکه سؤالی مطرح شود این را عرض کنم که ما ساختن این منزل را روز اول تیرماه1348 شروع کردیم. معمار اینجا هم مرحوم حاج آقای عزیزیان، پدر عیال من بود.
هر روز پیش از ظهر و بعدازظهر خود بنده هم می آمدم بر کارها نظارت می کردم. اگرچه تهیه مصالح، کار خود مهندس و معمار است، اما بنده شخصاً از فاصله تعطیلات درسی مان استفاده و کار ساختمان را پیگیری می کردم. دوستان هم چون لطف داشتند، همین مراجعه و مطرح کردن نیاز ساختمان کافی بود برای اینکه بلافاصله مصالح، تأمین بشود. من تمام مخارج روزانه را یادداشت می کردم، جمع می زدم و حساب هفته و ماه و سال را در یک دفتر مخصوصی دارم که چند صفحه از آن مربوط به همین ساختمان است.
**اتمام ساختمان چقدر طول کشید؟
اینجا، تقریباً ظرف چهار ماه ساخته شد. تقریباً یک ماهی از شروع کار گذشته بود که به بانک رهنی مراجعه کردم و 15هزار تومان وام گرفتم. دفترچه ابطال شده اش را هنوز هم دارم. پنج- شش ماه پیش از پیروزی انقلاب این وام تمام شد.
آقا (رهبر معظم انقلاب) در این بین دوبار از اینجا بازدید کردند.
**پیش از انقلاب؟
بله، البته من هم وقتی مرحوم «حاجی تقدمی» خانه ایشان را می ساخت به آنجا می رفتم. این پله های حیاط اندرون ما را تازه گذاشته بودند. با آقا رفتیم توی حیاط و آجرها را ریختیم کنار. از پله ها که می آمدیم بالا، من به ایشان گفتم بنده تصمیم دارم که این ساختمان، با همه سختی هایش که تهیه پولش دارد، با کیفیت خوبی ساخته شود. اگر خیلی گرفتار شدیم آن را می فروشیم. ایشان به من فرمودند نه، من اطمینان دارم که شما آن را نمی فروشید و کار هم بخوبی تمام می شود و خدای متعال هم نیازها را تأمین می کند.
همین طور هم شد بحمدالله از سال 48 تاکنون ما فقط دوبار اینجا را رنگ آمیزی کرده ایم. به نظر خود من این خانه با آپارتمان های امروزی که می گویند باکیفیت مطلوب هم ساخته می شود، می تواند رقابت کند، یعنی خانه کلنگی محسوب نمی شود!
**بخصوص با آن خاطراتی که در اینجا داشته اید...
- نه، به دور از خاطرات. دیوارهای این خانه با یک آجر است و گچ و لذا شما بحمدالله ترکی هم در این ساختمان نمی بینید. الحمدلله خیلی هم در اینجا راحت هستیم.
**این خانه چند متر است حاج آقا؟
- اینجا 288متر است. صاحب این زمین مرحوم امامی بود که ما یکی دوسالی در چهارراه خواجه ربیع، مقابل کلانتری7، در خانه ایشان بودیم. اولین بار هم در سال41، اول ماه مبارک رمضان، در همان خانه ما را دستگیر کردند.
**در چه سالی؟
اوایل 41.
**این اولین دستگیری شما بود؟
نه. این اولین دستگیری منتهی به زندانی شدن بود و الا پیش از آن یکی دوبار احضار شدیم و چند ساعتی نگه مان داشتند که مسأله اش جداست.
**ماجرای آن دستگیری چه بود؟
روز اول ماه مبارک رمضان، منزل مرحوم امامی، سحری را صرف کردیم و خوابیدیم. من خوابی دیدم که واقعاً خبر از آینده می داد. ساعت 10صبح بود که زنگ منزل به صدا درآمد. مادر مرحوم امامی- بی بی معصوم- آمد در اتاق ما را زد و با همان لهجه یزدی اش گفت: فلانی گمانم این ها ساواکی اند. سرجدم شما دم در نروید! من گفتم که در هر حال من بروم یا نروم، دستگیر می شوم و هیچ مصلحت نیست که نروم. چون می ریزند توی خانه و شما و خانواده، آسیب می بینید. من جوراب هم نپوشیدم، رفتم در منزل را باز کردم، دیدم لندرور ساواک جلوی در خانه است. مأمور هم خودش را معرفی کرد و گفت بفرمایید.
گفتم پس من آماده شوم. گفت نه، ما اجازه نداریم. وقتی وارد ساواک شدیم جلوی در اتاق سرهنگ هاشمی که آن موقع رئیس ساواک بود، هفت هشت نفر از مأموران ساواک ایستاده بودند. سرهنگ هاشمی پشت میزش نشسته بود و سرهنگ افتخار، رئیس شهربانی هم کنار او نشسته بود. سرهنگ هاشمی هیچ تعارفی نکرد و ما خودمان رفتیم آن بالابالاها نشستیم. سرهنگ هاشمی بلند شد که: «آقا شما این تیرها را برداشتی یک روز به علم می زنی؛ یک روز به شاهنشاه. منظور شما چیست؟»
از پشت میز بلند شد با مشت گره شده به طرف بنده آمد که بزند به صورت من، من سرم را کنار کشیدم، دستش خورد به دیوار. بلافاصله گفت مأموران آمدند و ما را بردند لباس هایمان را عوض کردند و صورتمان را خشک تراشیدند.
**سال41؟
بله، سال41. این خانه زمینش مال مرحوم امامی، صاحب آن خانه بود که حدود سه سال ما آنجا بودیم. بعد هم فشار آوردند رویش که اگر شما نخواهی، فلانی اینجا نمی ماند و باید ایشان از اینجا برود. من با وجود محبت فوق العاده ای که آن ها به ما داشتند به خانواده گفتم مصلحت نیست روی ایشان بیش از این فشار باشد و باید برویم. این زمین را ما متری 100تومان از ایشان خریدیم و یک مبلغی هم ایشان تخفیف داد و در مجموع 25هزار تومان بابت این زمین حساب کرد که بعد از مدت ها ما پولش را به ایشان دادیم. بنابراین اینجا 288متر است.
**چقدر خرج ساخت و ساز اینجا شد؟
اگر بخواهم قدر متیقن را بگیرم، اینجا با رنگ آمیزی و همین نمای سنگ و زمین برای ما حدود 99هزار تومان، تمام شد.
**(حجت الاسلام والمسلمین راشد): یادم هست که جناب عالی یک زمانی در قم، خدمت امام(ره) رسیدید. یادتان هست کی بود؟ و ماجرای آن سخنرانی؟
بله، سال43 بود.
**همان وقت بود که شما را گرفتند و زندانی کردند؟ یعنی بار اولی که زندان رفتید همان موقع بود؟
خیر، بار اول سال41 بود که ما 9 روز در ساواک زندانی بودیم. از اول تا نهم ماه رمضان. هیچ کس نمی دانست که من کجا هستم. نوغانی هم همراه ما بود. شب دهم ما را سوار بر ماشینی کردند و از مسیر شمال به زندان قزل قلعه تهران منتقل کردند که داستان خودش را دارد.
**آن روز از کجا به قم آمده بودید؟ گویا از مشهد هم عده ای همراهتان بودند؟ روزی که خدمت امام(ره) بودیم؟
بله! آنجا پس از آنکه امام(ره) از حصر آزاد شدند، قرار شد یک جمعی از حوزه علمیه مشهد برای عرض سلام و خیرمقدم خدمت ایشان بروند. بنده بودم، مرحوم آقای سیدحسن میردامادی نجف آبادی(از منسوبین آقا)، آقای سیدمحمود مجتهدی برادر آقای سیدعلی سیستانی مرجع تقلید و استاد بزرگوار ما مرحوم آقای مدرس یزدی هم بودند. با قطار عازم این سفر شدیم. چند روزی شایع کردند که ما را دستگیر کرده اند. شایعات هم که می دانید مانند همین امروز کار خودش را می کند.
آن کسانی هم که اقدام به انتشار شایعات می کنند هدفشان مقطعی است، چون می دانند در درازمدت همه چیز روشن می شود. وقتی می رفتیم من توی قطار به آقای مدرس گفتم که احتمال می دهم در مراجعت از این سفر، بنده خدمت شما نباشم. ایشان با همان لهجه خراسانی خودشان گفتند چطور؟ گفتم قطعاً من را دستگیر می کنند.
**به خاطر رفتن به خدمت امام(ره)؟
نه، یکی بحث سابقه بود که آن را دنبال می کردند و دیگری مسایل جدیدی که اتفاق افتاد. امام(ره) آمدند و صحبت هایی کردیم. بعد هم این طرف و آن طرف جلساتی داشتیم تا اینکه رفتیم تهران و یک شب منزل آقا سیداحمد فاطمی (عموی این آقای فاطمی قاری قرآن) بودیم. فردا هم با یک فولکس به اتفاق آقایان آمدیم قم. قم هم که آمدیم مستقیم رفتیم خدمت امام(ره) که منتهی شد به آن سخنرانی. مضمون سخنرانی هم که حتماً یادتان هست. امام(ره) خواستند که ما صحبت کنیم. من دستم را گرفته بودم به بالای آن چهارچوب پنجره های قدیمی منزل امام و...
**جلوی روی امام(ره).
بله! و جمعیت هم عجیب بود. نه اینکه به خاطر ما باشد، مرتب می آمدند و می رفتند.
**(حجت الاسلام والمسلمین راشد): یادم هست که ناگهان سکوت شد...
بله! من در آن جلسه خطاب به حضرت امام(ره) گفتم با توجه به اینکه جناب عالی روز 15 خرداد بازداشت بودید، اگر اجازه بدهید من گزارش کوتاهی از آن روز بدهم که چه اتفاقاتی افتاد و مردم چه کردند.
من وقتی گزارش می دادم امام(ره) بشدت اشک می ریخت و بدن ایشان تکان می خورد. امامی که در شهادت آقامصطفی، آن فرزند ممتاز و برجسته اش اشک نریخت، اما آنجا...
بعد گفتم که ما آمده ایم برای عرض سلام و بیعت مجدد با جناب عالی و برای اینکه مراتب ایمان و اعتقاد خودم را به نهضتی که شما آغاز کردید نشان بدهم می خواهم عرض کنم که بهره من از زندگی، تنها یک فرزند است که آماده ام این فرزند را هم در راه این انقلاب، تقدیم اسلام کنم. اینجا هم امام(ره) خیلی اشک ریخت. صحبت من در آنجا حدود 35 دقیقه طول کشید. از آنجا که آمدیم مشخص بود که تحت تعقیبیم.
خیلی اصرار بود که برای سخنرانی به منزل آقای شریعتمدار، آقای نجفی و آقای گلپایگانی برویم، اما من گفتم نه، من منحصراً برای امام(ره) آمده ام. آقای شریعتمدار و بخصوص مرحوم آقای نجفی یک حق استادی نسبت به مرحوم والد ما داشتند و بالاخره از ما هم انتظار داشتند. ایشان اظهار داشتند خوب است من یک سخنرانی هم آنجا داشته باشم که من عذرخواهی کردم. هنگام آماده شدن برای مراجعت، آقای مدرس گفتند نمی توانند با ماشین برگردند، بنابراین همان جمع تصمیم گرفتیم با قطار برگردیم.
در راه آهن قم نشسته بودیم تا قطار آماده شود که متوجه شدیم وضع غیرعادی است. شعاع وسیعی از اطراف ما را خلوت و چند مأمور هم آنجا را محاصره کرده بودند. یکی از آن ها جلو آمد و گفت، جناب آقای طبسی! لطفاً چند دقیقه ای تا اطلاعات شهربانی تشریف بیاورید. گفتم شهربانی یا ساواک؟ گفت پس خودتان می دانید! اداره اطلاعات آنجا هم 50 قدم با ایستگاه راه آهن بیشتر فاصله نداشت. سرهنگ بدیعی رئیس ساواک قم بود. خود ایشان آمد پشت فرمان نشست و حدود سه - چهار کیلومتر از قم بیرون رفتیم. این ماشین، ظاهراً ماشین شخصی به نام بدیعی بود. او یک راه انحرافی را در پیش گرفت و از جاده اصلی خارج شد. یک کیلومتر آن طرف تر یک ماشین لندرور آماده بود.
ما را سوار لندرور کردند و بعد هم رفتیم طرف تهران. آنجا هم ما را به یکی از ادارات ساواک تهران تحویل دادند. غروب بود و هوا سرد و بارانی. من توی اتاق نشسته بودم که ناگهان در را باز کردند و یک نفر گفت: آقای طبسی، انقلاب آقا! انقلاب؟ تبعیدت می کنیم به جایی که همه این حرف ها تمام شود.
من نمی دانستم که او کیست. بعداً شنیدم که سرهنگ مولوی است که هیچ کس از دست او جان سالم به در نبرده. یعنی در اولین برخورد، به حساب افراد می رسید. وقتی این را گفت، من گفتم حالا بفرمایید بنشینید با هم صحبت کنیم ببینیم قضیه چیست؟!
تا این جوری گفتم و خونسرد برخورد کردم بلافاصله گفت نه جانم مرسی، من کار دارم، خداحافظ. (خنده حاضران) او رفت و صبح آمدند من را برای دومین بار به قزل قلعه منتقل کردند.
رئیس قزل قلعه، سروان آشتیانی بود، اما مدیر اجرایی و اداره کننده آن، استوار ساقی بود.
عجیب بود، ایشان با هر زندانی ای که زیردست بازجو، اعتراف می کرد، خیلی خشن بود و برعکس به کسی که مقاومت می کرد و حرفی نمی زد، احترام می گذاشت. آقای ساقی تا من را دید گفت، شما دوباره آمدی؟ گفتم حالا یک سلول خوبی به ما بده! گفت باشد و همین کار را هم کرد. یک سلولی که مقابل آن، فضای عمومی قزل قلعه بود به من دادند.
چند روزی در سلول بسته بود، ولی بعد دستور داد در سلول باز باشد.
صبح که رفتم برای وضو گرفتن دیدم که یک آقا شیخی در حال وضو گرفتن است. این آقا شیخ -علی اصغر مروارید- را ندیده بودم، ولی از نشانه هایی که از ایشان شنیده بودم، او را شناختم. گفتم جناب آقای مروارید! یک دفعه برگشت و گفت بله قربان! مثل اینکه اینجا هتل هایته (خنده حاضران) که شما این طور صحبت می کنید!
**با آقای مروارید مشهد نسبتی نداشتند؟
خیر. بالاخره وضو گرفتیم و برگشتیم. فردای آن روز در حالی که در باز بود، شهید باهنر شنیده بود که من به آنجا آمده ام، خودش را رساند پشت در زندان عمومی که به سلول ها باز می شد و از آنجا نسبت به من اظهار محبت کرد.
آنجا آقای مروارید به من گفت که امام(ره) درباره شما پیامی داده که قبلاً برای هیچ کس این کار را نکرده است. ایشان خطاب به ساواک گفته اند که شما مهمان من را گرفتید، پس در حقیقت خود من را گرفتید.
**در بین خاطراتتان یادی از مرحوم والدتان کردید. در قم ما هم شنیده بودیم که ایشان ضمن اینکه از علمای بزرگ حوزه بودند، خطیب و سخنور خوبی هم بودند و نفوذ کلام بالایی داشتند. کمی از خاطرات مرحوم والدتان بفرمایید.
مرحوم والد ما از 13سالگی از طبس به مشهد می آیند و در درس مرحوم ادیب شرکت می کنند. چند سالی در مشهد و بعد قم و حدود یک سال هم در نجف بودند. ایشان در 21 سالگی جزو نوابغ گویندگان کشور بود. به نفوذ کلام ایشان اشاره کردید.
افرادی که ایشان را درک می کردند می گفتند هر کس در شعاع صدا و آهنگ کلام مرحوم طبسی قرار می گرفت، تکان نمی خورد و از اول تا آخر منبر ایشان به گوش بود. ایشان کلمات را مسلسل وار و سریع، اما در عین حال قابل فهم و درک برای همه مخاطبان بیان می کردند.
مرحوم آقا نجفی مفصل درباره ایشان صحبت کرده است. مرحوم آقای اراکی هم به من گفتند شاید در دو ساعتی که مرحوم طبسی صحبت می کرد، کسی نمی توانست تشخیص بدهد که ایشان نفس می کشد یا نه. از نظر علمی با اینکه ایشان در 38 سالگی فوت کرد در 21سالگی منبر ایشان درخشید.
آقای وحید خراسانی، چند ماه پیش که تشریف آوردند و در خدمتشان بودیم، خاطره ای تعریف کردند.
ایشان می گفتند به خاطر یکی از سخنرانی هایم در قبل از انقلاب، منبر من ممنوع شد. مرحوم آقای خوانساری از این مسأله ناراحت شدند و گفتند این سخنرانی ها اهمیت دارد. سپس خاطره ای از مرحوم پدر شما نقل کردند.
مرحوم آقای خوانساری می گفت، در یکی از کشورها با خانواده تازه مسلمانی برخورد کردم که پیشتر یهودی بودند.ضمن صحبت ها گفتند که ما هر چه داریم از آقای طبسی داریم. او ما را هدایت کرد و نجاتمان داد.
در سوریه، ایشان چند سخنرانی داغ و پرشور داشتند که مورد استقبال قرار گرفت. در عربستان(مدینه) هم ایشان چند منبر تأثیرگذار داشتند که فکر می کردند دستگیر شوند، اما خیلی مورد احترام قرار گرفتند.
از نظر علمی هم من یک رساله ای از ایشان دیدم به خط خودشان در بحث «اصالةالبرائة» که بیانگر صاحب نظر بودن ایشان در مسایل اصولی و فقهی است که این موضوع را خدمت آقا (رهبر معظم انقلاب) هم عرض کرده بودم.
در کنار این ها مسأله مهم تر تقوای ایشان بود. یک نوبت که بنده محضر حضرت امام(ره) بودم و گلایه هایی از برخوردهای سیاسی داشتم، امام(ره) فرمودند من چه به خاطر خود شما و چه به خاطر مرحوم والدتان، به شما خیلی علاقه مندم و ایشان در این مورد تعبیر خاصی داشتند.
مرحوم آقای شیخ عبدالکریم یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم هم خیلی نسبت به ایشان عنایت و لطف داشتند. امیدوارم که ان شاءالله ما هم که طلبه کوچکی هستیم بتوانیم خودمان را به جنبه های معنوی و پرهیز از امور عادی که موجب انحطاط انسان است و به جهت فکری و اعتقادی هم به انسان ضربه می زند، متخلق کنیم.
**گویا والده شما یزدی بودند؟ مرحوم پدرتان در یزد هم سخنرانی داشتند؟
بله. مرحوم جد ما(پدر مادرمان) مرحوم میرزا حسن ارباب معروف یزدی جزو تجار معروف بود که در مشهد به دنبال سخنرانی های مرحوم پدرمان، به ایشان علاقه مند می شود و به ایشان پیشنهاد می کند که ایشان بشود داماد مرحوم ارباب. و لذا افتخار بزرگی هم نصیب مادر ما شد و این پیوند سر گرفت.
**اینکه حضرت عالی روحانی شدید و علاقه مند به حوزه، بر اثر نقش پدر و توصیه های ایشان بود؟
من که محضر مرحوم پدرم را درک نکردم. بنده یکساله بودم که ایشان مرحوم شدند. فقط شبی ایشان را- همراه با رفیقشان مرحوم شکوه- مکرر در خواب دیدم و به ایشان گفتم که من متأسفانه محضر شما را درک نکردم، اما خصوصیاتی از منبر و سخنرانی های شما شنیدم که دلم می خواهد اگر حالش را دارید یک منبر بروید تا ما استفاده کنیم. ایشان قبول کردند، من مضمون صحبت هایشان را یادم نیست اما آهنگ، همانی بود که شنیده بودم.
والده شاید اوایل خیلی مایل نبودند به اینکه من ترک تحصیل کنم و تحصیلات جدید را کنار بگذارم. من از اوایل سال اول دبیرستان می خواستم وارد حوزه شوم که نشد. بنابراین سال اول دبیرستان را خواندیم و در سال دوم، علاقه فراوان و گرایش شدید به حوزه موجب ورود من به درس و بحث طلبگی شد.
**کدام دبیرستان بودید؟
دبیرستان ابن یمین.
**همین دبیرستانی که اکنون به نام شهید حکمت نامگذاری شده است؟
بله. دبیرستان ابن یمین می رفتیم و دبیر ادبیات و املا و انشایمان مرحوم آقای رضوانی بود. پدر این پروفسور رضوانی، جراح معروف. ایشان دو سه نوبت اداره کلاس را به من واگذار کرد.
**یعنی مبصر؟
نه، اصلا از نظر درس و بحث کلاس را به من واگذار می کرد. رئیس دبیرستان هم مرحوم نظری بود. خدا رحمتش کند جزو مدیران بسیار قوی و رشته اش هم طبیعی بود. به من گفت اگر نمی خواهی به دبیرستان بیایی حرفی نیست. شما کار خودت را در حوزه دنبال کن و درس های اینجا را هم بخوان و بیا امتحان بده. آن موقع مادر ما به ترک دبیرستان خیلی راضی نبودند، ولی بعد که من به حوزه آمدم و دیدند که درس را با علاقه دنبال می کنم خیلی راضی و خوشحال بودند و دعا می کردند.
**اگر ممکن است کمی از زمان تحصیل و شرایط آن زمان و تفاوت هایش با امروز بگویید و از تدریس خودتان که گویا خیلی مورد استقبال هم واقع شده بود.
من 16سال داشتم که وارد حوزه شدم. ادبیات را در محضر ادیب نیشابوری بودیم. جامع المقدمات را در محضر استادان گوناگونی بودم، چون هر تقریب و تقریری را نمی پسندیدم. من همه نوشته ها و یادداشت های درسی ام را دارم. درس ادیب را از ابتدا تا پایان می نوشتم. ایشان، مطول که می گفت گاهی یک ساعت و نیم طول می کشید. تمام این ها را من می نوشتم؛ داستان ها، تفسیر، تاریخ و هرچه بیان می کردند.
سطوح متوسط، عالیه و خارجمان را توفیق داشتیم که از محضر بهترین استادان حوزه های علمیه استفاده کنیم. هر یک از این درس ها را که می رفتم، تدریس هم می کردم و بعضی را چند دوره تدریس کردم.
مثلاً حاشیه ملاعبدالله را حفظ بودم و وقتی مرحوم ادیب سؤال می کرد، اولین کسی که در آن جلسه جواب می داد من بودم. - کم و بیش- کتابی نبوده که تدریس نکرده باشم.
**از چه سالی تدریس می کردید؟
از همان جامع المقدمات. آقای موسوی گرمارودی از شاگردان ماست. پدر ایشان اهل معنا و با آقا شیخ مجتبی قزوینی استاد معارف ما، مرتبط بود. پسر را سپرده بود به مرحوم آقا شیخ مجتبی و با معرفی ایشان می آمد پیش ما. همان موقع هم زمینه شعری ایشان خیلی قوی بود. اصولاً من اگر کتابی و درسی را می گرفتم و احساس می کردم نمی توانم تدریس کنم، خودم را مغبون می دیدم. اگر چه اقوام ما از طرف مادری وضعیتشان بد نبود، اما به هر حال ما طلبه بودیم و آن موقع واقعاً شرایط تحصیل در حوزه آسان نبود. با این حال ما با علاقه، درس و بحث را دنبال می کردیم. بنده «کفایه» که تدریس می کردم تقریباً خارج اصول بود. در همین زمان حضرت آقای فاضل هم «کفایه» می گفتند.
آن موقع هم سفارش می کردم کسی که می خواهد تدریس کند باید دو مطالعه داشته باشد. یکی برای اینکه کاملاً متوجه نظر صاحب کتاب بشود و دیگری برای اینکه بداند مطلب را از کجا شروع کند، چگونه بپروراند و به کجا ختم کند و با چه بیانی مسایل را انتقال دهد.
بعضی از کسانی که در همین جلسه حضور دارند چند درسی در دوره اول یا دوم کفایه ما حضور داشته اند. جناب آقای راشد! من متولد 1314 هستم یعنی وارد 72سالگی شده ام. افتخار من این است که از 16-15 سالگی که وارد حوزه شده ام، عمر من صرف حوزه شده.
چه آن سی و چند سال بحث و تدریس و چه پس از پیروزی انقلاب که مسؤولیت های اجرایی را برعهده گرفتم. به هر حال جانب خدمت به حوزه و خدمت به طلاب را از دست نداده ام و تنها تأسفم این است که در این چند سال نتوانستم تدریس را ادامه بدهم. اکنون هم بهترین چیزی که می تواند خستگی روحی بنده را برطرف کند این است که بتوانم همان درس و بحث ها را با طلبه ها داشته باشم.
این را هم بگویم که از همان 16- 15 سالگی در مسایل اجتماعی و سیاسی حضور داشتم و با درک مسایل سیاسی و فعالیت هایمان سعی می کردیم جریان هایی را که باید حمایت شوند، حمایت کنیم و جریان هایی که نباید حمایت شوند را تفکیک کنیم.
**آقای علم الهدی، تعبیری داشتند با این عنوان که عمر انقلابی شما از عمر انقلاب بیشتراست. من جایی خواندم که در سال1330 که مرحوم نواب صفوی به مشهد می آید شما در حالی که 15-14 سال سنتان بوده به ایشان خیلی علاقه مند بودید و در سخنرانی ایشان در مدرسه نواب شرکت کردید. می خواستم از اولین ورودتان به جریان انقلاب و اولین برخورد رژیم طاغوت بگویید. در جریان کدام سخنرانی بود؟ شاید همان سخنرانی سرای محمدیه که شما درباره عدل زمامداران صحبت کردید یا قبل از آن بوده است؟
ورود من به مسایل سیاسی و اجتماعی آن روز در واقع برخورد با رژیم تلقی می شد.
دو-سه سال پیش از اعدام مرحوم نواب و در جریان اعدام ایشان، ما در حوزه به عنوان یک عنصر ضد رژیم شناخته شده بودیم. اولین سخنرانی من که شاید دستگاه طاغوت را حساس کرد سال1336 در منزل مرحوم میراحمدی بود. منزل بزرگی که تقریباً مقابل منزل آقای قمی بود. من هنوز معمم نبودم. آن سخنرانی چندین شب ادامه داشت که بازار، دانشجویان و دانشگاهیان را بشدت علاقه مند کرد.
همین آقای دکتر رزمجو که با آقای شریعتی هم خیلی رفیق بود شدیداً علاقه مند شده بود . شب های پنجشنبه که منزل ما روضه بود می آمدند و اصرار می کردند که این بحث ها در منزل آقای میراحمدی ادامه پیدا کند.
آنجا بحث من درباره «علم» بود. (هل یستوی الذین یعلمون والذین لایعلمون) بنابراین اولین سخنرانی که در سطح شهر مشهد داشتم و برخورد صریح با رژیم محسوب می شد در سال36 بود. آن اتفاق سرای محمدیه هم که مربوط به سال39 می شود.
**آن زمان معمم بودید؟
خیر، در سرای محمدیه هنوز معمم نبودم. اواخر سال 39 معمم شدم. در سرای محمدیه موضوع «عدل زمامداران» مورد بحث ما بود. در همان زمان بین بحث های منزل میراحمدی و سرای محمدیه، «ساواک» تأسیس شد که مؤسسش هم سرهنگ آرشام کرمانی بود.
قضیه ای که موجب احضار من به ساواک شد و حسابی درگیرم کرد، همان سخنرانی سرای محمدیه بود.
همین جا عرض کنم یکی از افتخارات بزر گ من که به اعتقاد خودم آن را جزو ذخایر معنوی ام حساب می کنم این است که مرحوم آیت الله بروجردی ضمن ابراز محبت و تفقد شدید، دوبار پیغام دادند که شما زبان روحانیتی.
به هر حال شب هشتم سخنرانی در سرای محمدیه بود که قبل از منبر، ما را احضار کردند به اطلاعات شهربانی. رئیس اطلاعات شهربانی هم شمس آرا بود که هر وقت ما را به آنجا می بردند برخورد مؤدبانه ای داشت و اظهار ارادت می کرد و می گفت المأمور معذور. آن شب یکی دو ساعت بنده را نگه داشتند تا اینکه هفت - هشت دقیقه ای از زمان منبر گذشت.
در این اثنا چون خانم ها بالای بالکن «سرا» بودند، خانمی روسری اش را از بالا پرت می کند بین آقایان و می گوید شما مرد نیستید. فلانی را گرفتند و شما اینجا نشسته اید و نگاه می کنید؟ در همین حین ما رسیدیم و با سلام و صلوات بالای منبر رفتیم. من گفتم که الان بنده دارم از اطلاعات شهربانی می آیم. چنین حرف هایی زدند و چنان چیزهایی خواستند.
ما هم که اصلاً بر خلاف مصلحت مردم و کشور صحبت نکردیم. صحبت های ما طبق مصلحت مردم و کشور است. شب بعد آمدند بحث را تعطیل کردند. پلیس ها ریختند و تمام سرای محمدیه را محاصره کردند و از همان جا دیگر منبر ما را ممنوع اعلام کردند.
**از چه زمانی آقا(رهبر معظم انقلاب) و شهید هاشمی نژاد در صحنه انقلاب در مشهد وارد شدند و بعد تیم سه نفره ای تشکیل شد و چنین جلساتی؟
سالش را دقیقاً یادم نیست. آقای هاشمی نژاد و آقا(رهبر معظم انقلاب) سال ها قم بودند. اما جلسات مشترک ما گاهی اینجا تشکیل می شد، گاهی منزل آقا، گاهی منزل مرحوم محامی و گاهی هم منزل شهید هاشمی نژاد.
**جلسات در همین اتاق تشکیل می شد؟
بله! شب های پنجشنبه اول ماه، ما روضه داشتیم. تمام این دو اتاق و پذیرایی پر می شد. در جلسه آقای هاشمی نژاد مرتب می آمدند و آقا هم معمولاً شرکت می کردند.
**چه کسی منبر می رفت؟
متفاوت بود. مثلاً منبری که بعدها خیلی نسبت به آن حساس شدند، منبر آقای دعاگو بود. یک جلسه، آن جلسه شب های پنجشنبه بود که در آن بحث های مهمی درباره مسایل اجتماعی مطرح می شد. یکی هم جلسات خصوصی خودمان بود که قبل از ظهرهای پنجشنبه با حضور من، آقا (رهبر معظم انقلاب) و شهید هاشمی نژاد در منازلمان تشکیل می شد.
در این نشست ها حساس ترین مطالب عنوان می شد که تأثیر تعیین کننده ای در تلاش ها و فعالیت های سیاسی ما در حوزه و خارج حوزه داشت. در یکی از این جلسات، آقا مطلبی را فرمودند و به دنبال آن من این بحث را مطرح کردم که برای اینکه انگیزه ما صددرصد خالص باشد و دنبال هیچ چیز جز مسایل مربوط به مبارزات نباشیم، خوب است یک سوگندی یاد بکنیم که این سوگند کاملاً تعهدآور باشد. اولین بار این سوگند بین من و آقا بود. ما سوگند یاد کردیم که در این قسم قصد انشا داشته باشیم و متعلق سوگندمان هم این بود که برای تشکیل حکومت اسلامی و مرجعیت امام(ره) تلاش کنیم. (حجت الاسلام والمسلمین راشد): ولو بلغ ما بلغ. (اگرچه هر چه می خواهد بشود)
ولو بلغ ما بلغ. پس از مدتی- که داستانش مفصل است و اگر ان شاءالله مجالی بود بعدها ممکن است منعکس کنیم- در همین اتاق که الان نشسته اید یک مذاکره ای شد بین من و آقا، مبنی بر اینکه با جناب آقای هاشمی نژاد صحبت کنیم. ما نظراتی درباره روش سیاسی ایشان داشتیم که قرار شد به ایشان منتقل کنیم و به دنبال آن ایشان هم در سوگند ما وارد بشوند. همین اتفاق هم افتاد و شهید هاشمی نژاد هم با ما هم قسم شدند.
بنابراین مهم ترین خاطره این خانه علاوه بر همه اتفاقات کوچک و بزرگ، همان پنجشنبه ای بود که این قسم در اینجا منعقد شد. در یکی از همان پنجشنبه ها ناگهان پلیس ریخت جلوی خانه ما و بعد معلوم شد آقا سید عباس موسویان را تعقیب کرده اند و او هم فرار کرده آمده در خانه ما. من آمدم و گفتم که نمی گذارم ایشان را از داخل خانه ما ببرید.
سروانی که ایشان را تعقیب می کرد آمد و خیلی مؤدب گفت حاج آقا، بالاخره ما هم مسؤولیتی داریم. گفتم نه، مگر اینکه من هم بیایم. راه افتادیم تا اول کوچه «ناظر» که آنجا محل استقرار پلیس بود. مسؤولش هم سرهنگ مظفری نامی بود که گفت به احترام حاج آقا، ایشان را آزاد کنید.
**آن روزها که هم قسم می شدید می دانستید که بزودی حکومت اسلامی تأسیس می شود؟
نه، اما واقعاً برای تشکیل حکومت اسلامی و مرجعیت امام(ره) تلاش می کردیم. من بعدها بعد از درس رسایلم معمولاً به حرم مشرف می شدم. خطاب به حضرت رضا(ع) عرض کردم که من الان برای سفر حج، استطاعت مالی ندارم. تقاضای من از شما این است که آن روزی مشرف بشوم که در ایران حکومت اسلامی تشکیل شده باشد. همین طور هم شد و سال61 عازم این سفر معنوی شدیم.
**این ائتلافی که اشاره فرمودید در خراسان و مشهد صورت گرفت آیا در سایر استان ها هم چنین اتفاقی افتاد؟
نه، در هیچ کجا سابقه ندارد. با اینکه ما آن موقع سطح متوسطه را تدریس می کردیم یعنی بنده «رسایل» و آقا (رهبر معظم انقلاب) «مکاسب» تدریس می کردیم و آقای هاشمی نژاد بعد که ملحق شد «کفایه» می گفت، اگر ما دروسمان را تعطیل می کردیم، قطعاً درس آقای میلانی تعطیل می شد.
حاج آقا، از اینکه برای بیان این خاطرات که در واقع سرمایه ای از سرمایه های انقلاب محسوب می شود وقت گذاشتید، تشکر می کنیم.
*منبع: روزنامه قدس