اقتصاد مقاومتی و برجام

تدبیر24 : اگرچه برخی فضاسازی های رسانه ای در تلاش هستند تا برجام را در تقابل با اقتصاد مقاومتی تعریف کنند اما به نظر می رسد فرصت های برجام برای اقتصاد مقاومتی بیش از تهدیدهای آن باشد.
به طور خلاصه در تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی می توان آن را رویکردی مبتنی بر درون زایی و برون گرایی اقتصاد و بر پایه تکیه بر تولید ملی، تولید محصولات و خدمات دانش بنیان، صرفه جویی در مصرف منابع و افزایش بهره وری، حضور حداکثری مردم (شامل نیروی کار و سرمایه ایشان) در اقتصاد و گذار از اقتصاد نفتی و خام فروشی به اقتصاد دانشی و ایجاد ارزش افزوده بر مواد خام تلقی کرد. از سوی دیگر برجام نیز در پی رفع موانع مالی، اعتباری، بیمه ای، بانکی، حمل ونقل، تجارت خارجی و جذب سرمایه گذاری خارجی و در کل بهبود مناسبات اقتصادی ایران با دیگر کشورهای جهان و بازکردن دریچه هایی است که به واسطه تحریم های سال های اخیر روی ایران بسته شده بود.
حال پرسش اینجاست که آیا برجام چنانکه دولت ادعا می کند فرصتی طلایی برای رشد اقتصادی و تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی است یا چنانکه منتقدان و مخالفان معتقدند مانعی در این مسیر و باعث وابستگی و عقب ماندگی بیشتر اقتصاد کشور خواهد شد؟ پاسخ به این پرسش تاحد زیادی به جهت گیری های اقتصادی و تجاری دولت، فضای رسانه ای و تبلیغاتی حاکم بر کشور و درواقع صداهایی که از ایران به گوش کشورهای دیگر می رسد و نیز رویکرد دولتمردان به پدیده تعاملات اقتصاد جهانی و حضور فعالان و سرمایه گذاران خارجی در ایران است. یکی از مهم ترین دستاوردهای برجام، ظرفیت سازی برای تحقق بندهای 6 و 10 سیاست ها در حوزه تجارت خارجی است.
رفع محدودیت ها و موانع در واردات مواد اولیه، ماشین آلات و تکنولوژی که زمینه ساز حمایت از تولید ملی در بسیاری از بخش هاست و می تواند با تسریع و تسهیل دستیابی تولیدکنندگان به ملزومات اولیه در کنار رقابتی تر شدن قیمت های تمام شده محصولات ایرانی (دربازار داخلی و خارجی) و رفع دغدغه های تولیدکنندگان از این حیث یکی از آثار و نتایج مهم برجام است.
از دیگر پیامدهای برجام که تاکنون شاهد آن بوده ایم رفت و آمد هیات های سیاسی، اقتصادی و سرمایه گذاری از کشورهایی است که آخرین نمونه آن حضور جمعی از فعالان بخش خصوصی ایران در اتریش است.
نکته شایان توجه آن است که جذب سرمایه خارجی نه تنها منافاتی با جذب و به کار اندازی سرمایه های داخلی ندارد (که از دغدغه های جدی اقتصاد مقاومتی و مردمی شدن اقتصاد است) بلکه در صورت فراهم شدن بسترهای مناسب و سیاستگذاری صحیح می تواند امکان هم افزایی این دو را فراهم کند.
نباید فراموش کرد که بخش مهمی از سرمایه های ایرانیان داخل و خارج از کشور به دلیل فساد اداری و اقتصادی، رانت های گسترده، عدم شفافیت سازوکارهای قانونی و اجرایی، ناامنی روانی سرمایه گذاران و تلاطم های سیاسی و مانورهای رسانه ای و در کل عدم مطلوبیت فضای کسب وکار در سال های اخیر در کشور یا به خارج از کشور هدایت شده یا در بخش های غیرمولد مانند انواع سفته بازی ها وارد شده یا در بهترین حالت به سپرده های بانکی تبدیل شده که آن هم کمتر در اختیار تولیدکنندگان واقعی و زحمتکشان عرصه های تولیدی می رسد.
افزون بر آن تزریق سرمایه های کارآفرین به بازار که از طریق تیم های حرفه ای سرمایه گذاری بخش خصوصی و استخوان خردکرده های صنعت و خدمات صورت می گیرد و بسیاری از گرفتاری های اعتبارات دولتی را ندارد اگر به نحو مناسبی به استارت آپ ها و ایده های خلاق و اختراعات و اکتشافات پژوهشگران جوان ایرانی پیوند یابد امکان یک جهش گسترده در اقتصاد دانش بنیان را ایجاد خواهد کرد و این ظرفیتی است که مجموعه های علمی و دانشگاهی ما باید با جدیت به دنبال آن باشند، خاصه اینکه دولت در شرایط فعلی به خاطر کاهش قیمت نفت با محدودیت شدید منابع روبه رو است و توان حمایت از همه ایده های دانش بنیان را ندارد. جذب دانشجویان خارجی و استفاده از ظرفیت های معطل مانده آموزش عالی کشور نیز از دیگر فرصت هایی است که برجام و مراودات دوجانبه هیات های ایرانی و خارجی می تواند برای کشور ایجاد کرده و در همین حیطه نیز قابل تعریف است.
ظرفیت دیگر برجام برای اقتصاد مقاومتی، آزاد شدن پول های بلوکه شده ایران در کشورهای خارجی و تسهیل انتقال درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت به داخل کشور است. اما آنچه در پایان ذکر آن ضروری می نماید آن است که نه تحقق اقتصاد مقاومتی و نه اجرای کامل برجام هیچ کدام عرصه شعبده بازی و نتایج آنی نیست.
اعمال تحریم و محدودیت در عرصه بین الملل به مراتب ساده تر و سریع تر از رفع آن است. ضمن آنکه سرمایه گذاران بین المللی برای حضور در اقتصاد یک کشور نیاز به امنیت روانی کافی و ادراک همصدایی و ثبات سیاسی و اقتصادی دارند. بهره گیری از فرصت پیش آمده (هر قدر که هست) نیازمند همدلی و همزبانی کامل مردم، دولت و فعالان سیاسی و اقتصادی است و این عرصه، عرصه خوبی برای ضربه زدن به دولت و تحقق منویات جناحی و حزبی نیست. امید است همه ما، حامیان دولت، منتقدان، به ویژه صداوسیما به این درک مشترک برسیم که منافع ملی بر هر چیزی ارجحیت دارد.