انتقاد یک اصولگرا از سیما

تدبیر24 : روزنامه «جوان» نوشته است: حضور پررنگ موسیقی در رسانه ملی طی ایام نوروز نشانه‌ای از تغییر رویکرد صداوسیما نسبت به گذشته بود، اما موسیقی تنها محور برنامه‌های نوروزی سیما نبود، فضای راحت‌تر اجراها و پرداختن به مسائلی که پیش از این کمتر تلویزیون سراغ آنها می‌رفت، نشانه‌ای از تقلای رسانه ملی برای بالا بردن میزان مخاطبانش بود.

محمد سرافراز، رئیس سازمان صداوسیما پیش از عید، گفت‌و‌گوی مفصلی با روابط عمومی این سازمان انجام می‌دهد و در آن مصاحبه از شبکه‌های ماهواره‌ای به عنوان رقبای صداوسیما یاد می‌کند و از تلاش صداوسیما برای تضعیف این شبکه‌ها می‌گوید. وی از سیاست جذب حداکثری نیز سخن می‌گوید. این دو راهکار صداوسیما در ایام نوروز خود را جلوه‌گر کرد.

خطوط قرمز فرضی قابل جابه‌جایی‌اند!

موسیقی از همان سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی چالشی بزرگ را در صداوسیما به راه انداخت. بحث‌های شرعی مرتبط با موسیقی با وجود عملکرد محتاطانه صداوسیما چه در تلویزیون و چه در رادیو انتقاد‌های تندی را به همراه داشت به نحوی که در دهه ‌60 یکی از خطبای وقت نماز جمعه تهران نسبت به پخش موسیقی از برنامه‌های صداوسیما به تندی موضع می‌گیرد و باعث استفتای رئیس وقت صداوسیما از امام خمینی(ره) می‌شود. با ورود امام(ره) و پاسخی که به سؤالات مطرح شده رئیس سازمان داده می‌شود، بنیانگذار انقلاب اسلامی از صداوسیما دفاع می‌کند و از فشار انتقاد‌ها کاسته می‌شود.

با این وجود تا به امروز موسیقی همچنان خط قرمز فرضی پر رنگی در برنامه‌های رادیو و تلویزیون به شمار می‌رفت. اما نوروز 95 این موضوع به ابزار ایجاد جاذبه برای برنامه‌های تلویزیونی تبدیل شد. حجم بالای حضور موسیقی که به طور خاص خوانندگی و اجرای قطعات موسیقایی بود، باعث شد تا این شبهه به وجود آید که می‌شود خطوط قرمز فرضی را در صداوسیما و جابه‌جا کرد!

حمله علاقه‌مندان به استیج جام جم

در نوروز 95 همزمان سه مسابقه خوانندگی از شبکه‌های سیما پخش می‌شد. جالب اینجا است که ایده این مسابقات و نحوه برگزاری آن شباهت غیرقابل انکاری به برنامه‌های ماهواره‌ای داشت. سیستم برگزاری از جمله انتخاب داوطلبان، آموزش‌های اولیه خوانندگی و تمرین با داوطلبان، رأی‌گیری، اجرا و نحوه داوری با نمونه‌های ماهواره‌ای مشابه و حتی مطابق بود. به غیر از مسابقات خوانندگی، دعوت از خوانندگان برای اجرا در اکثر برنامه‌های نوروزی به بخش ثابتی تبدیل شده بود. با توجه به اینکه موسیقی بخش اعظمی از برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان را تشکیل می‌دهد، می‌شود این احتمال را داد که صداوسیما در نیازسنجی مخاطبانش و میزان بینندگان ماهواره، به این نتیجه رسیده باشد که می‌توان با بالابردن برنامه‌های مجاز در تلویزیون، مردم را از دیدن برنامه‌های غیرمجاز دور کرد.

برنامه‌سازان تلویزیون حتی در برابر انتقاد از کپی بودن برنامه‌های خوانندگی واکنش نشان داده و این اتهام را رد کرده‌اند. باربد بابایی مجری برنامه شب کوک که مسابقه خوانندگی شبکه نسیم به شمار می‌رفت، در آخرین برنامه که بعد از انتخاب برگزیدگان شب کوک پخش شد، از کسانی که این برنامه را مشابه برنامه‌های ماهواره‌ای می‌دانستند انتقاد کرد! وی حتی وعده دور جدید شب کوک را نیز داد که نشانه‌ای از علاقه شبکه نسیم برای ادامه مسیر فعلی است.

لباهنگ؛ تمرین شوهای تلویزیونی

شبکه نسیم به غیر از «شب کوک» برنامه خندوانه را نیز داشت که در آن مسابقه «لباهنگ» اجرا می‌شد. در این برنامه بازیگران سینما و تلویزیون اقدام به لب‌زدن پلی بک خوانندگان داخلی می‌کردند. این مسابقه که بخش مقدماتی آن در نوروز به اتمام رسیده و اکنون بخش دوم آن در حال اجرا است، از طریق سیستم رأی‌گیری مردمی برندگان هر مسابقه را مشخص می‌کند که آمار رأی‌ها نشانه‌ای از استقبال بینندگان از این مسابقه بود. ساختار این برنامه شباهت زیادی به شوهای تلویزیونی دارد و حضور بازیگران باعث می‌شد تا هر اجرا بر خلاف اجرای خواننده اصلی دارای اکت‌های بیشتری باشد که استقبال حضار در استودیو را نیز در پی داشت.

مهران مدیری نیز در برنامه «دور همی» از حضور خوانندگان و اجرا در حضور تماشاگران استفاده کرد. استودیوی بزرگ این برنامه امکان اجراهای متفاوت تر را به خوانندگان می‌داد. مهران مدیری در اولین همکاری با شبکه نسیم، «دورهمی» را ساخت، برنامه‌ای که این روزها به دلیل رفتار عجیب وی با مهمانان، انتقادهای تندی را در بین بینندگان تلویزیون در‌پی داشته است. این انتقادها بیشتر معطوف به زدن موی مهمانان برنامه توسط مدیری می‌شود که آخرین نفر نیما فلاح همسر سحر ولد بیگی بود که در پی پاسخ ندادن به سؤال مهران مدیری درباره بدترین بازیگر سینمای ایران، موهایش از ته زده شد. اگرچه این رفتار با واکنش قائم مقام معاونت سیما و تذکر به تهیه کننده برنامه همراه شد، اما همین انعطاف‌پذیری صداوسیما در برابر رفتار‌هایی که تا به حال در تلویزیون سابقه نداشته، باز هم نشانه‌ای از نرم شدن در برابر خطوط قرمز قبلی است.

چهار ضلع موفقیت «نسیم»

فارغ از اینکه دورهمی تذکر گرفت، شبکه نسیم موفق‌ترین شبکه سیما در نوروز بود. گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد بیشترین پیگیری برنامه‌های نوروزی مربوط به شبکه نسیم بوده است؛ شبکه‌ای کم سن وسال با رویکرد سرگرمی که نشان داد می‌توان با حذف شبکه‌های کم بیننده، کار کیفی انجام داد و مجموعه‌ای از طنز، سرگرمی و موسیقی را برای فراهم آوردن اوقاتی شاد در نوروز به ارمغان آورد. «خندوانه»، «دورهمی»، «شکر آباد» و «شب کوک» چهار ضلع موفقیت نوروزی نسیم بودند.

مجری‌های خط قرمزی بازمی‌گردند

رضا رشیدپور، شومن تلویزیون که علائق آشکار سیاسی نیز دارد، مدت‌ها بود که از تلویزیون کنار گذاشته شده بود. رشید پور با برنامه «دید در شب» که در سایت آپارات بارگذاری می‌شد، مخاطبان خودش را پیدا کرده بود و هر هفته مهمانان خاص و سؤال‌های خاصی را مطرح می‌کرد که گاهی پاسخ‌های مهمان‌ها حاشیه‌دار نیز می‌شد. اما صداوسیما در عید این مجری را با برنامه «صفر - صفر» به تلویزیون برگرداند و عملاً برنامه رشیدپور را در آپارات تعطیل کرد. گفته می‌شود مهمانان رشیدپور در تلویزیون همان لیستی بوده است که وی برای برنامه «دید در شب» می‌خواسته آنها را دعوت کند. صراحت این شومن در پرسیدن سؤال باعث شده «صفر - صفر» نیز به راحتی اجراهای رشیدپور در آپارات باشد.

بازگشت رشیدپور، فرزاد حسنی، ژیلا صادقی و صحبت از برگشت سایر مجریان سال‌های گذشته که به خاطر مسائلی از تلویزیون بیرون گذاشته شده بودند، همان جذب حداکثری است که سرافراز وعده آن را داده بود. گفته می‌شود آنچه به عنوان برخی خطوط قرمز در سازمان نامیده می‌شود، بعضاً ناشی از رفتار‌های سلیقه‌ای بوده که در طول سال‌ها به یک عرف رسانه‌ای تبدیل شده است؛ مطلبی که در صحبت‌های غیررسمی بعضی از مدیران سیما نیز به چشم می‌خورد و اکنون با جابه جایی و کمرنگ شدن بعضی از آنها امید به مخاطب‌پسند شدن برنامه‌های سیما افزایش یافته است.

الگوهای برنامه‌سازی نوین که در نمونه‌هایی مانند «خندوانه» خودنمایی می‌کند، استانداردهای برنامه‌های رسانه ملی را افزایش داده است و شاید به همین دلیل است که فراگیرترین رسانه داخلی در برابر تغییرات انعطاف بیشتری به خرج می‌دهد.