نصف بودن خون بهای زن به نفعش است

تدبیر24 : شهره صادقی در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، با بیان این‌که «مسلما دیه نمی‌تواند بر اساس ارزش و قیمت انسان باشد» اظهار کرد: پرداخت دیه در بین قبایل عرب از قدیم رواج داشته است به این شکل که اگر در گذشته احیانا جنگی رخ می‌داد و یا صدمه‌ای به فردی می‌رسید برای اینکه جبران این صدمه شود خون بها برای انسان‌ها در نظر گرفته می‌شد. پس دیه در لغت یعنی خون‌بها.

وی در ادامه با بیان این‌که «بحث دیه از نظر فقهای دینی تعریف شده است» عنوان کرد: امام (ره) در این رابطه می‌فرماید: دیه یک مالی است که به‌خاطر جنایت بر نفس واجب می‌شود که باید پرداخت شود. ولی ایشان نگفته‌اند که برای قیمت آن نفس و یا در ازای ارزش نفس دیه پرداخت می‌شود چرا که اگر دیه قیمت و ارزش انسان‌ها بود باید براساس ارزش‌ انسان‌ها در اجتماع که از لحاظ علمی، موقعیت اجتماعی و یا سایر مسائل متفاوت هستند قیمت‌های متفاوتی در نظر گرفته می‌شد.

این کارشناس مسائل فقهی، زن و خانواده تاکید کرد: از نظر اجتماع فردی که در رأس حکومت است یا دانشمند و یا عالم دینی است یک ارزش دارد و فردی که در طبقات متوسط و یا پایین است ارزش دیگری دارد. پس در این جا هم باید دیه افراد متفاوت می‌شد ولی می‌بینیم دیه همه افراد یکی است. پس دیه ارزش و قیمت انسان‌ها نیست. دیه در واقع یک ما به ازایی در برابر خسارتی است که فرد دیده است و آن نیز به اولیای دم تعلق می‌گیرد.

صادقی در ادامه گفت: تمام احکام و قوانینی که در دین اسلام وجود دارد همگی تابع یک سری مصالح و معیارهایی است که معمولا این مصالح و معیارها شخصی نیست بلکه برای کل انسان‌ها در نظر گرفته شده است و این ملاک و مصلحت‌ها که در هرکدام از احکام الهی است در یک نظام جامع باید دیده شود نه در یک حکم جزئی مثل دیه و امثال این‌ها. انسان باید فلسفه تفاوت‌ها را در دین بداند.

وی گفت: ما اگر از تفاوت دیه زن و مرد در اسلام سخن می‌گوییم باید آن تفاوت‌هایی که بین جنس زن و مرد نیز وجود دارد را ببینیم. مثلا در اسلام تنها مسئولیت مرد تامین اقتصاد و کار در بیرون از خانه است و باید رفاه را برای خانواده تامین کند و زن هم مسئولیت خانه و خانواده را بر دوش دارد که باید محیط خانه را در آرامش نگه دارد و این نشان از آن دارد که زن در تامین مسائل مالی و در هر عنوانی که قرار بگیرد هیچ گونه مسئولیتی بر عهده ندارد و زن از حمایت‌های مالی پدر، همسر و یا حتی از بیت المال که توسط حاکم پرداخت می‌شود نیز می‌تواند بهره ببرد.

این کارشناس مسائل فقهی، زن و خانواده تاکید کرد: همچنین باید توجه داشت که دیه به خود مقتول تعلق نمی‌گیرد بلکه به اولیای دم می‌رسد و تا جایی که خسارت تا قبل از ثلث باشد و منجر به دیه کامل نشود دیه زن و مرد هیچ تفاوتی ندارد و بعد از آن(ثلث) است که نصف بودن دیه زن و مرد مطرح می‌شود. در واقع باید بگوییم که همین مقدار هم اضافه به زن تعلق می‌گیرد چرا که مسئولیت مالی برعهده مرد است. پس در این جا هم سهم زن از دیه مرد است که دو برابر می‌شود. اگر این گونه به قضیه بنگریم خیلی از مسائل حل می‌شود و شاید دیگر این چرایی برای ما مطرح نشود که چرا دیه زن نصف مرد است.

صادقی تاکید کرد: دیه ارزش انسان نیست که کسی بخواهد این شبهه را ایجاد کند که اسلام ارزش زن را نصف ارزش مرد دانسته است پس دیه را نصف کرده است. دوم اینکه ماهیت دیه یک ماهیت مالی است از باب اینکه خسارت وارده را تامین کند. وقتی خانواده‌ای سرپرست مالی خود را از دست می‌دهد و در بحث معیشت به تنگنا می‌افتد آن هم به خاطر نبود مرد خانواده در اینجا اقتضا می‌کند که زن سهم بیشتری را دریافت کند و این امر به نفع خانواده است.

وی افزود: اسلام یک نظام جامع است و بر اساس مصلحتی که برای خانواده‌ها در نظر گرفته بحث خسارت را به این شکل مطرح کرده است.

صادقی تصریح کرد: آنچه که مسلم است اینکه قوانین کلی مثل قصاص، نماز، روزه، زکات و ... در قرآن مطرح شده است اما جزئیات آن که به کیفیت و به چگونگی انجام می‌پردازد در واقع در لسان اهل بیت (ع) که اتصال به کانون وحی داشته‌اند برای ما روشن و مشخص می‌شود.

این کارشناس مسائل فقهی، زن و خانواده تاکید کرد: اصل اینکه دیه باید پرداخت شود در قرآن آمده است. اما‌ اینکه به چه کیفیتی این امر باید انجام بگیرد را باید از روایات اسلامی کسب کنیم. ما بخش عمده‌ای از احکام را در لسان اهل بیت(ع) و از طریق روایات به دست می‌آوریم. یعنی کلیات خیلی از مسائل در قرآن مطرح شده است ولی فروعات و جزئیات در لسان اهل بیت(ع) مشخص می‌شود که مثلا نماز باید چند رکعت باشد و به چه کیفیتی. مجتهدین ما حکم کلی را از کلام معصومین (ع) و ادله‌هایی که دارند باید استنباط کنند.