مرور یک قانون به انگیزه روز "آزادی مطبوعات"

تدبیر24 :"قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات " که حدود یک سال است اجرایی شدنش مورد تاکید متولیان و کارشناسان رسانه قرار گرفته، می‌تواند به عنوان راهکاری برای تحقق آزادی مطبوعات مطرح باشد؛ این روزها بسیاری از اهالی رسانه بر این باورند که این قانون یکی از مهمترین مولفه‌هایی است که می‌تواند به اعتدال یک زندگی اجتماعی در همه سطوح بیانجامد.

از 13 اردیبهشت ماه به عنوان روز "آزادی مطبوعات" یاد می‌شود؛ این مناسبت بهانه‌ای شد تا خبرنگار بخش رسانه خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در گزارشی بر لزوم اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و تاثیرات آن بر تحقق آزادی مطبوعات، بپردازد.

معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دو سال برگزاری نمایشگاه مطبوعات با اعلام جزییات هزینه‌ها تلاش داشت تا شروع‌کننده قانونی باشد که به تعبیری از آن به عنوان «انقلاب در قوانین» یاد می‌کند.

"حسین انتظامی" که در مقام دبیر کمیسیون اجرای قانون دسترسی آزاد هم شناخته می‌شود، قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را یکی از افتخارات دولت یازدهم و حوزه مطبوعات و مقدمه مبارزه با فساد می‌داند؛ او در این باره می‌گوید:«در ساختمان قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، رابطه حاکمیت و مردم، بر اساس پاسخگویی تعریف شده است و بر اساس این قانون هر شهروندی که از هر دستگاه حاکمیتی به معنای عام کلمه و حتی بخش خصوصی که خدماتی را ارائه می‌دهد اطلاعاتی را درخواست کند، آن دستگاه موظف است اطلاعات را در اختیارش قرار دهد.»

حدود 100 کشور در حال حاضر قانون دسترسی آزاد به اطلاعات را تصویب کرده‌اند و در بیش از 60 کشور نیز در حال اجرایی شدن است. انتظامی نیز همواره رسانه‌ها را در ایران به ترویج و تلاش برای اجرایی شدن کامل این قانون در جامعه فرا می‌خواند و در این باره معتقد است که «جامعه و مردم باید با این قانون و حق خود آشنا شوند و دستگاه‌های اجرایی هم به این باور برسند که باید پاسخگو باشند.»

همچنین علی جنتی – وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی – معتقد است که «اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گذاشته شده است که این وزارت‌خانه در اجرای قوانین آن پیشرو باشد. راه اساسی مبارزه با فساد افشاگری خیابانی نیست، بلکه با شفافیت می‌شود زمینه فساد را از بین برد.»

تاکید وزارت ارشاد بر اجرایی کردن قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، در اواخر سال 94 به معرفی یکی از سازمان‌های اجراکننده این قانون با هدف تشویقی انجامید. بر این اساس علی جنتی در مقام رییس کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات با انتشار نامه‌ای از رییس کل گمرک ایران به خاطر ارائه اطلاعات این سازمان به مردم تشکر کرد.

قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، جزو قوانین خاصی است که کمیسیون آن متشکل از شخصیت‌های حقوقی، به ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این کمیسیون موظف‌ است سالی یک بار به رییس جمهور گزارش بدهد و رییس جمهور نیز موظف است سالی یک بار پیشرفت این قانون را به مجلس گزارش بدهد.

همچنین حسن نمکدوست، یکی از روزنامه‌نگاران باسابقه و استاد علوم ارتباطات درباره این قانون چنین می گوید: «قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات سال‌ها باید چکش بخورد‌، آب دستتان است زمین بگذارید و هر حوزه‌ای که هستید به دنبال آزادی اطلاعات باشید. در زمینه آزادی اطلاعات هنوز نقص‌های متعددی داریم و هنوز بستر دسترسی به اطلاعات به لحاظ قانونی در کشور ما فراهم نشده است؛ متاسفانه در قانون اساسی‌مان هیچ اصلی درباره آزادی بیان وجود ندارد.»

قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات می‌تواند یک اقدام مثبت و متهورانه تلقی شود، اما اینکه "آیا این دست شفا‌ف‌سازی‌ها با همراهی دیگر رسانه‌ها در کشور ادامه‌دار خواهد بود؟" پرسشی است که عملکرد رسانه‌ها در آینده‌ای نزدیک به آن پاسخ می‌دهد.