وقتی تمدن 17 هزار‌ساله ایران زیر آب می‌رود

تدبیر24 :سدسازی غیراصولی همچنان در کشور قربانی می‌گیرد اما این‌بار قربانی آن تمدن چندهزارساله این کشور است که در خواب غفلت مسئولان به زیر آب می‌رود.

به گزارش تدبیر24،  روزنامه «قانون» در این‌باره نوشت: منطقه کوچری در گلپایگان را همه به سنگ‌نگاره‌هایی که قدمت برخی از آنها به 17 هزار سال بازمی‌گردد، می‌شناسند. بهشت سنگ‌نگاره‌هایی که حالا در حال غرق شدن است و می‌گویند مسئولان در فکر نجات‌بخشی آن هستند. حال پرسش این است که چگونه می‌خواهند سنگ‌نگاره‌هایی را که دیگر در زیر آب هستند نجات دهند؛ آیا برای این اقدام کمی دیر نیست؟ برخی نیز می‌گویند شاید کوچری اولین موزه زیرآب کشور شود. در روزگاری که هنرمندان و فعالان میراث فرهنگی پریشان و نگران وضعیت موزه‌های کشور هستند و هر روز خبر واگذاری یک موزه به‌گوش می‌رسد، چگونه می‌توان موزه‌ای زیرآب راه‌اندازی کرد؟

وجود دو هزار سنگ‌نگاره در کوچری

منطقه کوچری در شهرستان گلپایگان به بهشت سنگ‌نگاره‌های ایران مشهور است. پژوهش‌های انجام شده در منطقه کوچری منجر به کشف نزدیک به دو هزار سنگ‌نگاره و بوم سنگی شده است. بسیاری از سنگ‌نگاره‌های کشف شده در این منطقه از جنبه‌های گوناگونی همچون تاریخ خط، تاریخ صنعت، تاریخ هنر، نمادشناسی، بحث‌های اکولوژیکی تاریخی و گونه‌شناسی جانوری، مباحث انسان‌شناسی و ... مورد بررسی قرار گرفته که هر یک به نوبه خود بسیار حائز اهمیت است.

کشف 57 منطقه تاریخی در کوچری

چندی پیش کشف چندین محوطه باستانی و سکونتگاه‌های اقوام کوچ رو در این منطقه خبرساز شد و اهمیت تاریخی کوچری را صدچندان کرد. شنیده‌ها حاکی از آن است که تعداد محوطه‌های تاریخی به 57 عدد می‌رسد. اما خوشحالی دوستداران میراث فرهنگی از شنیدن این خبر طولی نکشید چراکه خبر آبگیری سد کوچری چون زهری کام‌شان را تلخ کرد.

انتقال آب از کوچری به قم

شش سال پیش طرح احداث سد کوچری گلپایگان با هدف انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قمرود شروع شد اما مسأله‌ای که هیچ‌گاه به آن توجه نشد وجود محوطه‌های تاریخی ارزشمند بر سر راه این سد بود.

همیشه پای یک نماینده در سدسازی در میان است

«سد» واژه‌ای است که همیشه پای نمایندگان در احداث آن در میان است. نمایندگانی که زمان انتخابات بدون درنظر گرفتن مسائل اکولوژیک و محیط‌زیستی وعده احداث سد را به مردمشان می‌دهند و بعد از نشستن بر کرسی بهارستان نیز با چاشنی سیاست آب را به هرکجا که بخواهند انتقال می‌دهند. در این میان این محیط‌زیست کشور است که قربانی این وعده‌های غیرکارشناسی می‌شود.

انتقال آب با فشار سیاست به قم

قم یکی از استان‌هایی است که در چند سال اخیر شاهد انتقال آب از دیگر استان‌های کشور به آن با فشار نمایندگانش در بهارستان بود‌ه‌ایم. نمایندگانی که انتقال آب به قم را یکی از افتخارات دوران نمایندگی خود می‌دانند و هیچ‌گاه به اراضی کشاورزی، باغ‌ها و تمدن‌های چند هزار ساله‌ای که قربانی این اقدام آنها شده‌اند اشاره‌ای نمی‌کنند.

سد کوچری در حال آبگیری است

بر اساس گزارش پایگاه‌ اطلاع‌رسانی نماینده قم، احمد‌امیرآبادی گفته است: انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قمرود از حدود دو سال پیش آغاز شده که برای بهره‌برداری کامل از آن باید سد مخزنی کوچری به اتمام برسد. امیرآبادی افزود: برای اتمام انتقال آب به قم کارهای خوبی صورت گرفته و ساخت سد کوچری پیشرفت خوبی داشته است. 25 میلیارد تومان اعتبار برای تملک نیاز داشتیم که این اتفاق نیز افتاد و تملک روستای کوچری نیز انجام شده و سد در حال آبگیری است.

وی با توجه به اهمیت حیاتی سد کوچری به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم و ضروری در مسیر تکمیل کامل چرخه پروژه آبرسانی قم، پیگیری‌های موثر از طریق استان و دولت برای تامین منابع مالی مورد نیاز در ساخت این سد را ضروری دانست و گفت: ما نمایندگان استان نیز در حال پیگیری هستیم تا به زودی مشکل پیمانکاران برای تامین منابع مالی این پروژه حل شود. آب ذخیره شده در سد کوچری توسط خط لوله‌ای به طول 108 کیلومتر به تصفیه‌خانه دودهک انتقال یافته و از آنجا توسط خط لوله‌ای به طول 72 کیلومتر به شهر قم خواهد رسید. در مسیر این خط لوله شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم‌ور، سلفچگان و ساوه نیز از آب انتقال یافته بهره‌مند خواهند شد.

نابودی سنگ‌نگاره‌های 17 هزار ساله

دکتر محمد ناصری‌فرد، پژوهشگر سنگ‌نگاره‌های ایران چندی پیش به مهر درباره سنگ‌نگاره‌های کوچری گفته بود: مطلع شدیم که افرادی در حال نابود کردن سنگ‌نگاره‌های تیمره هستند و پس از حضور در این منطقه در نهایت شگفتی متوجه شدم بیش از دو هزار سنگ نگاره که قدمت بعضی از آنها به 17 هزار سال قبل می‌رسد نابود و خرد شده‌اند.

ناصری‌فرد با بیان اینکه طی سال‌های اخیر عامل انسانی باعث از بین رفتن بیش از 6 هزار اثر تاریخی در سنگ نگاره‌های تیمره شهرستان خمین شده است، بیان داشت: توسعه سد در منطقه گلپایگان، طرح انتقال آب از سد کوچری، احداث جاده و احداث سدهای خاکی شهیدآباد، لوزدر و فرنق بسیاری از سنگ‌نگاره‌های منطقه تیمره را نابود کرده است.

میراث فرهنگی هزینه انتقال سنگ‌نگاره‌ها را از وزارت نیرو بگیرد

متاسفانه در سفری که چند هفته پیش به منطقه داشتم، آشکارا شاهد تخریب و به زیرآب رفتن برخی از این سنگ‌نگاره‌های غیرقابل ارزشگذاری بودم که در بی‌تفاوتی و انفعال کامل در حال رخ دادن است. به‌نظرم سازمان میراث فرهنگی باید با هزینه وزارت نیرو این سنگ‌نگاره‌ها را جمع‌آوری و در یک موزه در جنب سد کوچری گلپایگان نگهداری می‌کرد که حتی این اقدام هم انجام نشده است! چرا؟ این همه بی‌تفاوتی در دستگاه‌هایی که باید حافظ تاریخ و فرهنگ این کشور باشند، ناشی از چیست؟!

امکان جابه جایی سنگ‌نگاره‌ها وجود ندارد

معاون میراث فرهنگی اصفهان در گفت‌وگو با «قانون» در این‌باره می‌گوید: حدود شش سال پیش عملیات سدسازی در منطقه کوچری شروع شد. آب منطقه‌ای تهران به‌عنوان مجری این پروژه است. مکاتبات بسیاری با آب منطقه‌ای درباره سنگ‌نگاره‌ها داشته‌ایم.

ناصر طاهری ادامه می‌دهد: باتوجه به‌وجود سنگ‌نگاره‌ها در بستر طبیعی صخره‌ و سنگ امکان جابه جایی وجود ندارد؛ آنها با محیط پیرامون خود هم‌پیوند شده‌اند. بستری که این سنگ‌نگاره‌ها در آن قرار دارند یکی از ارزش‌های آنهاست و با جدا کردن از ارزش آنها کاسته می‌شود. تاکنون این سنگ‌نگاره‌ها ارزشگذاری نشده‌اند، اصولا ارزش آنها به پیشینه تاریخی و فرهنگی است که نشان از تاریخ و تمدن بشری دارد.

او می‌افزاید: در‌ آن زمان با شرکت آب منطقه‌ای مکاتبه‌ای کردیم، در جواب اعلام کردند با پژوهشکده میراث فرهنگی قرارداد مطالعه و نجات بخشی را منعقد کرده‌اند و در حال مطالعه این طرح هستند. به پژوهشکده اطلاع داده‌ایم که آبگیری سد را شروع کرده‌اند ولی اداره میراث فرهنگی اصفهان از نتیجه پژوهش آگاه نیست و باید از مسئولان در پژوهشکده میراث فرهنگی سوال شود.

طاهری با اشاره به اینکه طرح نجات‌بخشی این سنگ‌نگاره‌ها مطرح است، عنوان می‌کند: دو راه حل پیشنهاد می‌شود؛ راه اول این است که می‌توان این سنگ‌نگاره‌ها را به مکانی به‌عنوان موزه برای محافظت انتقال داد و راه‌حل دیگرمشخص کردن محل مستندسازی و جانمایی سنگ‌نگاره‌ها روی نقشه است. با این کار در آینده می‌توان از این منطقه به‌عنوان موزه زیر آب استفاده و بهره‌برداری کرد.

او یادآور می‌شود: طبق مصوبه هیأت وزیران باید در مرحله امکان‌سنجی طرح‌های بزرگ و ملی از میراث فرهنگی درباره شرایط و ضوابط محوطه‌های تاریخی استعلام شود که این کار انجام نشده است.