بیست ونهمین نمایشگاه کتاب تهران پایان یافت

تدبیر24 : بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در شرایطی در شهر آفتاب برگزار شد که محل برگزاری این رویداد، پیش از برپایی با حواشی مختلف روبرو بود.
درحالی که منتقدان برپایی نمایشگاه در شهر آفتاب فاصله زیاد این محل با مرکز شهر را دلیل استقبال نکردن مردم ذکر می کردند، دست اندرکاران این رویداد نیز امید چندانی از استقبال زیاد علاقه مندان از این نمایشگاه مثل زمان برپایی آن در مصلای تهران نداشتند.
امسال محل برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران پس از گذشت 28 سال برگزاری در مصلا و محل نمایشگاه های دائمی تهران به شهر آفتاب انتقال یافت.
استقبال نکردن مخاطبان از محل جدید به دلیل دوری راه ازجمله اظهارات منتقدان برگزاری نمایشگاه کتاب در این محل بوده که این سخن در روزهای برگزاری بیست و نهمین نمایشگاه کتاب درست در نیامد.
مراسم گشایش مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب محل برپایی بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران صبح سه شنبه 15 اردیبهشت ماه جاری با حضور حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رییس جمهوری در سالن مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب مقابل میدان فرهنگ برگزار شد.
از سال 1366 محل دائمی نمایشگاه بین المللی تهران 19 سال میزبانی بازدید کنندگان در نمایشگاه کتاب را برعهده داشت و 9 سال هم در مصلی تهران این رویداد بزرگ فرهنگی برپا شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران امروز شنبه با امضای تفاهمنامه‌ای مقرر کردند مجموعه شهر آفتاب به مدت 6 سال تا سال 1400 برای برپایی نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب در اختیار این وزارتخانه قرار گیرد.

** نگاهی به شهر آفتاب
سالن‌های نمایشگاهی به مساحت تقریبی 120 هزار مترمربع و در سه تیپ طراحی شده‌اند. یک عدد سالن بزرگ (سه قلو) به مساحت 25 هزار مترمربع، چهار عدد سالن متوسط (2 قلو) هرکدام به مساحت 15 هزار مترمربع و چهار عدد سالن کوچک (تکی) هرکدام به مساحت هشت هزار مترمربع.
این سالن‌ها محل اصلی غرفه‌های نمایشگاهی است. هرکدام از سالن‌ها فضایی یکپارچه و بزرگ است که با سقفی عظیم و زیبا فضایی منحصر به فرد و فاخر را پدید آورده است.
سالن ملل نیز در بخش نمایشگاهی در دو طبقه با زیربنای ساختمانی هشت هزار مترمربع و به ارتفاع 24 متر ساخته شده است .
بدنه‌ها و ستون‌های این ساختمان از جنس بتنی و شیشه و سقف آن با پوشش سازه فضا کار ساخته شده است .
سالن ملل به عنوان هال اصلی ورودی مجموعه نمایشگاه است و با الهام از تالار تاریخی صد ستون پرسپولیس در شیراز طراحی شده است.
نمایشگاه‌های روباز نیز به مساحت تقریبی 32 هزار مترمربع شامل فضایی باز است که در برخی از نمایشگاه‌ها کاربرد دارد. ساختمان مرکز تجارت 1و2 هر کدام با زیربنایی حدود 76 هزار مترمربع و در پهنه‌های جنوبی سایت پیش‌بینی شده است.
مرکز تجارت به عنوان نمایشگاه دائمی برخی از برگزارکنندگان (برندهای مشهور) و مکانی برای سازماندهی و پاسخگویی پس از هر نمایشگاه در نظر گرفته شده است و شامل فضاهایی مانند نمایشگاه‌های تجاری، مدیریت خدمات تجاری نمایندگی‌ها، دفاتر بازرگانی، پارکینگ‌های اختصاصی و غیره است.
مراکز اقامتی با مساحت تقریبی 160 هزار متر مربع در پهنه جنوبی سایت شامل دو هتل پنج ستاره 350 اتاقه و یک هتل آپارتمان با امکانات و فضاهای جانبی مناسب است که محل اسکان برگزارکنندگان نمایشگاه و بازدیدکنندگان خواهد بود. همچنین به منظور رونق بیشتر مرکز تجارت، این بخش، امور مرکز تجارت را تسهیل خواهد کرد.
بخش خدمات و پشتیبانی نیز شامل کاربردهای مختلف است و در این بخش بازدیدکنندگان بعد از عبور از دروازه‌های کنترل ورود و خروج، به سمت سالن ملل هدایت می‌شوند .
علاوه بر وجود پارکینگ ،ایستگاه وسایل نقلیه عمومی نیز برای بازدیدکنندگان دایر شده ،این ایستگاه‌ها مجاور هردو ورودی اصلی مجموعه بوده و امکان تردد بازدیدکنندگان با وسایل نقلیه عمومی از جمله اتوبوس و تاکسی را فراهم می‌کنند.
ایستگاه مترو نیز بصورت اختصاصی در ورودی شرقی مجموعه واقع شده و امکان تردد بازدیدکنندگان را از خطوط متروی تهران و بالعکس فراهم می‌کند و به عنوان اصلی‌ترین مبدأ تردد مجموعه در نظر گرفته می‌شود.
مجموعه شهر آفتاب در اتوبان خلیج فارس (عوارضی اتوبان تهران - قم) ، روبه روی حرم مطهر امام خمینی (ره) قرار دارد.

در نمایشگاه امسال چه گذشت؟
در بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، ناشران داخلی حضور پررنگی داشتند که هزار و 518 ناشر عمومی، 559 ناشر دانشگاهی، 145 ناشر آموزشی و 342 ناشر کودک و نوجوان فضای نمایشگاه را فضای اندیشه و کتاب کردند.
امسال 130 ناشر خارجی در نمایشگاه کتاب شرکت داشتند که به ارائه جدیدترین آثار خود اقدام کردند.
در بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران همچنین امکان خرید بیش از 33 هزار عنوان از جدید ترین کتاب ها عرضه در بخش بین الملل این نمایشگاه از طریق سایت فراهم شده است.
با اینحال بازار جهانی در حوزه کپی رایت و حضور پررنگ نویسندگان و ناشران کشورهای عربی از تفاوت های دیگر این دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بود.
در نمایشگاه امسال کشورهای مختلف از جمله روسیه، سوریه، آلمان، چین، سوئد، لبنان، دانمارک، قزاقستان، پاکستان و امارات حضور فعالی داشتند.
بسیاری از ناشران خارجی بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب را رویدادی بزرگ فرهنگی خواندند و آن را یکی از تحولات مهم فرهنگی در خاورمیانه دانستند.

** ناشر آلمانی نمایشگاه تهران را پدیده فرهنگی نادر در خاورمیانه خواند
ناشر آلمانی شرکت کننده در بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزاری نمایشگاه را پدیده فرهنگی نادر در خاورمیانه و جهان اسلامی توصیف کرد.
خانم کلودیا دوربی مدیر پروژه های بین المللی انتشارات فرانکفورت روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: نمایشگاه کتاب تهران در جهان اسلام و خاورمیانه پدیده فرهنگی منحصر به فردی است که با دیگر نمایشگاه های خاورمیانه و حتی جهانی تفاوت بسیار دارد.
وی، وجه تمایز نمایشگاه کتاب تهران با نمونه های دیگر آن همچون نمایشگاه کتاب قاهره در مصر را شور و شوق مثال زدنی مردم ایران برای استفاده از محصولات فرهنگی آن دانست و گفت: چنین اشتیاق مردمی را در هیچ یک از ملل جهان نمی توان مشاهده کرد.

** حضور پررنگ نویسندگان و ناشرا کشورهای عربی
42 هزار و 420 عنوان کتاب عربی در بخش بین الملل نمایشگاه عرضه شده که از بین 50 درصد در سه سال اخیر به چاپ رسیده است. موضوع بیشتر عناوین ناشران عرب در حوزه علوم انسانی بود.

** حضور هیات ایتالیایی
همزمان با بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، معاون وزیر فرهنگ ایتالیا در راس هیاتی به ایران اعزام شد و نشست های تخصصی در بخش بین المللی با همکاری مسوولان ایران از زمان برگزاری نمایشگاه تا 25 اردیبهشت برگزار شد.
رئیس اتحادیه ناشران ایتالیا، رئیس نمایشگاه تورینو ایتالیا و چند نویسنده ایتالیایی نیز در بخش بین الملل حضور داشتند.

** بازار جهانی در حوزه کپی رایت
بازار جهانی در حوزه تبادل کپی رایت برنامه ای است که در بخش بین الملل برگزار شد. و در آن آثار ایرانی که قابلیت عرضه به بازارهای جهانی دارد معرفی خواهند شد.
همچنین در این برنامه بررسی امکانات و شراط لازم برای ورود آثار نویسندگان ایرانی به بازار جهانی با در نظر گرفتن قوانین کپی رایت و حمایت از انتشارات انجام شد.
بخش بین الملل نمایشگاه یکی از قسمت های جذاب این رویداد فرهنگی بود که امسال هر روز بنام یکی از کشورهای شرکت کننده نامگذاری شده بود.

** برگزاری 270 نشست در ایام برگزاری نمایشگاه کتاب تهران
270 نشست در ایام برگزاری بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در شهر آفتاب برگزار شد.
در طول 11 روز برپایی این رویداد (15 تا 25 اردیبهشت) سالن ها و غرفه های این رویداد مملو از جمعیت بود که بخش های دانشگاهی و عمومی از پرفروش ترین غرفه ها بوده است.

** سنگینی نرخ مطالعه بر فضای نمایشگاه
با اینحال هرچند شمار بازدیدکنندگان نمایشگاه امسال و دوره های پیشین زیاد بوده اما همچنان نرخ پایین مطالعه در کشور سایه سنگین خود را بر چنین رویدادهایی گسترانده است.
هر چند آمارهای ضد و نقیضی از سرانه مطالعه به گوش می رسد، اما همین آمارها وضعیت خوبی از این موضوع برای جامعه ما منعکس نمی کند.
برخی از آمارها سرانه مطالعه در ایران را دو دقیقه و بعضی دیگر هفت دقیقه در شبانه روز بیان می کنند که البته هر دو رقم برای جامعه ایران نگران کننده است.
همین آمار می گوید سرانه مطالعه آمریکایی‌ها 20 دقیقه، انگلیسی‌ها 55 دقیقه و ژاپنی‌ها 90 دقیقه است. اگر یکی از دلایل سرانه پایین مطالعه را وجود فضای مجازی و تکنولوژی بدانیم باید گفت که کشورهای یاد شده از نظر تکنولوژی در جایگاهی به مراتب بالاتر از ایران قرار دارند.
زمانی که رشد فرهنگی و حتی پیشرفت علمی و تکنولوژی از راه کتاب و کتابخوانی حاصل می شود پس چاره ای جز این نیست که به کتاب اهمیت دهیم و آن را بزرگ بداریم.
با اینکه رشد علمی در کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد اما همه افراد جامعه مطالعه نمی کنند و سطح آگاهی های افراد فاصله عمیقی با یکدیگر دارد. بنابر این مطالعه فقط در بین شمار اندکی از ایرانیان جریان دارد و حتی بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان نیز جز کتاب درسی، مطالعه دیگری ندارند.
این بیگانگی با کتاب و کتابخوانی از کجا نشأت می گیرد؟ کودکان و نوجوانان بسیاری از رفتارها و آموزه ها را از محیط خانواده و سپس مدرسه فرا می گیرند و بر همین اساس می توان یکی از دلایل سرانه پایین مطالعه در کشور را در میان خانواده و پس از آن محیط مدرسه جستجو کرد.
زمانی که والدین و معلمان ما کتابخوان نیستند چطور باید انتظار داشت که فرزندان و محصلان کتابخوان شوند.
متاسفانه نظام آموزشی دانش آموزان را به مطالعه تشویق نمی کند و از سوی دیگر محصولات فرهنگی و کتاب جزء کالاهای لوکس به شمار رفته و در سبد خانوارها قرار ندارد.
در این وضعیت کودک و نوجوان فقط برای رفع تکلیف و آنهم از روی اجبار تکالیف درسی را انجام می دهد.
محیط و شرایط خانواده و روش تربیتی و آموزش والدین نقش بسزایی در انس کودک با کتاب دارد. کودکی که با کتاب آشنا می شود برای همیشه از همنشینی و دوستی با کتاب لذت خواهد برد.
در واقع کتاب هم به کسب اطلاعات از دنیای پیرامون کودک منجر شده و وی را به تجزیه و تحلیل مسائل وامی دارد و هم در رشد شخصیت و تکامل روحی و روانی او تأثیر بسزایی دارد.
نقش خانواده در ایجاد عادت به مطالعه از تولد کودک آغاز می شود و همین عادت تا پایان عمر در او باقی می ماند.
همراهی کودکان برای دیدن نمایشگاه ها و فروشگاه های کتاب یکی از راه های تشویق آنان به کتاب و کتابخوانی است.
عضویت کودکان در کتابخانه عمومی و محلی راه دیگر رشد مطالعه در کودکان است که می تواند لذت کتابخوانی را برای آنان به همراه داشته باشد. عادت به مطالعه یک امر اکتسابی است و کودک این را از والدین خود می آموزد.
والدینی که در محیط خانواده کتاب می خوانند بطور ناخودآگاه این روش را به فرزندان خود دیکته می کنند و آنان نیز به مطالعه علاقه مند خواهند شد.
از آنجایی که مطالعه در دوران کودکی یکی از عناصر اصلی و تأثیرگذار در شکل گیری شخصیت کودک است؛ آشنا کردن کودکان با کتاب و کتابخوانی تأثیر بسزایی در رشد و تکامل هر چه بیشتر کودکان در تمامی ابعاد شخصیت می شود، بنابراین توجه به این مهم موجب تربیت افرادی سالم و در نهایت شکل گیری جامعه سالم خواهد شد.

** چه باید کرد؟
بهرحال بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران هم به پایان رسید اما بیگانگی با مطالعه و کتابخوانی همچنان در جامعه وجود دارد.
ماهیت برپایی رویدادهایی مثل نمایشگاه بین المللی کتاب؛ ارتقای دانش، توانایی، مهارت،‌‌آگاهی و افزایش مطالعه است هر چند به تنهایی چنین رویدادی نمی تواند سرانه مطالعه کشور را افزایش دهد اما این نمایشگاه در ارتقای این نیاز جامعه بی تاثیر هم نیست.
واقعیت این است که میزان مطالعه و کتابخوانی در کشور در وضعیت نگران کننده ای است و چشم انداز این روند نیز دلخوش کننده نیست. هر چند نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در مقایسه با سایر نمایشگاه های مشابه خارجی، یکی از پربازدیدکننده ترین رویدادها در حوزه کتاب است اما خروجی این نمایشگاه دستکم در حوزه افزایش سرانه مطالعه امیدوار کننده نیست.
قطعا یکی از اهداف نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که در وسعت بزرگی برگزار می شود می تواند ترغیب افراد به مطالعه و کتابخوانی باشد و اینکه نهادها و دستگاه ها در طول یکسال چه اقداماتی در این زمینه انجام داده اند.
نمایشگاه بین المللی کتاب تهران دستکم در پایان هر دوره می تواند برآوردی از میزان فعالیت دستگاه ها در طول یک سال و آسیب شناسی پایین بودن نرخ مطالعه در کشور ارایه کند. تاکنون نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بطور مستند و دقیق به این مساله نپرداخته و این موضوع می تواند یکی از برنامه های این رویداد در آینده باشد.
میزان بازدیدکنندگان از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران و نرخ سرانه مطالعه در کشور، متناقض و دارای پارادوکس است در حالی که در بسیاری از کشورهای اروپایی خلاف این روند جریان دارد، یعنی میزان بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب اندک، اما سرانه مطالعه بالا است.
نمایشگاه کتاب تهران را هر چند نباید به عنوان یک فروشگاه قلمداد کنیم ولی میزان حضور مردم در این رویداد نشان می دهد همه آنان به قصد کتاب و خرید این محصول در این مکان حضور پیدا نمی کنند. برخی از بازدیدکنندگان نیز کتاب را فقط برای تزیین خانه و گذاشتن در قفسه می خرند.
کتاب هنوز یک کالای لوکس و تزیینی در میان برخی از مردم رایج است و کتابخوانی و مطالعه نیز فقط در میان برخی از افراد جامعه دنبال می شود. مطالعه حتی در میان دانشجویان غیر از کتاب های درسی چندان رواجی ندارد و این مساله باید در رویدادهایی مثل نمایشگاه بین المللی کتاب ریشه یابی شود.
نمایشگاه بین المللی تهران با چنین وسعتی فاقد یک بیانیه پایانی برگزاری هر دوره آن است. این مساله می تواند یکی از خلاهای این نمایشگاه باشد.
بیانیه این نمایشگاه می تواند به عنوان منشور این رویداد در برگیرنده شناسایی آسیب ها، رشد کتابخوانی و مطالعه و برنامه های نهادها و دستگاه های کشور در این زمینه باشد.
با اینحال رشد کتاب و کتابخوانی در کشور فقط به چند دستگاه محدود نمی شود و باید همه دستگاه ها از جمله وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم در این زمینه گام های اساسی بردارند.
مطالعه و کتابخوانی هنوز در آموزش و پرورش و مدارس نهادینه نشده در حالی که اهمیت دادن به کتاب باید از این نهاد آغاز شود. خانواده ها و معلمان نیز در رشد مطالعه نقش موثری دارند و درصورتی که آنان کتابخوان باشند کودکان نیز به خواندن کتاب ترغیب می شوند.