گفت وگوهای صلح سوریه و سنگ اندازی های پیاپی

تدبیر24 :بحران پیچیده و چندلایه در سوریه در حالی ششمین سال خود را تجربه می کند که بر اساس گزارش تازه سازمان دیده بان حقوق بشر تا به حال بیش از 280 هزار تَن در درگیری های این کشور کشته شده اند.
با این حجم وسیع از خشونت و کشتار غیرنظامیان، اکنون و در پیِ کشمکش و اختلاف نظرهای بسیار درباره گروه های شرکت کننده در مذاکرات، طرف های درگیر با میانجیگری برخی از کشورهای اثر گذار، تصمیم گرفتند پای میز مذاکره بیایند و به این ترتیب نشست های سیاسی جهت حل بحران سوریه از طریق گزینه سیاسی، با حضور قدرت های جهان از آبان ماه پارسال آغاز شد. در این مسیر پر تلاطم، بارها مذاکرات تعلیق و دوباره از سر گرفته شد.
آخرین دور از مذاکرات ژنو، در تاریخ 25 فروردین ماه سال جاری برگزار شد که پس از گذشت پنج روز از آغاز مذاکرات، از سوی مخالفان دولت سوریه به حالت تعلیق درآمد.
در ادامه همین مسیر پر پیچ و خم بود که آخرین نشست وزیران امور خارجه کشورهای عضو گروه موسوم به حامیان سوریه (گروه تماس) در روز 28 اردیبهشت ماه در وین بی نتیجه به پایان رسید و حتی بر سر تاریخ برگزاری دور بعدی این گفت وگوها توافقی حاصل نیامد.
هر چند مذاکرات پی در پی، در پاره ای از برهه ها بی نتیجه به نظر می رسید اما نمی توان این موضوع را نادیده گرفت که نفسِ گفت وگو و ارتباط در سایه آتش بسِ هرچند شکننده، در روند دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه بسیار موثر است. در این میان، مقام های سعودی از ابتدا نسبت به روند مذاکرات و به طور کلی، حل بحران سوریه از راه دیپلماسی ناراضی بودند و از روش های مختلف مانند ترک میز مذاکره و تعلیق گفت وگوها در جهت ایجاد اخلال و کارشکنی در مذاکرات استفاده کردند.
دلیل این رویکرد نیز روشن است. دولت دمشق و نیروهای حامی آن در اثر پیشروی ها و پیروزی های میدانی به خصوص در یک سال گذشته توانستند با دست پر و از موضعی بالاتر نسبت به مخالفان خود، بر سر میز مذاکره حاضر شوند. در مقابل، سعودی ها که پشتیبان اصلی مخالفان مسلح دولت سوریه در این مذاکرات هستند از طریق مانع تراشی و اتلاف وقت سعی در تغییر موازنه موجود به نفع خود دارند تا بلکه بتوانند در تحولات میدانی دستاوردی داشته باشند و به واسطه آن از موضع ضعف پای میز مذاکره خارج شوند.
در این میان اما روز دوشنبه 10 خردادماه، «محمد علوش» مذاکره کننده ارشد مخالفان سوریه در ژنو، در اعتراض به آنچه شکست مذاکرات ژنو نامید، از این پست استعفا کرد. علوش یکی از رهبران سیاسی گروه مسلح «جیش الاسلام» و زیر چتر حمایت عربستان سعودی است.
استعفای علوش را نیز می توان در راستای همان کارشکنی های یادشده در مذاکرات به شمار آورد. از زمان آغاز بحران سوریه، عربستان به هیچ یک از خواسته های خود دست نیافته است. پس از ناکامی های متعدد که حاکمان نوپای سعودی در پرونده امور داخلی و جنگ یمن در کارنامه خود ثبت کرده اند، شکست در سوریه فاجعه بزرگ سیاسی برای آن ها خواهد بود.
از این رو است که عربستان با طولانی کردن روند مذاکرات به دنبال تغییر موقعیت خود و گروه های مورد حمایتش است تا پرونده این بحران از دولت کنونی آمریکا به دولت آینده منتقل شود. مقام های سعودی بر این باورند که صرف نظر از اینکه کدام حزب، دولت آتی آمریکا را در اختیار خواهد گرفت، زمامداران کنونی واشنگتن نمی توانند پرونده سوریه را آنگونه که منافع سعودی ها در آن تامین شود به سرانجام برسانند.
اگر به فرایند گفت وگوهای صلح باز گردیم، معاون وزیر امور خارجه روسیه در تازه ترین موضع گیری خود، کناره گیری علوش از گفت وگوها و ادامه مذاکرات صلح سوریه را مثبت ارزیابی کرد. به باور برخی ناظران، این گزینه محتمل است که با فشار روسیه و بازیگران تاثیرگذار در بحران سوریه، دیگر گروه ها میز مذاکره را ترک نکنند و روند مذاکرات متوقف نشود.
در همین ارتباط، «استفان دیمیستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه اعلام کرد: گفت وگوهای صلح رها نخواهند شد زیرا تنها راه دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه است. وی همچنین از احتمال ادامه مذاکرات در ژنو پس از ماه رمضان خبر داد.
بدون شک طرف های درگیر در سوریه باید به این نکته توجه داشته باشند که راه رسیدن به یک سوریه با ثبات، تنها در چارچوب یک فرآیند سیاسی امکان پذیر است که اگر جز این بود در پنج سالی که از آغاز این ناآرامی ها گذشته است، می بایست شاهد دستاوردی غیر از کشتار و ویرانی می بودیم.
ادامه این جنگ خانمان برانداز و در کل گزینه نظامی، نتیجه ای جز غرق شدن بیشتر سوریه در ورطه ناامنی و افزایش خشونت و قوی تر شدن گروه های تروریستی در منطقه نخواهد داشت. به عبارت بهتر ناکامی پروسه سیاسی، مساوی با فعالیت بیشتر گروه های تروریستی است که نتیجه آن گسترش ابعاد فاجعه انسانی این بحران است.